Τι είναι ζεϊμπέκικο; Ζεϊμπέκικο είναι ο χορός της ψυχής, το αυτοσχέδιο «άπλωμα» του ανθρώπινου πόνου σε λίγα τετραγωνικά, η εξωτερίκευση ενός συναισθήματος, που πάλλεται μέσα στα σωθικά, αναζητώντας απεγνωσμένα διέξοδο!
Ο συγκεκριμένος χορός, επονομαζόμενος και ως «ο χορός του αετού», -σύμφωνα με την επικρατούσα θεωρία- αντλεί την καταγωγή του από τους εξισλαμισμένους Ζεϊμπέκους, τους «ιππότες των όρεων», μιας ιδιαίτερης μειονότητας του πληθυσμού της Προύσας, του Αϊδινίου και της Ερυθραίας της Μικράς Ασίας.
Μάλιστα, ο λαογράφος Θάνος Βελούδιος υποστηρίζει πως «με το ζεϊμπέκικο ο άνδρας κερδίζει την απαλλαγή του από κάθε καταθλιπτικό σύμπλεγμα που μπορεί να τον κυριεύει κι αποκτά την σύνθεση της δωρικής και της φρυγικής αρμονίας, μέσα από την κατανυκτική ορχηστική περισυλλογή του στο χώρο».
Ο χορός αυτός είναι μία σιωπηλή ποίηση, είναι η κάθετη έκφραση οριζόντιων επιθυμιών, είναι το ορμητήριο, το καταφύγιο και η λύτρωση του συναισθήματος!
Το άνοιγμα των χεριών και η πρόταξη του στήθους είναι δηλωτικά αυτής της απελευθέρωσης της ψυχής, που αναζητά ορίζοντα για να πετάξει. Στο δε ακούσιο δυναμικό παραπάτημα του ζεϊμπέκικου αντικατοπτρίζεται όλη η προσπάθεια του ανθρώπινου πάθους να βρει τα σωστά πατήματα για να «περπατήσει» επιτέλους στη γη!
Η ελληνική δισκογραφία σφύζει από ζεϊμπέκικα, κάποια εκ των οποίων μπορούν να χαρακτηριστούν δικαίως ως θρυλικά και αθάνατα, έχοντας πλέον ενθυλακωθεί στο DNA του λαού μας! Θα σταχυολογήσω 10+1 από αυτά:
1. Σ’ αναζητώ στη Σαλονίκη – Δημήτρης Μητροπάνος
Με άρωμα από κάθε γωνιά της Θεσσαλονίκης και με μία άκρως ερωτική ποιητική αύρα ο ανυπέρβλητος Δημήτρης Μητροπάνος αναζητά την αγαπημένη του τα ξημερώματα, με το κοινό να τον αποθεώνει – στο συγκεκριμένο βίντεο – μέσα στον υποβλητικό χώρο του Ηρωδείου «υπό το βλέμμα» του κατάφωτου ιερού βράχου της Ακρόπολης, παρόλη τη βροχή! Οι στίχοι ανήκουν στο Φίλιππο Γράψα και η μουσική στο Μάριο Τόκα.
2. Βραδιάζει – Στέλιος Καζαντζίδης
Ως «παιδί της νύχτας» ο αξεπέραστος Στέλιος Καζαντζίδης ερμηνεύει ένα από τα τραγούδια που άφησαν εποχή, σε στίχους της Σώτιας Τσώτου, ντυμένους μοναδικά με τη μουσική του Χρήστου Νικολόπουλου. «Βραδιάζει» λοιπόν κι «έρχεται η ώρα η δικιά του, αυτή που σαν πουκάμισο ταιριάζει, με τη μελαγχολία στην καρδιά του»!
3. M’ ένα παράπονο – Γρηγόρης Μπιθικώτσης
Ο αείμνηστος Γρηγόρης Μπιθικώτσης «μ’ ένα χαμόγελο ζεστό» εκφράζει το παράπονό του προς την αγαπημένη του, σε στίχους του σπουδαίου ποιητή Νίκου Γκάτσου και μουσική του καταξιωμένου Δήμου Μούτση.
4. Μέχρι να βρούμε ουρανό – Γλυκερία
Με τα «λόγια φλογερά» του Σαράντη Αλιβιζάτου, επενδυμένα με τη μουσική του Στέλιου Φωτιάδη, η Γλυκερία, μέχρι να βρει ουρανό, παρουσιάζεται πλήρως αφημένη στο ερωτικό της πάθος, «μέχρι κι οι δυο να γίνουν άγγελοι, να βγάλουνε φτερά»!
5. Ρόζα – Δημήτρης Μητροπάνος
Η «Ρόζα» – για την ιστορία η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η κορυφαία αγωνίστρια, που βασανίστηκε και εκτελέστηκε – με την συνταρακτική μουσική του Θάνου Μικρούτσικου και τους γεμάτους αλήθεια στίχους του Άλκη Αλκαίου αποτελεί μία μοναδική έκρηξη ψυχής, πυροδοτούμενη από τη φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου, που λειτούργησε σα βενζίνη σε πυρκαγιά!
6. Δε θα ξαν’ αγαπήσω – Στέλιος Καζαντζίδης
Ο Στέλιος Καζαντζίδης, αναλογιζόμενος τα δεινά που έχει βιώσει, δίνει υπόσχεση στο Θεό πως «τη δεύτερη φορά που θα ρθει για να ζήσει – όσο η καρδιά κι αν λαχταρά – δε θα ξαν’ αγαπήσει», κάτω από τη στιχουργική ματιά του Λευτέρη Παπαδόπουλου, την οποία φώτισε με τη μουσική του ο Μάνος Λοΐζος.
7. Αυτός ο άνθρωπος αυτός – Ρίτα Σακελαρίου
Η Ρίτα Σακελαρίου αποδεικνύει πως το ζεϊμπέκικο είναι τελικά και γυναικεία υπόθεση με μία σύνθεση σε στίχους της Μάρως Μπιζάνη και μουσική του Λυκούργου Μαρκέα. «Αυτός ο άνθρωπος αυτός ήταν άλλος μ’ εαυτός» δηλώνει η τραγουδίστρια με περίσσια ερμηνευτική «παλληκαριά», δηλωτική του ζεϊμπέκικου.
8. Με τα φώτα νυσταγμένα (Οι νταλίκες) – Γιώργος Σαρρής
Το συγκεκριμένο ζεϊμπέκικο, που κυκλοφόρησε το 1982, αποτελεί μία από τις μνημειώδεις στιγμές του ελληνικού τραγουδιού σε μουσική του ανεπανάληπτου «εργάτη της τέχνης» Χρήστου Νικολόπουλου και στίχους του Μανώλη Ρασούλη. «Με τα φώτα νυσταγμένα και βαριά τριγυρνάνε οι νταλίκες στην Αθήνα, τη μητρόπολη του νότου».
9. Μα πού να πάω; – Θέμης Αδαμαντίδης
Ο Θέμης Αδαμαντίδης ερμηνεύει ένα ζεϊμπέκικο σε σύνθεση του Ιωσήφ Σαρασίδη, εκδηλώνοντας την αδυναμία του – παρά τις όποιες προσπάθειες κατέβαλε – να απαγκιστρωθεί από το ερωτικό του πάθος, που είναι «όλη του η ζωή»!
10. Βρέχει στη φτωχογειτονιά – Γρηγόρης Μπιθικώτσης
Πρόκειται για ένα τραγούδι, ύμνο της φτωχολογιάς, σε στίχους Τάσου Λειβαδίτη, μουσική Μίκη Θεοδωράκη και αρχική ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση στην ταινία του Αλέκου Αλεξανδράκη “Συνοικία το όνειρο”.
Το Ζεϊμπέκικο Της Ευδοκίας – Μάνος Λοΐζος
Το ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας, το ορχηστρικό κομμάτι του Μάνου Λοΐζου, που σχεδόν μισό αιώνα τώρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ελληνική μουσική μας παράδοση, αποτελεί αναντίρρητα –τουλάχιστον έτσι το βλέπω εγώ- το πιο θρυλικό ζεϊμπέκικο της ιστορίας. Γράφτηκε από τον κορυφαίο συνθέτη πάνω στο υλικό της ταινίας «Ευδοκία» του σκηνοθέτη Αλέξη Δαμιανού. Πρόκειται για τον «ιεροτελεστικό» ζεϊμπέκικο χορό του φαντάρου, το ερωτικό κάλεσμα για την αρχέτυπη ένωση με το θηλυκό, με μία υποβόσκουσα επιθετικότητα για όποιον αποπειραθεί να τον εμποδίσει.
