Τις 25 βασικές αλλαγές που έχουν μέχρι στιγμής κατατεθεί, από την αρμόδια Επιτροπή του ΥΠΕΣ, στο δημόσιο διάλογο για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης παρουσίασε ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών, Κώστας Πουλάκης:
1. Ριζικός επανασχεδιασμός των αρμοδιοτήτων, με πλήρη καταγραφή των υφιστάμενων αρμοδιοτήτων και ανακατανομή τους στα διαφορετικά επίπεδα διοίκησης, με γνώμονα τη δημιουργία συνεργειών και τις αρχές της ενότητας των επιμέρους αρμοδιοτήτων κάθε τομέα δημόσιας πολιτικής και της εγγύτητας και επικουρικότητας, σε συνεργασία με τα συναρμόδια Υπουργεία.
2. Δημιουργία διακριτών «μοντέλων» Ο.Τ.Α., ανάλογα με τα ιδιαίτερα γεωμορφολογικά, κοινωνικά και παραγωγικά χαρακτηριστικά τους, ώστε να αποδοθούν διαφορετικές αρμοδιότητες και να δημιουργηθεί διαφορετικό σύστημα διοίκησης, που θα σχετίζονται με τις ανάγκες και τις δυνατότητες των ορεινών, των νησιωτικών, των αστικών, των αγροτικών κ.λπ. ΟΤΑ, αλλά και να στηριχθούν με κατάλληλα μέτρα οι μειονεκτικοί – για γεωγραφικούς ή κοινωνικούς λόγους – ΟΤΑ.
3. Ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των θεσμών ενδοδημοτικής αποκέντρωσης, είτε στο επίπεδο των πρώην «καποδιστριακών» Δήμων, είτε στο επίπεδο των σημερινών τοπικών και δημοτικών κοινοτήτων, ούτως ώστε να αποκατασταθεί το αίσθημα εγγύτητας του πολίτη προς το Δήμο, χωρίς όμως να ανοίξει εκ νέου ζήτημα χωροταξικής αναδιάρθρωσης των ΟΤΑ, που έχει μονοπωλήσει μέχρι σήμερα όλες τις προηγούμενες μεταρρυθμιστικές απόπειρες.
4. Αποσύνδεση της διεξαγωγής των αυτοδιοικητικών εκλογών από τις ευρωεκλογές, ανεξάρτητα από το εάν τελικά θα επιλεγεί η καθιέρωση τετραετούς θητείας για τους αιρετούς των Ο.Τ.Α., όπως ισχύει και για τη Βουλή, ή η διατήρηση της πενταετούς θητείας που προβλέπει ο «Καλλικράτης». Σε κάθε όμως περίπτωση, η ταυτόχρονη διεξαγωγή αυτοδιοικητικών εκλογών και ευρωεκλογών είναι μια επιλογή που έκανε ο «Καλλικράτης» με αμιγώς μπακαλίστικη, ας μου επιτραπεί η έκφραση, οικονομική λογική και οδήγησε όχι μόνο σε θεσμικό χάος, αλλά και σε υποβάθμιση της πολιτικής σημασίας και των δύο εκλογικών διαδικασιών.
5. Μείωση του ορίου ηλικίας για την κτήση του δικαιώματος εκλέγειν στα 17 έτη, σύμφωνα και με όσα προβλέπονται πλέον και σε εθνικό επίπεδο, μετά την ψήφιση του νέου εκλογικού νόμου το περασμένο καλοκαίρι.
6. Μείωση του αριθμού των υποψηφίων, ως το +10% του αριθμού των εδρών κάθε συμβουλίου, ώστε να αποφευχθεί το παραλυτικό σήμερα φαινόμενο, ειδικά σε μικρές πόλεις, να είναι όλοι υποψήφιοι ή να αναγκάζονται οι μικρότεροι ιδίως συνδυασμοί να «επιστρατεύουν» γιαγιάδες και ξαδέρφια, για να συμπληρώσουν τον απαιτούμενο αριθμό υποψηφιοτήτων.
7. Αλλαγή του τρόπου επιλογής των χωρικών Αντιπεριφερειαρχών, που σήμερα προτείνονται ως «λύση-πακέτο», χωρίς να έχουν λόγο στο πρόσωπο που τους εκπροσωπεί υποτίθεται οι πολίτες κάθε Νομού.
8. Καθιέρωση της απλής αναλογικής ως εκλογικού συστήματος για την ανάδειξη των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων, με ταυτόχρονη διατήρηση του συστήματος των δύο γύρων, ώστε οι πολίτες, με δεδομένη την αναλογική κατανομή των εδρών του Δημοτικού και Περιφερειακού Συμβουλίου, να έχουν λόγο και για το πρόσωπο του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη που, κατά την κρίση τους, θα μπορεί εκτός των άλλων να επιτύχει τις αναγκαίες συναινέσεις.
9. Αναβάθμιση του ρόλου της Εκτελεστικής Επιτροπής – η οποία πλέον, βάσει της απλής αναλογικής, δεν θα έχει κατά κανόνα μονοπαραταξιακή σύνθεση – ώστε να καταστεί το κέντρο παρακολούθησης και συντονισμού του έργου της Δημοτικής και Περιφερειακής Αρχής, αλλά και διαμόρφωσης των κατ’ αρχήν συναινέσεων.
10. Ανάθεση στον Γενικού Γραμματέα του Δήμου ή της Περιφέρειας των αρμοδιοτήτων τρέχουσας διαχείρισης, ώστε οι αιρετοί να επικεντρώνουν τις προσπάθειές τους κυρίως στα μείζονα και πιο πολιτικά ζητήματα της περιοχής τους.
11. Θεσμοθέτηση διαδικασιών υποχρεωτικής διαβούλευσης, ώστε να διασφαλίζεται η επίτευξη της μέγιστης δυνατής συναίνεσης τόσο μέσα στο Δημοτικό και Περιφερειακό Συμβούλιο όσο και έξω από αυτό, σε επίπεδο κοινωνίας, για τα πιο σημαντικά θέματα διοίκησης των ΟΤΑ (προϋπολογισμός, τεχνικό πρόγραμμα), προκειμένου να εξασφαλιστεί η περιβόητη «κυβερνησιμότητα» των ΟΤΑ.
12. Συμμετοχή εκπροσώπου των εργαζομένων στις συνεδριάσεις των συλλογικών οργάνων του οικείου ΟΤΑ (Δημοτικό / Περιφερειακό Συμβούλιο και Εκτελεστική Επιτροπή).
13. Καθιέρωση δημοψηφισμάτων σε δημοτικό και περιφερειακό επίπεδο, για όλα τα τοπικού ενδιαφέροντος θέματα, είτε με απόφαση του Δημοτικού/Περιφερειακού Συμβουλίου είτε με λαϊκή πρωτοβουλία.
14. Αναβάθμιση του ρόλου των τοπικών συνελεύσεων και καθιέρωση συνελεύσεων γειτονιάς, προκειμένου να ενισχυθεί η άμεση συμμετοχή των πολιτών στη διαχείριση των τοπικών υποθέσεων.
15. Αλλαγή του περιεχομένου και των διαδικασιών εποπτείας των Ο.Τ.Α., ώστε αφ’ ενός να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα του ελέγχου νομιμότητας και η εμπιστοσύνη των πολιτών στο θεσμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αφ’ ετέρου όμως να γίνει σεβαστή η συνταγματικά κατοχυρωμένη αυτοτέλεια των Ο.Τ.Α. και να εξασφαλιστεί η αμερόληπτη και αντικειμενική αντιμετώπιση όλων των Ο.Τ.Α., ανεξαρτήτως της πολιτικής τοποθέτησης της εκάστοτε Δημοτικής και Περιφερειακής Αρχής.
16. Ενίσχυση της Τοπικής Διαμεσολάβησης, αξιοποιώντας όλα τα θετικά στοιχεία της εμπειρίας του Δημοτικού/Περιφερειακού Συμπαραστάτη, όπου λειτούργησε, αναβαθμίζοντας όμως το θεσμό και αποσαφηνίζοντας τις αρμοδιότητές του, έναντι άλλων ανάλογων θεσμών, όπως ιδίως ο Συνήγορος του Πολίτη.
17. Κατάργηση του «Παρατηρητηρίου Οικονομικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ» και αντικατάστασή του από έναν νέο μηχανισμό δημοσιονομικής εποπτείας των ΟΤΑ, που θα είναι σε θέση – σε συνεργασία μαζί τους – να εντοπίζει τα δομικά προβλήματα που αυτοί αντιμετωπίζουν και να τους παρέχει υποστήριξη για την οριστική επίλυσή τους.
18. Εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου που διέπει την οικονομική διοίκηση και τα ίδια έσοδα των ΟΤΑ, που διέπονται από εξαιρετικά απαρχαιωμένη και διάσπαρτη νομοθεσία, προσπάθεια η οποία έχει ήδη δρομολογηθεί από το Υπουργείο και αναμένεται να ολοκληρωθεί πολύ άμεσα.
19. Ενίσχυση των δομών και διαδικασιών του συμμετοχικού προϋπολογισμού,στο πλαίσιο της συνολικότερης λογικής για ενίσχυση της διαφάνειας, της κοινωνικής λογοδοσίας και της συμμετοχής των πολιτών, προκειμένου η κατάρτιση του προϋπολογισμού των ΟΤΑ θα αποτυπώνει, πράγματι, τις κοινωνικές ανάγκες και τις προτεραιότητες της τοπικής κοινωνίες, όπως αυτές θα προκύπτουν μέσα από ανοιχτές, δημοκρατικές διαδικασίες διαβούλευσης.
20. Επανασχεδιασμός του θεσμού των ανταποδοτικών υπηρεσιών, αφ’ ενός επανεξετάζοντας το είδος των υπηρεσιών που μπορούν και πρέπει να καλύπτονται από ανταποδοτικά τέλη, αφ’ ετέρου λαμβάνοντας μέτρα ώστε η επιβάρυνση των πολιτών με ανταποδοτικά τέλη να μην παρουσιάζει μεγάλες αποκλίσεις.
21. Αναπτυξιακός αναπροσανατολισμός των Δήμων και των Περιφερειών, μέσα από τη διαμόρφωση των κατάλληλων θεσμικών και χρηματοδοτικών εργαλείων, σε άμεση συνάρτηση με τη νέα εθνική αναπτυξιακή στρατηγική που ολοκληρώνεται αυτές τις μέρες και το στόχο της δίκαιης ανάπτυξης, που έχει θέσει ως κεντρικό η κυβέρνηση.
22. Εκσυγχρονισμός του συστήματος των ΚΑΠ, της κρατικής δηλαδή χρηματοδότησης των ΟΤΑ, μέσω της δημιουργίας ενός νέου αλγόριθμου κατανομής τους, που να λαμβάνει υπόψη το ελάχιστο κόστος λειτουργίας και ιδιαίτερα των μικρών ΟΤΑ και τη μείωση των ανισοτήτων.
23. Αναπροσανατολισμός του δανεισμού των ΟΤΑ, ώστε αφ’ ενός να υπακούει στους κανόνες της χρηστής διαχείρισης, αφ’ ετέρου να δίνει προτεραιότητα στις δημόσιες επενδύσεις της Αυτοδιοίκησης.
24. Καταγραφή, παρακολούθηση και αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας ΟΤΑ σε κοινωνική και αναπτυξιακή κατεύθυνση.
25. Αναβάθμιση του ρόλου των ΟΤΑ στο πλαίσιο του δημοκρατικού αναπτυξιακού προγραμματισμού, με αιχμή τη σύνδεση του προγραμματισμού μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων διοίκησης, τη δημιουργία συνεργειών μεταξύ του αναπτυξιακού σχεδιασμού και της χωροταξικής και πολεοδομικής πολιτικής, την ενίσχυση των διαδικασιών διαβούλευσης και την ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών φορέων στο σχεδιασμό, καθώς και την ενίσχυση θεσμικών σχημάτων όπως η διαβαθμιδική και διαδημοτική συνεργασία κ.λπ.
