“Σώστε τα αρχαία” του Άτραγα” στην Πηνειάδα Τρικάλων

Τριανταεφτά (37) χιλιόμετρα Ανατολικά των Τρικάλων και δύο χιλιόμετρα περίπου νοτιο-ανατολικά του σημερινού χωριού Πηνειάδα (Ζάρκο Μαρί) του Νομού Τρικάλων, στα όρια Τρικάλων – Λαρίσης, βρίσκεται απλωμένος ένας απέραντος αρχαιολογικός χώρος με τεράστια αρχαιολογική και επιστημονική σημασία.

Είναι η κραταιά και πολυσήμαντη αρχαία πολιτεία του Άτραγα, που δέσποζε για πολλές εκατονταετίες και δημιούργησε αξιοσέβαστο πολιτισμό δίπλα στον αργυροδίνητο Πηνειό που γλύφει καθημερινά τα αξιόλογα και σεβάσμια αρχαία μνημεία ενός αξιόλογου παρελθόντος από τη θέση ¨Καστρί¨ (πάνω στη λοφοσειρά του Τίτανου ή Δοβρούτσι) μέχρι την τοποθεσία ¨Λεύκια¨ και ίσως και πιο πέρα.

Ο ιδρυτής της αρχαίας αυτής πολιτείας, ο ’Ατραξ, ήταν Λαπίθης το γένος και γιος του Πηνειού και της Βουράς και πρέπει να έκτισε την πόλη στη 2η χιλιετία π.Χ. περίπου. Παραπόταμος με το ίδιο όνομα στην περιοχή της Πελασγιώτιδας χύνονταν στον Πηνειό ποταμό.

Έτσι είτε από τον ιδρυτή Άτραγα είτε από τον ομώνυμο παραπόταμο Άτραγα πήρε το όνομα αυτή η μετέπειτα ξακουσμένη πολιτεία που ανήκει στην Τετραρχία της Εστιαιώτιδας (περιοχή του Νομού Τρικάλων) χωρίς να αποκλείεται σε ορισμένες φάσεις να περιήλθε και στην δικαιοδοσία της Πελασγιώτιδας ή της Περραιβίας και όπως για το σύνολο των Αρχαιοελληνικών πόλεων έτσι και για τον Άτραγα δεν υπάρχουν πηγές για τους αβυσσαλέους αιώνες που διέρρευσαν από τη 2ηπ.Χ. χιλιετία ως τον 6ο π.Χ. αιώνα.

Στον τεράστιο αυτό αρχαιολογικό χώρο λατρεύονταν ο Ποσειδώνας, η Γη Πανταρέτη, ο Απόλλωνας Αγρέας, ο Απόλλων Εβδομαίος, η Άρτεμη και κατά πάσα πιθανότητα η Δήμητρα, ο Ασκληπιός και ο Ομολώιος Δίας.Πρώτη γραπτή μαρτυρία, από την οποία και μπορούμε να σηματοδοτήσουμε την εκκίνηση της ακμής της πολιτείας, είναι μια έμμετρη (σε Ιαμβικό μέτρο) επιτύμβια στήλη του 6ου π.Χ. αιώνα που εντόπισε ο γράφων (στην οικία Μακρή στην Πηνειάδα) και τη μελέτησε με τον Γερμανό καθηγητή της επιγραφικής W. .

Η επιγραφή αυτή με λάθος του λιθοξόου μνημονεύει κάποιον ΥΒΡΙΣΤΑ και αποδεικνύει το χώρο της ταφής του: ΥΒΡΙΣΤΑΣ ΕΜΙΝΜΑΜΑ Υβρίστους ειμί μνάμα = μνήμα).Έντονη είναι η παρουσία του Άτραγα στα Θεσσαλικά πράγματα κυρίως από τον 5οπ.Χ. αιώνα έως τον 2ο π.Χ. αιώνα.

Κόβει δικά του νομίσματα αργυρά και ορειχάλκινα (400 – 344 π.Χ.) και (300 – 200 π.Χ.) και αναπτύσσει εμπορικές σχέσεις με τα γύρω μεγάλα Διοικητικά διαμερίσματα της εποχής εκείνης, όπως με την Εστιαιώτιδα, την Πελασγιώτιδα, την Περραιβία, αλλά και με και με τις νοτιότερες Ελληνίδες πόλεις – κράτη .Αργότερα χρησιμοποιεί νομίσματα της Λάρισας και του κοινού των Θεσσαλών μέχρι τα Ρωμαϊκά χρόνια (2ος π.Χ. αιώνας). Χτίζει μεγαλόπρεπο κάστρο, ερείπια του οποίου σώζονται μέχρι και σήμερα, με μια θαυμάσια οχύρωση που το κάνει απόρθητο.

Στις όχθες του Πηνειού σώζονται μεγάλοι μαρμάρινοι λαξευμένοι ογκόλιθοι από αρχαίο ναό

ΟΙ ΛΑΤΡΕΙΕΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΆΤΡΑΓΑ

Μέρες τώρα οι προετοιμασίες είναι πυρετώδες, πώς να μην είναι άλλωστε, σήμερα ο βασιλιάς Πειρίθους νυμφεύεται τη θυγατέρα του ιδρυτού του Άτραγα, τη Διηδάμεια ένα όμορφο κορίτσι, μια αληθινή νεράιδα.

Τα πάντα αστράφτουν, οι καλεσμένοι σπουδαίοι και τρανοί, μεταξύ αυτών ο Αθηναίος ήρωας Θησέας, ο βασιλεύς της Ιωλκού Πελίας, ο βασιλεύς της Φθίας ο Πηλέας, ο βασιλεύς της Πύλου Νέστωρας, ο γενναίος Καινεύς που ήταν άτρωτος, και δίπλα τους παρακάθονται οι αρχοντοπούλες της πόλεως αλλά και οι πανέμορφες βασίλισσες από τις περιφερειακές χώρες.

Καλεσμένοι όμως ήταν και οι κένταυροι που κατοικούσαν στο φημισμένο Πήλιο……Ο Άτραγας βρισκόταν στη δεξιά όχθη του Πηνειού, κοντά στο σημερινό Κάστρο (Αλήφακα), στα όρια του νομού Λάρισας με το νομό Τρικάλων και ανήκε στο διαμέρισμα της Πελασγιώτιδος.

Σήμερα ο Πηνειός περνάει μέσα από την αρχαία πόλη με αποτέλεσμα να έχει καταστραφεί ένα μεγάλο μέρος της. Στην καταστροφή αυτή συντέλεσαν και οι σύγχρονοι καλλιεργητές στην προσπάθειά τους να εξοικονομήσουν περισσότερη καλλιεργήσιμη γη.

Η ακρόπολη πάντως του Άτραγα σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση και βρίσκεται στον ορεινό όγκο που σήμερα ονομάζεται «Μύτικας».

Το τείχος είναι χτισμένο με διαφορετικούς τρόπους ανά εποχή. Το αρχαιότερο τείχος είχε ακανόνιστο και πολυγωνικό σχήμα και ανά διαστήματα δεχόταν προσθήκες και επιδιορθώσεις. Στην κορυφή του Μύτικα υπάρχει η άνω ακρόπολη, η οποία αποτελούσε ένα από τα καλύτερα οχυρωμένα φρούρια της αρχαιότητας.

Η ιστορία των αρχαίων πόλεων “ανιχνεύεται” μέσα από τις φιλολογικές πηγές, τις επιγραφικές μαρτυρίες και τα αρχαιολογικά ευρήματα, που ολοένα και με μεγαλύτερη συχνότητα έρχονται στο φως και επιβεβαιώνουν θεωρίες ή αντίστοιχα καταρρίπτουν μύθους.

Χαρακτηριστικό δείγμα αποτελεί η αρχαία πόλη «Άτραξ» που τοποθετείται στο ύψωμα «Καστρί», νότια του χωριού Πηνειάδα και κατά μήκος της νότιας όχθης του Πηνειού, στα όρια των αρχαίων τετράδων Πελασγιώτιδας και Εστιαιώτιδας, στους νομούς Τρικάλων και Λάρισας.

Στην ανατολική και δυτική πλαγιά της ακρόπολης σώζονται λείψανα του αρχαίου τείχους, κλασικού και ελληνιστικού. Διασώζονται, επίσης, τμήματα τείχους βυζαντινών χρόνων κατασκευασμένο από ασβεστόλιθους συνδεόμενους με αργούς λίθους και κονίαμα. Στο εσωτερικό της αρχαίας πόλης, σε μικρή απόσταση από την κορυφή της ακρόπολης, εντοπίστηκαν λείψανα τοίχων με κατεύθυνση από ανατολικά προς δυτικά, που στρέφεται σε ορθή γωνία προς βορειανατολικά και νοτιανατολικά.

Δυτικότερα, στην περιοχή του Ζάρκου, στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία, υπήρχε η αρχαία πόλη Φαϋττός που έχει ταυτιστεί με επιγραφικό εύρημα.

Στον Άτραγα σήμερα σώζονται τα ερείπια του κάστρου με μεγάλους ογκόλιθους των κλασσικών χρόνων, αλλά και μέχρι των Βυζαντινών χρόνων. Παρατηρούνται πολλές ταφές και πολλά αρχιτεκτονικά μαρμάρινα μέλη από ναούς, βωμούς και άλλες κατασκευές.

Επίσης παρατηρούνται σφόνδυλοι κιόνων Δωρικής τεχνοτροπίας. Βρίσκονται πολλά νομίσματα Λαρίσσης, Βοιωτικά και Σικυώνας.

Δείγμα πως ο αρχαίος Άτραγας είχε αναπτύξει οικονομικές – εμπορικές σχέσεις μέχρι την Πελοπόννησο. Γι’ αυτό δικαιολογείται η ισχύς του και δεν έπεσε στους Ρωμαίους το 198 π.Χ., όταν τον πολιόρκησε στενά ο Ρωμαίος ύπατος, Κόιντος Φλαμινίνος.

Και ούτε έπεσε όταν το 191 π.Χ. το πολιόρκησε ο Βασιλιάς Αντίοχος. Υποδουλώθηκε στους Ρωμαίους όταν γονάτισε ολάκερη η Ελλάδα, το 146 π.Χ.