Η εντυπωσιακή μεταμόρφωση των Τρικάλων μέσα στα χρόνια [εικόνες]

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881, ραγδαίες αλλαγές επέρχονται στη μορφή της πόλης των Τρικάλων.

Το 1885 εκπονείται το πρώτο σχέδιο πόλης από το μηχανικό Μένανδρο Ποτεσάριο, που προβλέπει τους δύο βασικούς άξονες, τις οδούς Λαρίσης και Σιδηροδρόμου και είναι ιδιαίτερα γενναιόδωρο όσον αφορά στις νέες πλατείες και τους δημόσιους χώρους.

Για την εφαρμογή του δεν υπολογίστηκαν αντιδράσεις και συμφέροντα, ενώ δεκάδες πρώην τουρκικά σπίτια κατεδαφίστηκαν, για να διανοιχτούν οι δρόμοι και οι πλατείες. Το διαδέχτηκε το πολύ συντηρητικότερο σχέδιο πόλης του 1937.

Τα Τρίκαλα, λοιπόν, αλλάζουν μορφή. Η μικρή τουρκική πόλη προσπαθεί να μετατραπεί σε «ευρωπαϊκή» μέσα από το κυρίαρχο τότε αισθητικό κίνημα του νεοκλασικισμού.

Τα Τρίκαλα, λοιπόν, αλλάζουν μορφή. Η μικρή τουρκική πόλη προσπαθεί να μετατραπεί σε «ευρωπαϊκή» μέσα από το κυρίαρχο τότε αισθητικό κίνημα του νεοκλασικισμού, που βασιζόταν στην επιστροφή και στις επιρροές της κλασικής αρχαιότητας. Πρόκειται για στοιχεία εργασίας της πρώην Διευθύντριας Τεχνικών Υπηρεσιών και Προγραμματισμού του Δήμου Τρικκαίων, Φανής Τσαπάλα-Βαρδούλη, ένα «ταξίδι» στο παρελθόν για τα νεοκλασικά Τρίκαλα.

Σημαντικό γεγονός αποτέλεσε η κατασκευή της χυτοσιδερένιας κεντρικής γέφυρας στον ποταμό Ληθαίο. Η κεντρική γέφυρα και ο σιδηροδρομικός σταθμός είναι δείγματα της προσπάθειας για ανάπτυξη που εκφράζουν το πνεύμα της εποχής τους. Επίσης, επιβλητικά δημόσια κτίρια έχουν ήδη αρχίσει να φέρνουν τα μηνύματα του νεοκλασικισμού. Η Δωροθέα Σχολή, που χτίστηκε το 1876 από τον Δωρόθεο Σχολάριο, είναι ένα λιθόκτιστο κτίσμα σχήματος «Π», χτισμένο με ψαμμιτική πέτρα με προσεκτική δόμηση, με λαξευμένους γωνιόλιθους και λαξευμένα τόξα πάνω από τα παράθυρα και τις πόρτες που ανακουφίζουν τα μονοκόμματα πέτρινα πρέκια.

 Τα Δικαστήρια μορφολογούνται στο ίδιο πνεύμα, κτίριο που χρονολογείται γύρω στα 1870 και χρησιμοποιήθηκε αρχικά σαν τούρκικος στρατώνας. Κτίριο ογκώδες, επιβλητικό, συμμετρικό έτσι που να ταιριάζει για το σκοπό που έγινε.

Τα Δικαστήρια μορφολογούνται στο ίδιο πνεύμα, κτίριο που χρονολογείται γύρω στα 1870 και χρησιμοποιήθηκε αρχικά σαν τούρκικος στρατώνας. Κτίριο ογκώδες, επιβλητικό, συμμετρικό έτσι που να ταιριάζει για το σκοπό που έγινε.

Το ιστορικό εμπορικό κέντρο, (τα σημερινά μανάβικα), σύμφωνα με την κ. Τσαπάλα, παίρνει τη μορφή του μέχρι το 1920, όταν στις αρχές του 20ου αιώνα κατεδαφίζεται το παλαιό εμπορικό συγκρότημα στη θέση του σημερινού ΟΤΕ.

Εδώ εφαρμόζεται ένα αυστηρό, ορθοκανονικό πολεοδομικό σύστημα, με κάθετους και παράλληλους δρόμους, τελείως διαφορετικό από τον ακανόνιστο πολεοδομικό ιστό της διπλανής συνοικίας «Βαρούσι». Η γενική εικόνα του δομημένου χώρου είναι αυτή της «εν σειρά» δόμησης. Έτσι, τα κτίρια δεν αναγνωρίζονται ως μονάδες, αλλά γίνονται αντιληπτά ως ενιαίο πολεοδομικό μέτωπο.

Η απόλυτη, όμως, άνθηση της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Τσαπάλα εκφράζεται στις κατοικίες και τα ξενοδοχεία που χτίζονται στα οικοδομικά τετράγωνα που προκύπτουν από την εφαρμογή του σχεδίου πόλης.

Λαμπρά παραδείγματα, σύμφωνα με την κ. Τσαπάλα είναι τα ξενοδοχεία «Πανελλήνιον» και «Πίνδος» (πρώην Πετρούπολις) που σώζονται σήμερα, δυστυχώς μόνα από το υπέροχο σκηνικό που παλαιότερα περιέβαλε την πλατεία Ρήγα Φεραίου.

Στην οδό Σιδηροδρόμου (σημερινή Ασκληπιού) και στην πλατεία Ρήγα Φεραίου, ο περίπατος γινόταν κάτω από τις δεντροστοιχίες, ενώ την Κυριακή έπαιζε η Φιλαρμονική συγκεντρώνοντας τους μουσικόφιλους. Η αστική τάξη υιοθετούσε έναν άλλο τρόπο ζωής που εκφραζόταν στην αρχιτεκτονική με τα νεοκλασικά αρχοντικά.

Λαμπρά παραδείγματα, σύμφωνα με την κ. Τσαπάλα είναι τα ξενοδοχεία «Πανελλήνιον» και «Πίνδος» (πρώην Πετρούπολις) που σώζονται σήμερα, δυστυχώς μόνα από το υπέροχο σκηνικό που παλαιότερα περιέβαλε την πλατεία Ρήγα Φεραίου.

Η αρχιτεκτονική αυτών των κτιρίων, επισημαίνεται στη μελέτη, χαρακτηρίζεται από την αυστηρότητα και τη συμμετρία, αλλά παράλληλα την ποικιλία στη διακόσμηση και τα επί μέρους μορφολογικά στοιχεία.

Φουρούσια, γείσα, σιδεριές, γωνιόλιθοι, μαρμάρινα στοιχεία, δείχνουν το βαθμό εξοικείωσης των λαϊκών, ντόπιων τεχνιτών σ’ ένα ρυθμό «ξενόφερτο» που ήρθε από τη Ευρώπη. Ίσως, σύμφωνα με την κ. Τσαπάλα, γιατί ξαναγύρισε στην Ελλάδα, τον τόπο που κάποτε δημιούργησε τις πρωτογενείς μορφές.

Πάντως τα φωτεινά χρώματα των σοβατισμένων τοίχων και η επιβλητικότητα της πέτρας δείχνουν ότι ο ρυθμός αυτός ενσωματώθηκε με επιτυχία στο ελληνικό φως και το ελληνικό τοπίο.

Επίσης, στη γενική εικόνα της πόλης, γύρω στο μεσοπόλεμο, σημαντικό ρόλο παίζουν και τα λαϊκά πέτρινα σπίτια που αν και δεν παρουσιάζουν τον πλούτο των νεοκλασικών.

Σιγά – σιγά τα κτίρια γίνονται πιο ελεύθερα και αναμειγνύουν νέα στοιχεία, αποκτώντας μια μορφή εκλεκτικισμού, δηλαδή ανάμειξης διαφόρων αρχιτεκτονικών επιρροών. Επίσης, στη γενική εικόνα της πόλης, γύρω στο μεσοπόλεμο, σημαντικό ρόλο παίζουν και τα λαϊκά πέτρινα σπίτια που αν και δεν παρουσιάζουν τον πλούτο των νεοκλασικών, παραμένουν μάρτυρες της εποχής τους με τους απλούς ήσυχους όγκους τους.

Μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, καταλήγει η ίδια, συντελείται η μεταμόρφωση των Τρικάλων από τυπικό δείγμα τουρκοκρατούμενης πόλης σε εξελισσόμενο αστικό κέντρο με οικονομική, κοινωνική και πνευματική ανάπτυξη.

Σημαντικό γεγονός αποτέλεσε η κατασκευή της χυτοσιδερένιας κεντρικής γέφυρας στον ποταμό Ληθαίο.

Μετά τον πόλεμο, τα Τρίκαλα ακολούθησαν την άναρχη ανάπτυξη των Ελληνικών πόλεων με κυρίαρχη οικοδομική δραστηριότητα, την αντιπαροχή και τις πολυκατοικίες.

Φωτογραφίες- Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ