"Δημοσιογραφία είναι να δημοσιεύεις αυτά που κάποιος άλλος δεν θέλει να δημοσιευθούν." - Τζορτζ Όργουελ

16.6 C
Trikala

Βιβλιοκριτική: «Ο Επίκουρος συναντά τον Πλάτωνα»

lafarm

Σχετικά άρθρα

Πόσο απέχει η «ευδαιμονία» του Πλάτωνα από την «ηδονή» του Επίκουρου; Τέμνονται οι απόψεις των δύο φιλοσόφων ή είναι ολωσδιόλου ασύμβατες; Ποια η θέση τους για το χρήμα, το Θεό, την πολιτική, το θάνατο, τη μεταθανάτια ζωή; Τι εννοούμε, όταν λέμε πως κάποιος είναι Επικούρειος; Είναι πράγματι οι Επικούρειοι οι ακόλαστοι ηδονιστές που ενδίδουν στην πολυτέλεια και την αισθησιακή ηδονή, όπως ήθελαν να διακηρύττουν οι εχθροί του Επίκουρου ή όλα είναι φήμες κακεντρεχείς;

Αυτά και άλλα πολλά σχετικά με τη φιλοσοφία των δύο τιτάνων της σκέψης, του Πλάτωνα και του Επίκουρου, επιχειρεί να παρουσιάσει ο συγγραφέας  Βασίλης Γιοντζής στο νέο του βιβλίο «Ο Επίκουρος συναντά τον Πλάτωνα». Ένα καλογραμμένο, ευανάγνωστο, ευσύνοπτο βιβλίο, με καθαρές απόψεις, που καταφέρνει με εξαιρετικά επιτυχή τρόπο να παρουσιάσει τα κεντρικά σημεία της διδασκαλίας των δύο μεγάλων φιλοσόφων.

Αρετή του βιβλίου, αναμφίβολα, η απλότητα. Φιλοδοξία του δεν είναι να προσθέσει μία ογκώδη μελέτη με λεπτομερείς  και περισπούδαστες αναφορές για τα δύο φιλοσοφικά ρεύματα, αλλά να παρουσιάσει «ισότιμα και ισοζυγισμένα, συνοπτικά και απλουστευμένα» τις δύο φιλοσοφικές σχολές, με βάση τα γραπτά κείμενα. Και το καταφέρνει περίφημα.

Πρώτα τοποθετεί χρονολογικά τον Επίκουρο και τον Πλάτωνα (ο Επίκουρος γεννιέται το 347 π.Χ., έξι χρόνια μετά το θάνατο του Πλάτωνα). Μετά, παρουσιάζει τα διάφορα φιλοσοφικά ρεύματα της αρχαιότητας. Αναφέρεται στις διαμάχες μεταξύ των φιλοσοφικών σχολών, οι οποίες και στο παρελθόν διαπληκτίζονταν «με ματαιοδοξία και έπαρση», παρά τον κοινό στόχο τους που δεν ήταν άλλος από «την ανεύρεση της αλήθειας και την κατάκτηση της ευδαιμονίας με όπλο την ορθή λογική».

Στη συνέχεια, και με βάση τα σωζόμενα έργα, εκδιπλώνονται οι θεωρίες και οι φιλοσοφικές σκέψεις, με πιστότητα και σεβασμό στα αρχαία κείμενα. Κάποιες ρήσεις μάλιστα, χαρακτηριστικές ή καίριες, αναφέρονται και στην αρχαία τους μορφή ως πιστοποίηση της αλήθειας των λεγομένων. Ωστόσο, παρά τη μεγάλη διαφορά σελίδων, λόγω της ανισομέρειας του σωζόμενου έργου του Πλάτωνα(πενήντα φορές περισσότερα τα γραπτά του Πλάτωνα από αυτά του Επίκουρου), ο αναγνώστης αποκτά σφαιρική άποψη για τη διδασκαλία των δύο τιτάνων της φιλοσοφίας.  Αντιπαραβάλλονται και συγκρίνονται οι δύο φιλοσοφίες και εντοπίζονται οι διαφορές αλλά και οι ομοιότητες.

Δεκατρία έργα του Πλάτωνα(από τα σωζόμενα τριάντα)παρουσιάζονται συνοπτικά, με το κεντρικό νόημά τους, ενώ δίνονται και κάποιες προεκτάσεις με προσωπικά σχόλια του συγγραφέα. Μ’ αυτό τον τρόπο εκδιπλώνονται και οι απόψεις του ίδιου για τη ζωή, την ευτυχία ή την πολιτική, με παρεμβολές που δεν κουράζουν όμως τον αναγνώστη. Αντιθέτως, εγείρουν το ενδιαφέρον για την προσωπική κατάθεση εγχρονίζοντας το έργο στο παρόν με εύστοχες παρατηρήσεις. Το πλεονέκτημα νομίζω, ωστόσο, του βιβλίου είναι ότι απευθύνεται στις πλατιές λαϊκές μάζες. Χωρίς ίχνος επιτήδευσης ή αλαζονείας παρά την πολύ καλή γνώση, ο συγγραφέας καταφέρνει να εκλαϊκεύσει την πλατωνική φιλοσοφία όπως και την επικούρεια. Ο αναγνώστης εξοικειώνεται έξοχα με τα  δύο φιλοσοφικά ρεύματα, τα οποία δεν παύουν να έχουν οπαδούς ακόμη και σήμερα.

Στο βιβλίο του Βασίλη Γιοντζή σκιαγραφείται εξαιρετικά ο Σωκράτης, «ο ένας και μοναδικός, ο ενοχλητικός Σωκράτης, ο πλακουτσομύτης, κοντόχοντρος, ατημέλητος, παράξενος άνθρωπος, που έκανε συνεχώς ερωτήσεις». «Αν η φιλοσοφία έχει έναν προστάτη άγιο, αυτός  είναι ο Σωκράτης», είχε πει ο Nigel Warburton. Τα δοκίμια των πλατωνικών διαλόγων που παρουσιάζονται περιληπτικά στο βιβλίο του Βασίλη Γιοντζή καταγράφουν γλαφυρά τις συνομιλίες του Σωκράτη και των προσώπων που τον περιστοίχιζαν. Η ευφυΐα, αλλά και το πόσο εξοργιστικός ήταν ο Σωκράτης με τις συνεχείς ερωτήσεις του, σκιαγραφούνται παραστατικά μέσα από τη μετάφραση. Το ίδιο βέβαια και οι απόψεις του Πλάτωνα. Όπως και του Επίκουρου.

«Δεν ήμουν. Ήμουν. Δεν είμαι. Δε με νοιάζει». Με αυτές τις λέξεις ο Επίκουρος (341-270 π. Χ.) συνόψισε ολόκληρη τη φιλοσοφία του στην επιτύμβια επιγραφή του. Ο Βασίλης Γιοντζής, εξαιρετικός μελετητής, καταφέρνει να παρουσιάσει με απλό και κατανοητό τρόπο τη φιλοσοφία του Επίκουρου μέσα από τα λιγοστά σωζόμενα έργα του(τις επιστολές προς Μενοικέα, Ηρόδοτο και Πυθοκλή), καθώς και μέσα από κάποιες  χαρακτηριστικές προσφωνήσεις του. Κυρίως όμως μέσα από την εκτενή περίληψη του έργου “De rerum natura” («Περί της φύσεως των πραγμάτων») του ρωμαίου φιλοσόφου και ποιητή  Λουκρήτιου,  ένα μακροσκελές ποίημα το οποίο συνέθεσε ο Λουκρήτιος πάνω από διακόσια χρόνια μετά το θάνατο του Επίκουρου. Ωστόσο συνοψίζει τις βασικές διδασκαλίες της επικούρειας σχολής.

Η «ευδαιμονία» του Πλάτωνα και η «ηδονή» του Επίκουρου, οι απόψεις των δύο φιλοσόφων για τα βασικά ζητήματα της ζωής, οι θέσεις του Επίκουρου για το θάνατο, για τα φυσικά φαινόμενα, για τα άτομα(άτμητα στοιχεία της ύλης), ο υλισμός του Επίκουρου αλλά και ο ιδεαλισμός του Πλάτωνα, όλα αναλύονται απλά και κατανοητά στο βιβλίο του Βασίλη Γιοντζή «Ο Επίκουρος συναντά τον Πλάτωνα». Ιδιαίτερα κατατοπιστικό και πρακτικό το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου, όπου γίνεται η σύγκριση ανάμεσα στους δύο ογκόλιθους της σκέψης και  συνοψίζονται τα δύο φιλοσοφικά ρεύματα.

Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους στις μέρες μας είναι να χαθεί η διαφορετικότητα εξαιτίας της αυξανόμενης ομοιομορφίας. «Οι ανάσες των λαών», κινδυνεύουν να πνιγούν μέσα στη λήθη, να χαθούν μέσα στην αγραμματοσύνη, τον αναλφαβητισμό της εικόνας. Η μεγαλόσχημη οίηση για τη σπουδαιότητα του πολιτισμού μας δεν αρκεί. Απαιτείται γνώση των χαρακτηριστικών του πολιτισμού μας. Το βιβλίο του Βασίλη Γιοντζή «Ο Επίκουρος συναντά τον Πλάτωνα» είναι ένας εξαιρετικός οδηγός πλατωνικής και επικούρειας φιλοσοφίας, ένα ευσύνοπτο εγχειρίδιο πρόσφορο για επαφή με τις ρίζες της σοφίας μας και του πολιτισμού μας.

Λίλια Τσούβα

Φιλόλογος

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

Δείτε επίσης