« Το καπλάνι της τελειοθηρίας»
~ Όταν η τελειοθηρία αγγίζει τα όρια του ψυχαναγκασμού και των διατροφικών διαταραχών ~
Παρατηρώντας την ιστορία του ανθρώπου από την εποχή που έφτιαξε τον πέλεκυ μέχρι την εφεύρεση της θερμοπυρηνικής βόμβας, θα συνειδητοποιήσει κανείς ότι το ανθρώπινο είδος χαρακτηρίζεται από ένα απίστευτο παραλογισμό ριζωμένο στην εγκεφαλική οργάνωσή του όπως αναφέρει ο Καίσλερ.
Η παράδοξη ανθρώπινη συμπεριφορά μπορεί να γίνει κατανοητή αν σκεφτεί κανείς πως ο άνθρωπος διακόσμησε την Capella Sixtina και κατασκεύασε το διεθνή διαστημικό σταθμό ενώ ταυτόχρονα συμμετείχε σε εγκληματικές ενέργειες, ανθρωποκτονίες καθώς και πολεμικές συρράξεις.
Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, τι έχει μέσα στο κεφάλι του αυτός ο Ηomo; Τι χάος, τι αντίφαση, τι χίμαιρα είναι αυτός ο ανθρώπινος εγκέφαλος και πώς αντιδρά στη σύγχρονη μορφή της κοινωνίας που επιβάλλει το «φαίνεσθαι» ως κώδικα κοινωνικής επιτυχίας;
Ραγδαίοι ρυθμοί ζωής, άγχος, απογυμνωμένες από κάθε ηθική αξία κοινωνικές δομές, επιδερμικές διαπροσωπικές σχέσεις, αλλοτρίωση, φοβίες… τρέχουν να αιχμαλωτίσουν τα πάντα.
Το βάθος γίνεται πλάτος, το επουσιώδες αντικαθιστά το ουσιώδες, το πνεύμα ατονεί και η ψυχή χάνεται στο κυκεώνα του «φαίνεσθαι», της «τέλειας» εικόνας σε μία προσπάθεια να γεμίσει τα τενεκεδένια κονσερβοκούτια άδειων συναισθημάτων που τη ρυπαίνουν.
Υψηλές απαιτήσεις, μεγάλοι στόχοι, αναζήτηση του «τέλειου» αποτελούν χαρακτηριστικά γνωρίσματα πολλών ανθρώπων ειδικά των νέων που αδυνατούν να διαχειριστούν τα συναισθήματα άγχους και πίεσης που νιώθουν.
Σίγουρα η γόνιμη τελειοθηρία που στηρίζεται στη θεσμοθέτηση στόχων και προσπάθεια επίτευξης τους με τη συνδρομή των πνευματικών και ψυχικών δυνάμεων του ανθρώπου, αποτελούν μία υγιής έκφραση της επιθυμίας του για βελτίωση της προσωπικότητάς του σε πολλά επίπεδα.
Ωστόσο, τις περισσότερες φορές η τελειοθηρία αγγίζει τον ψυχαναγκασμό και τότε η κατάκτηση υψηλών στόχων, συχνά ιδιαίτερα δύσκολων και ανέφικτων, μετατρέπεται σε μία παγίδα του ανθρώπινου νου.
Σε ένα φαύλο συνεχούς αμφισβήτησης του «εγώ», χαμηλής αυτοεκτίμησης, αποτυχίας, απογοήτευσης και παραίτησης έως ότου τεθεί ο επόμενος υψηλός στόχος και ο κύκλο ξεκινήσει ξανά. Απόρροια αυτού είναι το αίσθημα αποξένωσης του ανθρώπου από τον ίδιο του τον εαυτό, η αδυναμία δημιουργίας ενός βαθύτερου εσωτερικού κόσμου και η φυλάκιση της ευαισθησίας και των αυθόρμητων συναισθημάτων σε μία ανελέητη προσπάθεια για την επίτευξη του «τέλειου».
Τότε, ειδικά εμείς οι νέοι, αδυνατώντας να διαχειριστούμε αυτά τα δύσκολα συναισθήματα που προκαλούνται από την ψυχαναγκαστική τελειομανία, την οποία επιβάλλουμε στον εαυτό μας ώστε να νιώσουμε την αποδοχή, την αγάπη και την εσωτερική γαλήνη που ενδεχομένως νιώθουμε ότι μας λείπουν, οδηγούμαστε πολλές φορές στα σκοτεινά μονοπάτια των διατροφικών διαταραχών.
Η αδηφάγα κατανάλωση του φαγητού ή αντίστοιχα η στέρηση αυτού αποτελεί μια προσπάθεια για αίσθημα πληρότητας απέναντι στη μοναξιά, το κενό και τις φοβίες που χαράζουν υπομονετικά και χρόνια την ψυχή. Έτσι, η καθημερινότητα μετατρέπεται σε ένα εφιάλτη με τις διαπροσωπικές σχέσεις να καθίστανται ολοένα και πιο δύσκολες.
Σε αυτό το σημείο πετυχαίνεται ένας αθέμιτος συμβιβασμός. Ο άνθρωπος έχοντας εισέλθει στη φάση του «αβοήθητου» παραδίνεται και η συνείδησή του συμβιβάζεται. Η συνείδηση, αυτό το καθρέφτισμα της μέλαινας πραγματικότητας της ζωής ενός ανθρώπου με κάποια ψυχαναγκαστική διαταραχή, αυτό το είδωλο που δεν είναι τίποτε άλλο από ένα πλασματικό δημιούργημα μετατρέπει την ανθρώπινη ψυχή σε ένα νέο πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ βαμμένο με χρώματα λευκά και μαύρα που αντικατοπτρίζουν το «όλα ή τίποτα» που τους χαρακτηρίζει, την «ηθική του σφιγκτήρα» όπως κάποιοι αποκαλούν ειρωνικά.
Ο άνθρωπος, λοιπόν, που ταλανίζεται από κάποια διατροφική διαταραχή μετατρέπεται σε ένα νέο Ντοστογιέφσκι που προσπαθεί να ξεφύγει από την τυραννία της ψυχαναγκαστικής του σκέψης βουλιάζοντας ανάλγητος και ψυχικά εξαντλημένος στο φαγητό ή στην πλήρη απουσία αυτού.
Η πνοή δημιουργίας, το πάθος για ζωή, η ενεργητικότητα, ο ερωτισμός, αποχαυνώνονται και παρασύρονται στα σκοτεινά κανάλια της ανθρώπινης σκέψης, εκεί που ο πόνος της απόρριψης και του αισθήματος αποτυχίας στον προσωπικό υψηλό πήχη των προσδοκιών παρελαύνουν θριαμβευτικά και γίνονται παράσιτα της ψυχής.
Το είδωλο στον καθρέπτη παίρνει άλλη μορφή, η πραγματικότητα δίνει τη θέση στην πλασματική εικόνα και τα υγιή συναισθήματα γίνονται υπόδουλοι εσωτερικών ανασταλτικών ψυχικών μηχανισμών που καταψύχουν την ψυχική ισορροπία και γαλήνη.
Άραγε είναι όμως μόνο παιχνίδι του νου; Μήπως τελικά ο άνθρωπος που πάσχει από ψυχαναγκαστική τελειομανία που συνακόλουθα τον οδηγεί σε κάποια μορφή διατροφικής διαταραχής, φοβάται να δει το πραγματικό του εαυτό και επαναπαύεται στο πλασματικό είδωλο που δημιουργεί ο νους του, σε μία προσπάθεια επιβίωσης από τον ψυχικό πόνο που νιώθει;
Ο Έριχ Φρομ διατύπωσε την άποψη οι ο σύγχρονος άνθρωπος φοβάται να αντικρύσει τον εαυτό του κατάματα. Φοβάται τις εσωτερικές αντιφάσεις και ενδεχομένως την οδύνη που θα μπορούσε να γεννήσει η διαπίστωση ότι από τον εσωτερικό κόσμο δεν απομένουν και πολλά για να υπερασπίσει. Φοβάται την περισυλλογή και την αυτογνωσία όμως δίχως αυτές τις ασφαλιστικές δικλείδες, δεν νοείται η κατάκτηση της εσωτερικής ζωής η οποία είναι ταυτότητα και απόδειξη αυθεντικότητάς μας.
Η αυτογνωσία λοιπόν και η βαθιά ενδοσκόπηση θα γίνουν αρωγοί στην προσπάθεια ενός ανθρώπου με τη συγκεκριμένη διαταραχή, να ανακαλύψει τις βαθύτερες συναισθηματικές αιτίες αυτής της μέλαινας πραγματικότητας που βιώνει και με τη βοήθεια των ειδικών Ψυχικής Υγείας, να μπορέσει να βρει το νόημα της ζωής του και να απαλλαγεί από τους εσωτερικούς δαίμονες που τον κατακλύζουν.
Να μπορέσει να κατακτήσει την ευτυχία, αυτή την υπέρτατη αξία, που αποτελεί τη μοναδική για τον κάθε άνθρωπο «ιθάκη».
Αγαπόντας και αποδέχοντας την ανθρώπινη φύση που δεν είναι ποτέ «τέλεια» και γενόμενος δότης αληθινών συναισθημάτων προς τους ανθρώπους που έχει στη ζωή του, η μετάγγιση της αγάπης θα ανταμείψει αυτό τον βασανισμένο ψυχικά άνθρωπο.
Εν κατακλείδι, να σημειωθεί πως σίγουρα δεν νοείται ζωή δίχως στόχους και φιλοδοξίες. Η θεσμοθέτηση υψηλών στόχων ανήκει και αυτή στις λογικές και σεβαστές ανάγκες του ανθρώπου. Άλλωστε ένα ιδιαίτερο γνώρισμα ειδικά των νέων είναι να μάχονται επιστρατεύοντας τα ψυχικά και πνευματικά τους αποθέματα.
Ωστόσο, αυτό που πρέπει να γίνει απόλυτα σαφές είναι ότι η προσπάθεια είναι αυτή που τιμά τους ανθρώπους και ακόμη και αν ο στόχος τον οποίο εχει θέσει κάποιος δεν επιτευχτεί, αυτό δεν μεταφράζεται σε αποτυχία καθώς το ταξίδι για την πραγμάτωση αυτών των στόχων θα εχει εφοδιάσει τις ψυχικές του αποσκευές με πολύτιμα λάφυρα εμπειριών και νέων προοπτικών για τη ζωή.
Η αποδέσμευση από τον ψυχαναγκασμό της τελειομανίας και η υγιής σχέση με το φαγητό θα μπορέσουν να συμβάλλουν στην κατάκτηση της εσωτερικής γαλήνης και ευτυχίας που τα άτομα με τέτοιου είδους διαταραχές επιζητούν.
Ας γίνει στόχος το «κάλλιστο» σε συμφωνία με τις δυνατότητες και τα ψυχικά αποθέματα του καθενός και όχι το «μέγιστο».
Η ευτυχία βρίσκεται εκεί έξω κρυμμένη στις πιο απλές, αδιόρατες και φαινομενικά ασήμαντες στιγμές όπως σε ένα ζεστό χαμόγελο, σ’ένα όμορφο λουλούδι που κάνει την πρώτη του εμφάνιση την άνοιξη, σε μία βόλτα με αγαπημένα πρόσωπα.
Στην απόλαυση του να βλέπουμε ένα ουράνιο τόξο να ζωγραφίζεται στο γαλάζιο του ουρανού μετά από μία μπόρα, στον ψίθυρο στο αυτί του αγαπημένου μας «σ’αγαπώ» και δεν ζητάει να μαστε τέλειοι για να την κατακτήσουμε.
Ζωή Αργύρη
Παιδαγωγός με εξειδίκευση στην παιδοψυχολογία, καθηγήτρια αγγλικών, συγγραφέας
