Άλμα…στο κενό!

Γράφει ο Ηλίας Τσιαούσης, Επιμελητής Β Γενικής Ιατρικής ΕΣΥ και Γ.Γ. Ελληνικής Ένωσης Γενικής Ιατρικής

Ήταν Σεπτέμβρης του 1978, όταν στην πόλη Άλμα Άτα του Καζακστάν, με την ομώνυμη διακήρυξη, διατυπώθηκαν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) οι θεμελιώδεις αξίες και οι στόχοι της σύγχρονης Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Π.Φ.Υ.).

Ισότιμη πρόσβαση για όλους στις υπηρεσίες υγείας, ολιστική προσέγγιση, συμμετοχή των κοινωνιών στο σχεδιασμό των προγραμμάτων, ορθή χρήση των πόρων αποτέλεσαν τις βασικές αρχές πάνω στις οποίες τα κράτη θα έπρεπε να επενδύσουν με τελικό – μάλλον αισιόδοξο – στόχο την «Υγεία για όλους» ως το μακρινό τότε έτος 2000.

Έκτοτε, πολλά συστήματα υγείας σε όλο τον κόσμο προσπάθησαν να εφαρμόσουν τις παραπάνω αρχές με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία. Κοινό τους χαρακτηριστικό ήταν πως θεμελίωσαν τις υπηρεσίες υγείας σε οργανωμένα μοντέλα Π.Φ.Υ., διαφορετικά μεταξύ τους ως προς τη δομή, τη λειτουργία και τη διασύνδεση με τα επόμενα επίπεδα υγείας.

Το ιδανικό σύστημα Π.Φ.Υ δεν έχει ακόμη δημιουργηθεί, οι στόχοι που έθεσε ο Π.Ο.Υ. προφανώς και δεν έχουν επιτευχθεί σε μεγάλο βαθμό, όμως είναι πλέον τεκμηριωμένο πως η οργανωμένη Π.Φ.Υ. συνδέεται με καλύτερο επίπεδο υγείας, μείωση των δαπανών και υψηλή ικανοποίηση των χρηστών.

Στην Ελλάδα, παρά τις προσπάθειες φωτισμένων υπουργών, όπως ο αείμνηστος Σπύρος Δοξιάδης και ο Παρασκευάς Αυγερινός, οι σπόροι της διακήρυξης της Άλμα Άτα δεν βρήκαν γόνιμο έδαφος για να βλαστήσουν. Οργανωμένη Π.Φ.Υ., ειδικά στις αστικές περιοχές η χώρα δεν απέκτησε ποτέ και στην ουσία δεν επεδίωξε ποτέ να αποκτήσει παρά μόνο κάτω από την πίεση των συνεπειών και των επακόλουθων δεσμεύσεων της πρόσφατης οικονομικής κρίσης. Αυτό συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στις στρεβλώσεις, τις σπατάλες και τις χαμηλές επιδόσεις του Ελληνικού συστήματος υγείας.

Στις 25 Οκτωβρίου, σαράντα χρόνια μετά την Άλμα Άτα, στο Παγκόσμιο Συνέδριο για την Π.Φ.Υ. που θα διεξαχθεί στην Αστάνα του Καζακστάν η παγκόσμια κοινότητα ετοιμάζεται να επανεπιβεβαιώσει πανηγυρικά την προσήλωσή της στην Π.Φ.Υ. και να επικαιροποιήσει τις αρχές της με μια νέα διακήρυξη προσαρμοσμένη στις σύγχρονες ανάγκες των κοινωνιών και στις συνθήκες που έχουν πλέον διαμορφωθεί.

Σε αυτό το ευνοϊκό διεθνές περιβάλλον και με τις συνθήκες στη χώρα μας, έστω και με βίαιο τρόπο, να έχουν πλέον ωριμάσει για τη δημιουργία ενός σύγχρονου συστήματος Π.Φ.Υ. θα περίμενε κανείς πως επιτέλους το όραμα τόσων ετών, ειδικά των ανθρώπων που υπηρετούν στην πρωτοβάθμια φροντίδα, όπως ο υπογράφων, θα γινόταν πραγματικότητα. Μάταια όμως.

Από το ίδιο βήμα προ λίγων εβδομάδων, είχα προειδοποιήσει πως το βασισμένο στις Τοπικές Μονάδες Υγείας (Το.Μ.Υ.) νέο σύστημα οδεύει ολοταχώς προς πλήρη αποτυχία. Τα χρονοδιαγράμματα έχουν μείνει απελπιστικά πίσω και οι γιατροί τόσο λόγω της χαμηλής αντιμισθίας όσο και των μη ευνοϊκών όρων εργασίας έχουν γυρίσει την πλάτη τόσο στις Το.Μ.Υ. όσο και στις συμβάσεις που τους πρότεινε ο Ε.Ο.Π.Υ.Υ. ώστε να συμμετάσχουν στο σύστημα. Ουσιαστικά η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών που διαμένουν σε αστικές περιοχές δεν έχουν πρόσβαση σε δωρεάν υπηρεσίες Π.Φ.Υ.

Αυτό όμως που είναι πραγματικά ανησυχητικό είναι πως η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας μοιάζει να εθελοτυφλεί μπροστά στο επικείμενο αδιέξοδο. Επικοινωνιακές φιέστες, συνεχείς εξαγγελίες και μετάθεση των ευθυνών για τις αλλεπάλληλες καθυστερήσεις στην εφαρμογή του προγράμματος δεν μπορούν όμως να αλλάξουν την πραγματικότητα, τις συνέπειες της οποίας βιώνουν ήδη οι πολίτες.

Σε μια χώρα που, εν μέσω οικονομικής κρίσης, είναι πρωταθλήτρια στις ιδιωτικές δαπάνες υγείας και παραδοσιακά η προκλητή ζήτηση εξειδικευμένων υπηρεσιών υγείας βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, οποιαδήποτε καθυστέρηση στην εφαρμογή ενός βιώσιμου και αποδοτικού συστήματος Π.Φ.Υ. είναι εγκληματική.

Είναι αποκλειστικά στο χέρι της κεντρικής διοίκησης να εγκαταλείψει τις αγκυλώσεις της, να αναγνωρίσει επιτέλους τα λάθη της και να αλλάξει πλεύση. Να επενδύσει άμεσα σοβαρά στην πρωτοβάθμια φροντίδα ώστε στο μέλλον να δρέψει στο πολλαπλάσιο τους καρπούς της επένδυσής της.

Να αντιληφθεί πως το Ιατρικό δυναμικό της Π.Φ.Υ., ειδικά οι Γενικοί Ιατροί, επιθυμούν ειλικρινά να αποτελέσουν μέρος του συστήματος με αξιοπρεπείς όμως αποδοχές, ανάλογες των υπηρεσιών που θα προσφέρουν. Να εμποδίσει, έστω και την ύστατη ώρα, το άλμα … στο κενό της Π.Φ.Υ. στη χώρα μας.