Εργασιακός μεσαίωνας, εργασιακή ζούγκλα

Εν τέλει τι είναι αυτές οι νέες συμβάσεις «για εργασία μη προβλέψιμου χρόνου» που προβλέπει το σχέδιο νόμου για τα εργασιακά; Oι απόψεις που διατυπώνονται ποικίλλουν. Σταχυολογούμε μερικές:

● Ακόμη ένας εμβολισμός της αγοράς στον θεσμό των συλλογικών συμβάσεων εργασίας ή ένα ελάχιστο δίχτυ προστασίας για κατηγορίες εργαζομένων που βρίσκονται στο περιθώριο της επαγγελματικής ζωής κάνοντας «δουλειές του ποδαριού» σε κέτερινγκ και μεταφορικές εταιρείες;

● Mια καθυστερημένη μεταφορά και στην Ελλάδα των, αγγλοσαξονικής προέλευσης, «συμβάσεων μηδενικών ωρών εργασίας» που καθιστούν τους εργαζόμενους λάστιχο, χωρίς τα δικαιώματα όλων όσοι εργάζονται με συμβάσεις πλήρους ή μερικής απασχόλησης, όπως καταγγέλλουν συνδικάτα και εργατολόγοι, ή μια προσπάθεια να μπει ένας κάποιος έλεγχος στη φοροδιαφυγή και τις αδήλωτες αμοιβές;

● Ή μήπως πρόκειται για το χατίρι ενός-δυο επιχειρηματιών που σκοπεύουν να χτίσουν όλη τη δραστηριότητά τους πάνω σε πολύ φτηνή και ακανόνιστη εργασία; Χατίρι που έκανε ο υπουργός εξυπηρετώντας τη δική του πελατεία;

● Ακόμα κι αν πρόκειται για σύμβαση επί παραγγελία, αντίθετα προς ό,τι ίσχυε μέχρι σήμερα, πλέον πρέπει να συμφωνούνται εγγράφως, μεταξύ άλλων, οι εγγυημένες αμειβόμενες ώρες, η αμοιβή τους, η αμοιβή της υπέρβασής τους και ο ελάχιστος χρόνος ειδοποίησης του εργαζόμενου, έτσι ώστε να προστατεύονται κι αυτοί οι εργαζόμενοι από καταχρηστικές εργοδοτικές συμπεριφορές και να μπορούν να ασκήσουν τα δικαιώματά τους.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στο νομοσχέδιο δεν υπάρχει ρητή αναφορά στις «συμβάσεις μηδενικού χρόνου», που αποτελούν και έναν φορτισμένο όρο, σύμφωνα και με τα ευρωπαϊκά συνδικάτα. Στο επίμαχο άρθρο 10 του νομοσχεδίου που έχει αναρτηθεί στο opengov.gr για δημόσια διαβούλευση και θα παραμείνει εκεί μέχρι τις 7 Σεπτεμβρίου, επιλέγεται η αναφορά στην «ελάχιστη προβλεψιμότητα της εργασίας» ενώ αλλού, συμπεριλαμβανομένων των συνοδευτικών κειμένων του υπουργείου, χρησιμοποιείται ο όρος των «συμβάσεων κατά παραγγελία».

Δηλαδή το ίδιο το νομοσχέδιο το οποίο συντάχθηκε με στόχο την ενσωμάτωση της Οδηγίας 2019/1152, στην οποία γίνεται σαφής αναφορά του όρου των «μηδενικών συμβάσεων εργασίας», αποφεύγει να χαρακτηρίσει ως τέτοιες τις συμβάσεις που θεσμοθετεί για πρώτη φορά. Συμβάσεις που θα αποτυπώνουν, από τη μια πλευρά, την υποχρέωση του εργαζόμενου να πηγαίνει για δουλειά μόνο όταν κι όποτε ζητείται από τον εργοδότη, δηλαδή, συνήθως κάποιες ώρες και ημέρες, και από την άλλη συνοδεύονται και από τις εξής 4 προϋποθέσεις για τον εργοδότη:

■ να γνωστοποιεί στον εργαζόμενο τις ώρες εργασίας και τις ημέρες αναφοράς εντός των οποίων θα εκτελείται η εργασία

■ να ειδοποιεί τον εργαζόμενο γραπτώς (με sms, email) εντός 24 ωρών πριν από την ανάληψη της εργασίας

■ να αποζημιώνει τον εργαζόμενο εάν ο εργοδότης ακυρώσει την παραγγελία και

■ να συμφωνήσει με τον εργαζόμενο έναν ελάχιστο αριθμό αμειβόμενων ωρών εργασίας.

■ Σε διαφορετική περίπτωση, λέει το υπουργείο, η σύμβαση θα είναι άκυρη.

Μάλιστα, εξαιτίας αυτής της τελευταίας προϋπόθεσης, των προβλεπόμενων αμειβόμενων ωρών (άραγε πόσες πολλές, 5, 6, 7 ώρες την εβδομάδα ή τον μήνα;) ο γνωστός για τις στενές σχέσεις του με τον ΣΕΒ, οικονομολόγος και διαμεσολαβητής στον ΟΜΕΔ, Χρήστος Ιωάννου, έγραψε δημοσίως ότι οι νέες συμβάσεις που εισηγείται η κυβέρνηση Μητσοτάκη κάθε άλλο παρά είναι «μηδενικών ωρών».

Πρόβλημα η εξάπλωση

Το πρόβλημα όμως δεν είναι στο εάν σε ένα catering ή σε μια εταιρεία μεταφορών ή σε μια τηλεοπτική παραγωγή (παραδείγματα που χρησιμοποιεί και ο ίδιος ο Αδωνις Γεωργιάδης) προσληφθεί προσωπικό για κάποιες ώρες ή ημέρες λόγω έκτακτων αναγκών. Αν και σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει και η ασφάλιση μιας ημέρας στον ΕΦΚΑ ή και το εργόσημο. Το ερώτημα είναι εάν αυτό το είδος της σύμβασης θα οδηγήσει και στην εξάπλωσή της, υποκαθιστώντας προοπτικά τις συμβάσεις πλήρους ή μερικής απασχόλησης. Kι αν σε κάποιους αυτό το ενδεχόμενο φαίνεται απίθανο, αφού σήμερα υπάρχει μεγάλη ζήτηση προσωπικού και έλλειμμα εργατικών χεριών σχεδόν στους περισσότερους κλάδους, προοπτικά, σε συνθήκες μιας νέας οικονομικής κρίσης και αύξησης της ανεργίας, μπορεί να αποτελέσει ζοφερή πραγματικότητα.

Κι όταν αυτό διατυπώνεται έντονα, όχι ως φόβος αλλά ως βεβαιότητα, από έναν έγκριτο νομικό όπως είναι ο Κ. Δ. Παπαδημητρίου, ομότιμος καθηγητής Εργατικού Δικαίου της Νομικής Αθηνών και πρόεδρος του Δ.Σ. του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας, τότε θα πρέπει να ανησυχήσουμε σοβαρά. Να τι έγραφε στις 28/8 σε άρθρο του στην ηλεκτρονική εφημερίδα κ-report:

«Με τις ρυθμίσεις του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου ναι μεν προβλέπεται η διαφάνεια των όρων της σύμβασης μηδενικών ωρών απασχόλησης, αλλά αυτή η σύμβαση αναγνωρίζεται πλέον ρητά, πράγμα που ασφαλώς θα οδηγήσει στην εξάπλωσή της. Δεν προβλέπεται, μάλιστα, ως ασφαλιστική δικλίδα ελάχιστο όριο ωρών υποχρεωτικής απασχόλησης και κατά συνέπεια ελάχιστου εισοδήματος, ούτε συνάρτηση, ως ποσοστού, των ωρών επιπλέον απασχόλησης με τις ελάχιστες προβλεπόμενες στη σύμβαση. Και το ερώτημα είναι αυθόρμητο και αφορά τον προστατευτικό ρόλο του εργατικού δικαίου:

»Μέχρι ποιο βαθμό η απλή, και οπωσδήποτε σημαντική, ανάγκη για διαφάνεια των όρων εργασίας μπορεί να δικαιολογήσει την ελευθερία των μερών να συμφωνούν όρους που οδηγούν στην επισφάλεια και στην απόλυτη οικονομική εξάρτηση; Ποια μπορεί να είναι τα όρια αυτής της “ελευθερίας”, ώστε να μην καταλήγει σε εξαθλίωση και σε εκμετάλλευση της οικονομικής ανάγκης; Ποιος είναι ο ρόλος ενός σύγχρονου εργατικού δικαίου που θέλει να διατηρεί στοιχειωδώς τον παραδοσιακό και ασφαλώς αναγκαίο προστατευτικό του ρόλο;».

Ορια εργασίας

Εξίσου καίρια τα ερωτήματα που θέτει ο κ. Παπαδημητρίου για τον ρόλο του ευρωπαϊκού εργατικού δικαίου με αφορμή την πολυδιαφημισμένη πρόβλεψη του νομοσχεδίου για πλήρη νομιμοποίηση της δεύτερης απασχόλησης και των 13 ωρών εργασίας. «Μια δεύτερη νέα ρύθμιση του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου, η οποία προξενεί το ενδιαφέρον, είναι η αναγνώριση της δυνατότητας του εργαζομένου να απασχολείται και σε δεύτερο εργοδότη. Κάτι τέτοιο είναι σκόπιμο, απόλυτα συμβατό με τις αρχές της επαγγελματικής ελευθερίας, η οποία προστατεύεται και συνταγματικά, αλλά και επιβάλλεται από την Οδηγία που πρόκειται να ενσωματωθεί. Αφορά κυρίως τις περιπτώσεις στις οποίες ο εργαζόμενος εργάζεται με μερική απασχόληση και ο εργοδότης του επιθυμεί να τον έχει αποκλειστικά στη διάθεσή του.

»Αυτή όμως η εύλογη και προστατευτική ρύθμιση δεν θα πρέπει να οδηγεί σε πλήρη απελευθέρωση των ωρών απασχόλησης των εργαζομένων. Οσο και αν τηρούνται τα όρια της ημερήσιας ανάπαυσης, δηλαδή των 11 ωρών, άλλο τόσο θα πρέπει να τηρούνται, κατά κανόνα, και τα όρια της συνολικής ημερήσιας απασχόλησης του κάθε εργαζομένου, δηλαδή το 8ωρο. Η προτεινόμενη όμως ρύθμιση δεν αποκλείει την υπέρβαση των υφιστάμενων σήμερα ημερήσιων χρονικών ορίων εργασίας.

»Το ζήτημα είναι κρίσιμο γιατί αφορά την υγεία και ασφάλεια τόσο του εργαζόμενου πληθυσμού γενικότερα, όσο και κάθε εργαζομένου ειδικότερα. Οι υπαρκτές, άλλωστε, οικονομικές ανάγκες δεν θα πρέπει να μπορούν να δικαιολογήσουν την αναγνώριση της υπεραπασχόλησης. Τελικά προκύπτει το μείζον ερώτημα: Ποιος μπορεί σήμερα να είναι ο ρόλος του ευρωπαϊκού εργατικού δικαίου και αντιστοίχως της ενσωμάτωσης ευρωπαϊκών Οδηγιών; Βελτίωση των όρων εργασίας με στόχο την επιβολή “δικαιότερων όρων”, όπως ακριβώς επιδιώκει ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων, αλλά και η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας; Ή αντίθετα να αποτελεί το ερέθισμα για νομική αναγνώριση μορφών ευελιξίας που απειλούν την κανονικότητα του εργασιακού βίου;».

Η έμφαση στον λόγο και στον στοχασμό του κ. Παπαδημητρίου, ο οποίος είναι γνωστός για τη μετριοπάθεια και την απόσταση που τηρεί από την ευκαιριακή δημοσιότητα, δεν σημαίνει ότι υποτιμούμε τις θέσεις που έχουν διατυπώσει κι άλλοι νομικοί του εργατικού δικαίου, όπως ο Αρις Καζάκος, ο Δ. Περπατάρης, ο Δ. Καρούζος, ο Διον. Τεμπονέρας.

Από τη νέα ρύθμιση για παράλληλη εργασία σε περισσότερους του ενός εργοδότες προκύπτουν και τα εξής πρόσθετα ερωτήματα:

● Πώς θα τηρηθεί το 48ωρο ως ανώτατος μέσος όρος εργασίας στο τετράμηνο, όπως προβλέπει ο νόμος, όταν η παράλληλη απασχόληση σε δύο ή και περισσότερους εργοδότες μπορεί να οδηγεί σε 65 ώρες εργασίας την εβδομάδα;

● Μπορεί η επιχείρηση ή ο εργοδότης να αλλάξει τη σύμβαση εργαζομένου κι ενώ έχει υπογράψει για πενθήμερο να τον υποχρεώσει σε εξαήμερη εργασία;

● Ποιος και πώς μπορεί να διασφαλίσει ότι οι νέου τύπου «συμβάσεις» για τη μέχρι σήμερα άτυπη εργασία δεν θα συμπαρασύρουν τον θεσμό των συλλογικών αλλά και των άλλων ατομικών συμβάσεων εργασίας;

Τα συνδικάτα

Μια πρώτη κινητοποίηση κατά του νομοσχεδίου πραγματοποιεί το ΠΑΜΕ έξω από το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης το Σάββατο 1/9 στις 12 το μεσημέρι, ενώ είναι προφανές ότι τα συνδικάτα, μετά τη δημοσιοποίηση του νομοσχεδίου, απέκτησαν κι ένα πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο για τα συνθήματα που θα δεσπόσουν στις σχεδόν επετειακές πλέον κινητοποιήσεις που προγραμματίζουν για τις 9 Σεπτεμβρίου στη Θεσσαλονίκη.

Εχουν κάθε λόγο αυτήν τη φορά να δείξουν ότι ακόμη «είναι ζωντανά» και για έναν ακόμη πρόσθετο λόγο που τους αφορά ευθέως. Πρόκειται για το άρθρο 31 σύμφωνα με το οποίο ποινικοποιείται η παρεμπόδιση, ακόμη και με συνθήματα εναντίωσης, προς εκείνους που επιθυμούν να εργαστούν εν μέσω απεργίας. Ιδού τι αναφέρει το συγκεκριμένο άρθρο: «Οποιος εμποδίζει την ελεύθερη και ανεμπόδιστη προσέλευση ή αποχώρηση από την εργασία ή ασκεί σωματική ή ψυχολογική βία σε βάρος εργαζομένων ή συμμετέχει σε κατάληψη χώρων κατά τη διάρκεια της απεργίας ή ανεξαρτήτως αυτής, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 6 μηνών…».

Τώρα τι σχέση έχει αυτή η αντιαπεργιακή διάταξη σε ένα νομοσχέδιο που υποτίθεται ότι έρχεται να προσφέρει προστασία στους εργαζόμενους προκειμένου να γνωρίζουν εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος και απόλυτα τους όρους και τις συνθήκες εργασίας -όπως ορίζει η Οδηγία-, μόνο ο υπουργός Εργασίας γνωρίζει. Είναι ακόμη μια αντεργατική παραδοξότητα, από τη μια να παραχωρείς ως δημοκρατική χώρα τη σημαντικότερη διέξοδο για να προασπίσουν οι εργαζόμενοι τα δικαιώματά τους, δηλαδή την απεργία, και ταυτοχρόνως να τους τιμωρείς γιατί δεν ασκούν αυτό το δικαίωμα με τη συμπεριφορά λόρδων που παίρνουν το τσάι τους!

efsyn