Ο Μύθος του Ερισύχθονα αναβιώνει στα Τρίκαλα

Ένας αρχαίος ελληνικός μύθος λέει με σαφήνεια για την τιμωρία των ανθρώπων όταν είναι “υβριστές”, όταν φέρονται βάναυσα στη φύση.

Ο Ερυσίχθων, μυθολογικός ήρωας της Θεσσαλίας, ένας βλάσφημος, ασεβής και υπερόπτης νέος , διέταξε κάποτε τους υπηρέτες του να κόψουν μια ιερή βελανιδιά που ήταν αφιερωμένη στη θεά Δήμητρα για να κτίσει εκεί το παλάτι του. Καταδικάστηκε απ τη Θεά Δήμητρα για τη βέβηλη πράξη του σε αδιάκοπη πείνα. Αποτέλεσμα ήταν ότι αφού κατέφαγε ότι εύρισκε γύρω του, ακόρεστος έφαγε την ιδία του την κόρη και κατέληξε να φάει τις ίδιες του τις σάρκες.

Σεληνιακό τοπίο θυμίζουν εδώ και λίγες μέρες τα ποτάμια Αγιαμονιώτης και Ληθαίος των Τρικάλων. Περίπου 1000 δένδρα με συνοπτικές διαδικασίες θυσιάστηκαν και συνεχίζουν να θυσιάζονται με πρόσχημα τον καθαρισμό και την αντιπλημμυρική προστασία.

Ποια μελέτη μηχανικού πρότεινε την αποψίλωση 2 και πλέον χλμ αυτοφυούς βλάστησης για να εξασφαλίσει αντιπλημμυρική προστασία και όχι το αντίθετο;; ποιος υπέγραψε και με τίνος υπευθύνου μηχανικού την επίβλεψη έγινε αυτή η επέμβαση στα ποτάμια; Η άδεια του Δασαρχείου για κοπή 695 δένδρων στο Ληθαίο και 231 στον Αγιαμονιώτη με ποια αιτιολογία έγιναν;; Έκθεση αυτοψίας/εισήγηση αρμόδιου επιστήμονα για την αναγκαιότητά κοπής και εκρίζωσης των δέντρων υπάρχει και τί γράφει αυτή η αυτοψία; Η εκρίζωση γιατί εγκρίθηκε; Εμποδίζουν  την ροή του νερού οι ρίζες που είναι βαθιά στο χώμα;; πολλά τα ερωτήματα και τα ερωτηματικά.

Ο Σύλλογος «Ροή, Πολίτες υπερ των Ρεμάτων» και η «Εταιρία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) εκφράζουν τον προβληματισμό και μεγάλη ανησυχία για αυτή την περιβαλλοντική καταστροφή η οποία  εκτός από το αντιπλημμυρικό αποτέλεσμα που ουδόλως επιτυγχάνεται, να αναφέρουμε και ενδεικτικά μερικά μόνο από τα αναπαραγόμενα είδη   που εξαρτώνται από τα δένδρα:

Υφάντρα, αιγίθαλος, γαλαζοπαπαδίτσα, καλόγερος, συκοφάγος, σαΐνι, βαλκανικός δρυοκολάπτης. Αλλά είδη του ποταμού σταχτοτσικνιας, νυχτοκόρακας, λευκοτσικνιάς κορμοράνος, σταχτοσουσουράδα, λευκοσουσουράδα.

Επίσης, τα δύο είδη νεροχελώνων του γλυκού νερού. Στικτή νεροχελώνα (Emys orbicularis) και γραμμωτή νεροχελώνα (Mauremys rivulata) και αυτές θα πάθανε τρομερή ζημιά από το ξεκοίλιασμα της κοίτης καθώς ήταν η εποχή που διαχειμάζουν μέσα στην λάσπη.

Στο ποτάμι ζει και ένα προστατευόμενο είδος δίθυρου (ομοταξία μαλακίων με γνώρισμα το διπλό όστρακο)  to Unio crassous! Αυτό ελήφθη υπόψη;;;

Τέλος σίγουρα υπάρχει πρόβλημα με την υπερβολική έκθεση του νερού στον ήλιο μετά την κοπή των δέντρων που θα αλλάξει την μέση θερμοκρασία του νερού και κατ’ επέκταση όλο το μικροκλίμα, παράμετρο που  πρέπει να προσμετρήσει καθώς  αναφερόμαστε στον κάμπο με τις υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι. 

Παραθέτουμε την επιστημονική άποψη του Δρ. Υδρολογίας – πολ. Μηχανικού Δημητρίου Ζαρρή,  μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου «Ροής»:

Οι ολοκληρωτικοί καθαρισμοί των ρεμάτων δεν αποτελούν στοιχείο της αντιπλημμυρικής προστασίας

Τις τελευταίες μέρες γινόμαστε μάρτυρες “καθαρισμών” σε διάφορα ρέματα της χώρας μας με πρόφαση την αντιπλημμυρική προστασία, ιδιαίτερα μετά την επέλαση του “Ιανού”. Οι τοπικές αρχές του Α΄ και Β΄ βαθμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν ξεκινήσει σταυροφορίες για τον καθαρισμό των ρεμάτων θεωρώντας ότι ρέματα απογυμνωμένα από τη βλάστησή τους επιτελούν καλύτερα τον αντιπλημμυρικό τους ρόλο.

Στο μόνο που έχουν δίκιο είναι ότι ένα απογυμνωμένο ρέμα μεταφέρει μεγαλύτερη παροχή νερού στην ίδια διατομή με ένα ρέμα που παραμένει στη φυσική του μορφή. Όμως το “κέρδος” αυτό είναι σημειακό, αφορά μόνο το στενό τμήμα του ρέματος στο οποίο γίνεται ο καθαρισμός και εντελώς προσωρινό.

Η βλάστηση σε ένα ρέμα λειτουργεί ως αντιδιαβρωτικός παράγοντας λόγω της ενίσχυσης του πρανούς από το ριζικό σύστημα αφενός και αφετέρου μειώνει σημαντικά την ταχύτητα της ροής και επομένως και την ενέργειά της, η οποία είναι εκείνη που δημιουργεί τις διαβρώσεις των πρανών της κοίτης.

Η διάβρωση των πρανών της κοίτης έχει ως αποτέλεσμα την κατάρρευσή τους, την απόθεση των υλικών της κοίτης στον πυθμένα, τη μείωση της ενεργού διατομής και επομένως τον πλημμυρισμό της πλημμυρικής κοίτης και ακόμα παραπέρα. Επιπλέον, επειδή η ροή πλέον κινείται γρηγορότερα, είναι εξαιρετικά πιθανόν να δημιουργούνται πλημμυρικά φαινόμενα στα κατάντη, όπου ενδεχομένως η παροχετευτική ικανότητα να είναι, για άλλους λόγους, περιορισμένη.
Επισημαίνουμε ότι η διατήρηση της φυσικής βλάστησης στα ρέματα της χώρας είναι ευεργετική για τους εξής λόγους:

1. Δημιουργούν τοπική ανάσχεση λόγω της τραχύτητας της κοίτης και επομένως μειώνεται σημαντικά η ταχύτητα και η ενέργεια της ροής με μειωμένο κίνδυνο διαβρώσεων.
2. Λειτουργεί ενισχυτικά στην συρτική αντοχή της κοίτης με αποτέλεσμα τη δραστική μείωση του κινδύνου διάβρωσης της κοίτης για την ίδια παροχή.
3. Η απογύμνωση της κοίτης από τη βλάστηση δημιουργεί πεδίο υψηλών ταχυτήτων ροής σημαντικής ενέργειας. Εφόσον, οι πλημμυρικές παροχές υπερχειλίσουν από την απογυμνωμένη κοίτη, τότε το πολύ μεγάλο ενεργειακό ύψος της ροής θα δημιουργήσει σημαντικό κίνδυνο καταστροφών σε αντίθεση με τη φυσική κοίτη που, ενώ ο πλημμυρισμός είναι συχνότερος, λόγω όμως του μικρότερου ενεργειακού ύψους, οι δυσμενείς επιπτώσεις τους είναι σημαντικά μικρότερες.
4. Η διατήρηση της βλάστησης στην κοίτη επιδρά ευεργετικά στην αύξηση της διήθησης μέσω των ποσοτήτων νερού που δεσμεύονται από τη βλάστηση και το ριζικό σύστημα, μέρος του οποίου διηθείται προς τους υπόγειους υδροφορείς και λόγω αύξησης της στάθμης ροής στη διατομή του ρέματος. Ειδικά σε περιοχές όπου ο υπόγειος υδροφορέας βρίσκεται σε όχι καλή ποσοτική και ποιοτική κατάσταση, η ενίσχυση της διήθησης μέσω της κοίτης των ρεμάτων είναι εξαιρετικά σημαντική.

Η εμπειρία από τη διαχείριση των πλημμυρικών φαινομένων στη χώρα δείχνει ότι το σημαντικότερο αίτιο στην εκδήλωση πλημμυρών είναι κυρίως:

• η ανεπαρκής διατομή των τεχνικών έργων διέλευσης (π.χ. γέφυρες, οχετοί), όπου η ροή στραγγαλίζεται και γίνεται υπερύψωση της στάθμης ροής στα ανάντη με αποτέλεσμα την εκδήλωση πλημμυρών αλλά
• και οι παράνομες επεμβάσεις (π.χ. μπαζώματα, ρίψεις απορριμμάτων) στα ρέματα που μειώνουν σημαντικά τη διατομή τους.

Αν πραγματικά κάποιος ενδιαφέρεται για τη μείωση του πλημμυρικού κινδύνου στην περιοχή του, θα έπρεπε να συντάξει καταρχάς ένα διαχειριστικό σχέδιο αναλύοντας όλες τις παραμέτρους εκδήλωσης του πλημμυρικού κινδύνου. Τότε και μόνο τότε θα αντιληφθεί ότι τα ρέματα με τη φυσική τους βλάστηση, όχι μόνο αποτελούν καταφύγιο της βιοποικιλότητας, αλλά επιτελούν το σημαντικό αντιπλημμυρικό τους ρόλο ενταγμένο σε ένα γενικότερο πλαίσιο μείωσης του πλημμυρικού κινδύνου με τη χρήση μεθόδων που μιμούνται τις φυσικές διεργασίες.

Όλες αυτές οι πρακτικές αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι των Οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Ύδατα (2000/60/ΕΕ) αλλά και για την Εκτίμηση και Διαχείριση του Πλημμυρικού Κινδύνου (2007/60/ΕΕ) ενσωματωμένες στο ελληνικό δίκαιο. Επίσης αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των Natural Water Retention Measures (NWRM), τα οποία προδιαγράφονται από την Ομάδα Εργασίας της ΕΕ στο πλαίσιο της Common Implementation Strategy (CIS) της Οδηγίας 2000/60/ΕΕ.

Ο Δημήτρης Ζαρρής είναι Δρ. Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, DIC, M.Sc., Ph.D. Υδρολογίας και μέλος ΔΣ Συλλόγου «ΡΟΗ – Πολίτες υπέρ των Ρεμάτω

tvxs.gr