Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το φράγμα της Μεσοχώρας, αρχικά ως επιμέρους έργο της εκτροπής του Αχελώου στη Θεσσαλία και τον τελευταίο καιρό ως «αυτόνομο» υδροηλεκτρικό, είναι το διαχρονικά πιο συζητημένο, διακυβευμένο αλλά και δικαστικά ακυρωμένο (με 6 διαδοχικές αποφάσεις του ΣτΕ από το 1994 μέχρι το 2014 !) από τα μεγάλα έργα, που δέσποσαν στην ελληνική επικαιρότητα. Εκτός όλων των άλλων ας μη λησμονούμε ότι και η συλλογικότητα των «Κόκκων» ενεργοποιήθηκε με αφορμή ένα ομαδικό κείμενο με 22 δικές μας υπογραφές ενάντια «στη λειτουργία της Μεσοχώρας, την καταστροφή του Αχελώου και την πολιτική εξαπάτηση», που δημοσιεύτηκε πριν από 6 μήνες.
Θα επιχειρήσουμε σήμερα να παρουσιάσουμε το εύρος της σημερινής συζήτησης με ένα πρωτότυπο τρόπο, συγκεντρώνοντας δηλαδή όλα τα κρίσιμα κείμενα της τελευταίας περιόδου. Όπου είναι αναγκαίο, θα συνοδεύσουμε την παρουσίαση με επεξηγηματικές και κριτικές παρατηρήσεις, όχι μόνο επειδή δεν είμαστε ουδέτεροι στη συγκεκριμένη διαμάχη αλλά και επειδή θεωρούμε ότι αυτό βοηθάει στην κατανόηση των σημερινών διακυβευμάτων.
Ένα αναλυτικό άρθρο για την ιστορία του προβλήματος, από τη σύλληψη της ιδέας το μακρινό 1925 και την κυβερνητική του εξαγγελία το 1984 μέχρι τις σημερινές εξελίξεις, το έχει γράψει ο Γιώργος Χονδρός, στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ και/αλλά καταγόμενος από τη Μεσοχώρα. Πέραν της άποψης ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα κατασκεύαζε ποτέ ένα τέτοιο φαραωνικό φράγμα αλλά, όντας «με τα χέρια ψηλά» επειδή είναι ήδη κατασκευασμένο, είναι αναγκασμένη να το θέσει σε λειτουργία, το άρθρο επιχειρηματολογεί υπέρ των νέων όρων λειτουργίας, οι οποίοι θα πρέπει να διασφαλιστούν εκ των προτέρων, με την τροποποίηση δηλαδή των σχετικών πράξεων περιβαλλοντικής αδειοδότησης, και να περιλαμβάνουν κατ’ ελάχιστο τη δημιουργία νέου, πρότυπου οικισμού στο μη κατακλυζόμενο τμήμα της Μεσοχώρας και την κατασκευή έργων υποστήριξης της ευστάθειάς του.
Είναι χρήσιμο να έχουμε υπόψη τις παλιότερες θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Όχι μόνο την τοποθέτηση ως αντιπολιτευτικό κόμμα το 2008, και πάγια έκτοτε, ότι «το φράγμα δεν θα λειτουργήσει και αυτοί που το κατασκεύασαν θα λογοδοτήσουν για την κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος» αλλά και την ανακοίνωση του Τμήματος Οικολογίας του στις 2 Οκτωβρίου 2015, μετά δηλαδή από τον σχηματισμό της μνημονιακής Κυβέρνησης του Σεπτεμβρίου, ότι «η αυτόνομη προώθηση του φράγματος της Μεσοχώρας, δεν αναμένεται να λύσει κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα πλην ίσως των απαιτήσεων κερδοφορίας των κάθε είδους εργολάβων (αυτών δηλαδή που θα αγοράσουν «κοψοχρονιά» τον ΥΗΣ Μεσοχώρας, όπως και άλλους πέντε που ήδη είναι προς πώληση μαζί με την ΔΕΗ, αν τελικά αυτό δεν αποφευχθεί). Αντίθετα, θα επιφέρει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, περιβαλλοντικές, κοινωνικές, αλλά και οικονομικές στο παρόν και στο μέλλον, επιπτώσεις που έχουν αναδειχθεί με επάρκεια στο δημόσιο διάλογο τόσων χρόνων” .
Η αλλαγή της στάσης του ΣΥΡΙΖΑ, σε συνδυασμό με την ανάθεση της υπουργικής αρμοδιότητας για το περιβάλλον στον πιο «πρόθυμο» καθώς φαίνεται Σωκράτη Φάμελλο, αποτυπώνεται στην πρόσφατη ανακοίνωση των κατοίκων της Μεσοχώρας ύστερα από συνάντηση μαζί του, στην οποία ο Αναπληρωτής Υπουργός φέρεται να ξεκαθάρισε ότι είναι έτοιμος να υπογράψει την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων λειτουργίας (και κατάκλυσης εννοείται του ταμιευτήρα) και μάλιστα με αμφίβολες τις προτεινόμενες παραπάνω τροποποιήσεις .
Μεγαλύτερο ωστόσο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα προηγηθέντα. Τον περασμένο μήνα, στον διαδικτυακό τόπο «διαΝέοσις – Οργανισμός έρευνας και ανάλυσης» και με την υπογραφή του Θοδωρή Γεωργακόπουλου, δημοσιεύθηκε ένα άρθρο, επίσης με εκτεταμένη ιστορική αναδρομή, για τη σημερινή κατάσταση και τις προοπτικές της Μεσοχώρας . Η «Διανέοσις» είναι μια ΜΚΟ, στην οποία συμμετέχουν πολλά ηχηρά ονόματα της εγχώριας διανόησης τυχαίνει όμως να είναι Πρόεδρος ο επίτιμος του ΣΕΒ Δασκαλόπουλος. Ίσως γι’ αυτό το άρθρο φροντίζει να ξεκαθαρίσει ότι «καμία μεταρρύθμιση και καμία πολιτική απόφαση δεν είναι εύκολη .. (καθώς) οι παθογένειες ταλαιπωρούν την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις». Πρόκειται πάντως για ένα κείμενο γραμμένο «έξυπνα», καθώς δεν διστάζει να κατηγορήσει τη ΔΕΗ για ελλιπή σχεδιασμό του έργου, να αναφερθεί στις ακυρωτικές αποφάσεις του ΣτΕ, να αναγνωρίσει ένα ποσοστό δίκιου στις διαμαρτυρόμενες περιβαλλοντικές οργανώσεις ακόμα και να φιλοξενήσει απόψεις αντιτιθέμενων, αποδομώντας τες πολύ προσεκτικά.
Επί της ουσίας τα βασικά επιχειρήματα του αρθρογράφου υπέρ της συντομότερης δυνατής λειτουργίας είναι τα οικονομικά (500 εκ. ευρώ το κόστος κατασκευής του και 25-30 η ετήσια απώλεια εσόδων της ΔΕΗ) και η δήθεν «φιλοπεριβαλλοντική» κινδυνολογία, είτε η παραδοσιακή (λ.χ. το πλαστό δίλημμα «μεγάλα φράγματα ή λιγνίτες», στο οποίο η απάντηση «ούτε – ούτε» έχει δοθεί εδώ και καιρό) είτε η νέα, ότι δηλ. μπορεί να καταρρεύσει η σήραγγα στη βάση του φράγματος, μέσα από την οποία ρέει το νερό του Αχελώου για να ξανασυναντήσει την κοίτη του, και άρα να υπάρξει ανεξέλεγκτη κατάκλυση του ταμιευτήρα.ότι δηλ. μπορεί να καταρρεύσει η πρόχειρη σήραγγα δίπλα στο φράγμα, μέσα από την οποία ρέει σήμερα το νερό του Αχελώου προκειμένου να συναντήσει ξανά την κοίτη του, και άρα να υπάρξει ανεξέλεγκτη κατάκλυση του ταμιευτήρα. Συνεπώς το δίλημμα μετατρέπεται σε «ελεγχόμενη ή ανεξέλεγκτη» κατάκλυση (και στη δεύτερη περίπτωση περιβαλλοντική καταστροφή). Βεβαίως είναι αδιανόητο να μη μπορεί να βρεθεί τεχνική λύση προφύλαξης της εισόδου της σήραγγας από φερτές ύλες ή στερέωσης για μια απόσταση λίγο μεγαλύτερη των 100 μέτρων αλλά μια τέτοια διερεύνηση φαίνεται πως υπερέβαινε τα όρια αμεροληψίας του κειμένου.
Πέραν αυτού ο κ. Γεωργακόπουλος φροντίζει να αμφισβητήσει τον αριθμό των διαφωνούντων κατοίκων αλλά και την εναλλακτική λύση της δημιουργίας οικισμού στο μη κατακλυζόμενο τμήμα, η οποία εξάλλου θα προκαλέσει και νέες «καθυστερήσεις», συντασσόμενος με το συμπέρασμα της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων ότι πρέπει να εγκαταλειφθεί όλο το χωριό. Στο κάτω-κάτω, όπως υποστηρίζει, το πολιτικό προσωπικό πρέπει να «ζυγίσει» πόσο σημαντική είναι η προστασία της πέστροφας ή η διάσωση 65 παλιών σπιτιών. Διότι «το στοίχημα εδώ είναι ένα μέρος αυτής της κακοσχεδιασμένης επένδυσης, αυτό που καλώς ή κακώς έχει κατασκευαστεί και είναι σχεδόν έτοιμο, να αρχίσει να αποδίδει προς το δημόσιο συμφέρον». Όπως πάντα, το δημόσιο συμφέρον δεν αναφέρεται στο σπάταλο παρελθόν αλλά στο ελπιδοφόρο μέλλον, και για το περιβάλλον εννοείται.
Μάλλον δεν είναι τυχαίο ότι μετά από τη Διανέοσις τη σκυτάλη της πίεσης με οικονομικά επιχειρήματα υπέρ της λειτουργίας του φράγματος την πήρε ο βουλευτής και υπεύθυνος περιβάλλοντος στην κοινοβουλευτική ομάδα της Δημοκρατικής Συμπαράταξης (και τέως ΥΠΕΚΑ) Γιάννης Μανιάτης.
Στο μέτωπο των αντιδράσεων τώρα, η Θεοδότα Νάντσου του WWF αναδεικνύει την απάτη του ισχυρισμού ότι η εκτροπή «σταμάτησε», τεκμηριώνει ότι συνεχίζεται «με άλλα μέσα», με τη μέθοδο δηλ. της σαλαμοποίησης των επιμέρους έργων και καταλήγει ότι «όσο κανένας αρμόδιος υπουργός δεν δίνει εντολή για έργα αποκατάστασης και κλεισίματος της σήραγγας που τρυπάει την Πίνδο για να ρουφήξει τα νερά του Αχελώου και να τα ρίξει στον Πηνειό και όσο ο κωδικός για την εκτροπή Αχελώου στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων διατηρείται ανοιχτός και ενεργός (σημ. πριν από λίγες μέρες εγκρίθηκε χρηματοδότηση για τον Φεβρουάριο του 2017), η εκτροπή είναι σχέδιο σε εξέλιξη».
Στο ίδιο μήκος κύματος ο Αντιδήμαρχος Αθηναίων Λευτέρης Παπαγιαννάκης χαρακτηρίζει το επιχείρημα ότι σε περίοδο κρίσης η νομιμότητα πρέπει να υποταχθεί στην πολυθρύλητη ανάπτυξη και στην πίεση λόγω του κόστους κατασκευής, των προσδοκώμενων εσόδων κλπ., όσο εμπεριστατωμένα και να γίνεται η συζήτηση, είναι τελικά δημαγωγία.
Τέλος η Αντιεξουσιαστική Κίνηση Αθήνας, η οποία υποστηρίζει εδώ και καιρό τη θέση της κατεδάφισης του φράγματος, πραγματοποίησε πρόσφατα δημόσια παρέμβαση διαμαρτυρίας στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας .
Είναι γεγονός ότι αυτή η πολύχρονη μάχη, εμβληματική όχι μόνο για τον Αχελώο αλλά και για την οικολογική ισορροπία της ορεινής Ελλάδας κι’ ακόμα περισσότερο για τον τρόπο σύλληψης, προώθησης και υλοποίησης των «μεγάλων έργων» σε καθεστώς καταθλιπτικού καπιταλισμού, που κατάφερε στο παρελθόν να συγκροτήσει ένα μαχητικό κίνημα όχι μόνο των κατοίκων της Μεσοχώρας και της ευρύτερης περιοχής, όχι μόνο των οικολογικών οργανώσεων αλλά με πανελλήνια απήχηση και διαστάσεις, ενάντια στην «αναπτυξιακή» υστερία, τη συκοφαντία και την καταστολή, βρίσκεται σήμερα σε μια οριακή στιγμή. Όπως τονίσαμε και στο προ 6μήνου κείμενό μας, «Από τη δική μας πλευρά δεν βρίσκουμε κανένα λόγο να προδώσουμε τις απόψεις και τον αγώνα τόσων χρόνων, να εγκαταλείψουμε τους κατοίκους της Μεσοχώρας και της Νότιας Πίνδου στα νύχια των τεχνικών εταιριών και των κρατικών αξιωματούχων, να ξεγελαστούμε από τα κυρίαρχα, «αναπτυξιακά» υποτίθεται, αφηγήματα. Η μάχη ενάντια στη λειτουργία της Μεσοχώρας, ενάντια στην κατασκευή νέων μεγάλων φραγμάτων – και ασφαλώς ενάντια στην ιδιωτικοποίηση των παλιών – και ενάντια στην επιχείρηση πολιτικής εξαπάτησης και χειραγώγησης εξακολουθεί να είναι επίκαιρη. Όπως και ο γενικότερος αγώνας ενάντια στις νεοφιλελεύθερες αναδιαρθρώσεις και για την κατοχύρωση της ενέργειας ως δημόσιου – κοινωνικού αγαθού».
Είναι επομένως ώρα καταμέτρησης δυνάμεων, συντονισμού και δράσης. Ως «Κόκκοι» είμαστε έτοιμοι να συμβάλουμε με όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις μας.
