ΜΑΝΧΑΤΑΝ ή ΤΡΙΚΑΛΑ;

Χθες ο νέος Δήμαρχος Νίκος Σακκάς υπέγραψε με τον εκπρόσωπο της κατασκευαστικής εταιρείας τη σχετική σύμβαση για την ανακατασκευή των 12 γεφυρών της πόλης και την κατασκευή νέας, αυτή της Μαρούγγαινας.

Ξεκινώντας από τον τίτλο, οι δύο πόλεις δεν αποτέλεσαν ευκαιρία για κάποιο ευθυμογράφημα. Αποτελούν όμως δύο τρανταχτά παραδείγματα για το πώς γράφεται η ιστορία των πόλεων μέσω της αρχιτεκτονικής, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, την πραγματική οικονομία τους, την κλίμακα των έργων. Μια πολύ ‘’απλοϊκή’’ αντιπαράθεση δύο παράπλευρων γεγονότων στα πλαίσια ενός πολύ περιορισμένου άρθρου που αποτελεί συνέχεια του προβληματισμού μας για την ανακατασκευή της γέφυρας Μαρούγκαινας.

ΤΡΙΚΑΛΑ 2023

Παρά τους έντονους προβληματισμούς που έχουν διατυπωθεί παλιότερα, διαπιστώνουμε ότι η διαδικασία για την ανακατασκευή της γέφυρας Μαρούγκαινας ακολουθεί τον αρχικό σχεδιασμό. Ογδόντα δύο χρόνια μετά την κατάρρευσή της (βομβαρδίστηκε το 1941) και τρείς αιώνες μετά την κατασκευή της (18^ος αιώνας), με ένα χάσμα μεγαλύτερο των δύο γενεών στην ιστορική της διαδρομή, στη συνέχειά της, στην ανθρώπινη μνήμη, ο Δήμος Τρικκαίων προχωρά στην ανακατασκευή σύμφωνα με τα αρχικά σχέδια και υλικά, εγείροντας σοβαρά ερωτήματα για μια τέτοια επιλογή. Επιλογή που για την επιστημονική κοινότητα και τους ειδικούς θ’ αποτελούσε κρίσιμο θέμα ημερίδας ή σεμιναρίου για το τρίπτυχο: παράδοση, μνήμη και πόλη.

Σίγουρα η πρόθεση όσων θέλουν να συμβάλλουν στην προσπάθεια για αναβάθμιση της περιοχής είναι αξιέπαινη. Τα ερωτήματα όμως προς τους εμπλεκόμενους παραμένουν:

• έχουν σταθεί στα δυο πρανή εκατέρωθεν της γέφυρας;
• έχουν αναλογισθεί τη ‘’βαρύτητα’’ της προτεινόμενης κατασκευής;
• έχουν στρέψει το βλέμμα τους προ την παρακείμενη κεντρική γέφυρα; ή
• απαλλαγμένοι από την προσκόλληση στην παλιά εικόνα, έχουν οραματισθεί τις νέες δυνατότητες;

Η εμμονή στο παρελθόν, ακατανόητη και αξιοπερίεργη, τουλάχιστον από ανθρώπους πιστούς στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι (‘’ανήκομεν εις την Δύσιν’’ – ‘’Μένουμε Ευρώπη’’) μόνον ως πρόοδος και εξέλιξη δεν μπορεί να εκληφθεί. Δικαιολογημένη μερικώς για πολλούς, αδικαιολόγητη όμως για τους επιστήμονες- τεχνικούς που με την πρακτική τους ακυρώνουν τις κατακτήσεις της επιστήμης και το σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή της.

ΜΑΝΧΑΤΑΝ 2022

Στη Νέα Υόρκη, στο Μανχάταν και συγκεκριμένα στη σκιά των Δίδυμων Πύργων λειτουργούσε για δεκάδες χρόνια η ελληνορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Νικολάου.

Σήμερα, στο Σημείο Μηδέν, όπως πια είναι γνωστή η περιοχή, έχει οικοδομηθεί εκτός από το ‘’Μνημείο 11^ης Σεπτεμβρίου 2001’’ και ο νέος ναός του Αγίου Νικολάου, τα θυρανοίξια του οποίου έγιναν από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο τον Νοέμβριο 2021 και τα επίσημα εγκαίνια τον Δεκέμβριο του 2022.

Στη συγκεκριμένη χώρα,

• η εμμονή για διατήρηση ο,τιδήποτε μπορεί να διατηρηθεί είναι αδιαμφισβήτητη (είναι ίσως η μικρά πορεία στην ιστορία της),
• ο ιστορικός ρόλος της συγκεκριμένης εκκλησίας στα μεταναστευτικά ρεύματα των αρχών του 20^ου αιώνα σημαντικός,
• οι μνήμες για τους κατοίκους ή τους επισκέπτες γι’ αυτό που υπήρχε πριν την τρομοκρατική επίθεση, ακόμη νωπές,
• • οι οικονομικές δυνατότητες ώστε να αναδείξουν από τα ερείπια ο,τιδήποτε, ανυπολόγιστες.

  Όμως, ακόμη και για την ‘’συντηρητική’’  εκκλησία, η σαφής τοποθέτηση του Αρχιεπισκόπου Αμερικής Δημητρίου, ο οποίος στη φάση των κρίσιμων αποφάσεων, δήλωνε ότι: ‘’Ο σχεδιασμός του ναού θα πρέπει να είναι σύμφωνος με τις παραδόσεις και το τελετουργικό της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, αλλά ταυτόχρονα να αναγνωρίζει το γεγονός ότι ζούμε στον 21^ο αιώνα’’ δείχνει την αναγκαιότητα ανανέωσης και προσαρμογής και αυτής ακόμη της ‘’ορθόδοξης’’ ναοδομίας στα δεδομένα του σύγχρονου κόσμου.

  Έτσι, μετά από πολύχρονες διαπραγματεύσεις και καθυστερήσεις, ο νέος ναός κτισμένος να αντικαταστήσει τον προηγούμενο, σε τίποτα δεν τον θυμίζει. Μικρός στην κλίμακα, όπως και ο προηγούμενος, με νέα σχέδια από τον Σαντιάγκο Καλατράβα, με αναφορές στους βυζαντινούς ναούς (συμπεριλαμβανομένης της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη – τρούλος), αλλά όχι μιμητισμούς, με νέα υλικά (λευκό μάρμαρο) αποτελεί πλέον ένα κόσμημα για την πόλη.

  Αλλά και η εικονογραφία στο εσωτερικό (φιλοτεχνήθηκε από τον πατέρα Λουκά, μοναχό της Μονής Ξενοφώντος του Αγίου Όρους) δεν θυμίζει τις παραδοσιακές εικόνες. Σύμφωνα δε με τα λεγόμενα του πρώην γενικού εφημέριου της Αρχιεπισκοπής και βασικού παράγοντα στην ανοικοδόμηση του ναού, ο π. Λουκάς δεν κλήθηκε απλώς να δημιουργήσει παραδοσιακές εικόνες, αλλά ‘’να δείξει την πραγματικότητα της 11ης Σεπτεμβρίου’’.

  Αυτή είναι η αρχιτεκτονική κι αυτό θεωρείται πρόοδος. Έτσι σχεδιάζονται οι πόλεις και γράφουν την ιστορία τους: με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον, με αξιοποίηση της γνώσης, της επιστήμης και της τεχνικής, με το υπάρχον έμψυχο επιστημονικό δυναμκό, με τις εκάστοτε οικονομικές δυνατότητες του κάθε τόπου, έστω κι αν κάποιες φορές απαιτείται ‘’υπέρβαση’’ προσωπική, συλλογική ακόμη και οικονομική.

  ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΣΑΛΙΑΧΗ,  Αρχιτέκτων ΑΠΘ, MR ARCH

  ΘΥΜΙΟΣ ΣΑΛΙΑΧΗΣ,  Αρχιτέκτων ΑΠΘ, Γεωπόνος

  MR of LANDSCAPE ARCHITECTURE