Η αρχιτεκτονική κληρονομιά αποτελεί μια αναντικατάστατη έκφραση πλούτου της πολιτιστικής κληρονομιάς και ανεκτίμητη μαρτυρία του παρελθόντος μας .
Στην έννοια της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς περιλαμβάνονται παραδοσιακά κτίρια, οικιστικά σύνολα, παραδοσιακοί οικισμοί, ιστορικά κέντρα πόλεων και γενικότερα τα στοιχεία του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος με ιδιαίτερη ιστορική, πολεοδομική, αρχιτεκτονική, λαογραφική, κοινωνική και αισθητική φυσιογνωμία και αξία. Όπως σε κάθε πόλη έτσι και στα Τρίκαλα υπάρχουν μνημεία που δείχνουν την ιστορία της πόλης. Αυτά τα μνημεία μπορεί να είναι είτε δημόσια κτίρια είτε ιδιωτικά.
Μάλιστα, από τα Βυζαντινά χρόνια και έπειτα υπάρχουν αρκετά μνημεία είτε εκκλησίες είτε δημόσιες κατοικίες και αυτά ανάλογα με την κατοικία που κατασκευάστηκαν. Ωστόσο, η προστασία και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αποτελεί υποχρέωση της Ελληνικής πολιτείας, αφενός στα πλαίσια της επιταγής του άρθρου 24 (παράγραφος 6) του Συντάγματος και αφετέρου ως απόρροια διεθνών υποχρεώσεων της χώρας τις οποίες έχει κυρώσει νομοθετικά το Ελληνικό κράτος (όπως πχ η Σύμβαση της Γρανάδας).
Συγκεκριμένα, στα Τρίκαλα υπάρχει η αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού, δηλαδή είτε η Αρχαιολογική Υπηρεσία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων ή Νεωτέρων Αρχαιοτήτων , η οποία τα βλέπει και τα χαρακτηρίζει με μία διαδικασία που προβλέπει ο Νόμος. Αυτό σημαίνει ότι για το κάθε κτίριο ή μνημείο που κρίνεται διατηρητέο, υπάρχει και συγκεκριμένο διάταγμα, που ορίζει τι ενέργειες επιτρέπονται, είτε δηλαδή αναστήλωσης ή κατεδάφισης είτε καμία ενέργεια, κοινώς σε απόλυτη προστασία. Επιπλέον, ο οποιοσδήποτε κάνει ανακαίνιση πρέπει να πάρει και την άδεια της αρμόδιας υπηρεσίας που τα χαρακτήρισε διατηρητέα. Εκτός όμως από αυτά, υπάρχουν και περιοχές, όπου δεν προστατεύουν ένα ένα κτίριο, δηλαδή δεν είναι το ίδιο αυστηρά.
Τέτοιες περιοχές είναι το Βαρούσι και τα Κουτσομήλια, που έχουν χαρακτηριστεί παραδοσιακοί οικισμοί από το 1979, με συγκεκριμένο διάταγμα. Μέσα στο Βαρούσι βέβαια υπάρχουν και πιο αξιόλογα κτίρια που έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα μεμονωμένα , με απόφαση απόλυτης προστασίας. Κατά πόσο όμως υπάρχει ενδιαφέρον για αναστήλωση τέτοιων κτιρίων, τόσο από ιδιώτες όσο και από τον Δήμο? Η Διευθύντρια Τεχνικών Υπηρεσιών και Προγραμματισμού του Δήμου Τρικκαίων, κα Φανή Τσαπάλα Βαρδούλη, απαντά ότι τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον αμφότερα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα για τον Δήμο αποτελεί ο Μύλος Ματσόπουλου και για ιδιώτη, το ξενοδοχείο «Πανελλήνιον».
Επίσης, προσθέτει ότι ο Δήμος έχει επέμβει σε κάποια διατηρητέα εντάσσοντάς τα και σε κάποια ευρωπαϊκά προγράμματα, τύπου ΕΣΠΑ. Το ερώτημα που εύλογα τίθεται όμως είναι τι προβλέπεται για τα κτίρια που βρίσκονται σε ερειπιώδη κατάσταση? Σύμφωνα με την Διεύθυνση Χωροταξίας και Περιβάλλοντος του Τμήματος Υπηρεσιών Δόμησης, αυτά που είναι σε άθλια κατάσταση, θα πρέπει να γίνει έκθεση αυθαιρέτου από την Υπηρεσία, δηλαδή κατά κάποιο τρόπο θα έπρεπε να επέμβει ο Δήμος για όλα αυτά που είναι έτοιμα να κατεδαφιστούν και να βγάλει κάποιο πρόστιμο στους ιδιοκτήτες. Πιο συγκεκριμένα, αν είναι οικονομικά ανεξάρτητοι να τα κάνουν μόνοι τους ενώ αν δεν δύνανται θα πρέπει ο Δήμος με κάποια διαδικασία να τα επαναφέρει στην αρχική τους μορφή. Κάτι που βέβαια δεν θα ευχαριστήσει πολλούς ιδιοκτήτες διατηρητέων στο κέντρο της πόλης, αφού τα συγκεκριμένα οικόπεδα έχουν συντελεστή 1,8 και αν κατεδαφιστούν, μπορούν να χτίσουν μία ωραιότατη πολυκατοικία. Στη πράξη αυτό σημαίνει ότι αν κάποιος κατέχει ένα οικόπεδο 100 μ, μπορεί να κτίσει 180 μ ή αν έχει 200 μ, μπορεί 360 μ. Πόσο όμως συμφέρει από φορολογικής άποψης η κατοχή ενός διατηρητέου? Η αρμόδια υπηρεσία απαντά ότι μετά την επιβολή του ΕΝΦΙΑ, δέχτηκε καταιγισμό αιτήσεων για χορήγηση βεβαιώσεων για κτίσματα πριν το 1955. Γεγονός, που σημαίνει ότι όσο πιο παλιό χαρακτηρίζεται ένα κτίριο τόσο λιγότερο φορολογείται.
Τα κτίρια που χαρακτηρίστηκαν διατηρητέα είναι τα ακόλουθα:
1) Μάργαρης Ιωάννης, κ. Βουλή 1, το 1920, με απόλυτη προστασία.
2) Μάντζαρης Άγγελος, Ηλιοδώρου 10, το 1780, με απόλυτη προστασία.
3) Άγνωστος, Αγ. Επισκέψεως 5, το 1800, με απόλυτη προστασία.
4) Ιερός Ναός Αγ. Επισκέψεως, το 1867, με απόλυτη προστασία.
5) Αφοί Ν. Τολίδη, Στράβωνος 8, το 1880, με απόλυτη προστασία.
6) Αντ. Μελισίδης-Αλ. Κωνοσπίρης- Χρ. Ρουμπαζάνη, Στράβωνος 12, το 1880, με προστασία όψεως.
7) Αφοί Στερ. Κατσίκα, Στράβωνος 1, το 1870,με προστασία όψεως.
8) Μπινάκη Ιφιγένεια, Τέλον Άγρα 4, το 1880, με απόλυτη προστασία.
9) Βαρδούλης Ευθύμιος, Τέλον Άγρα 8, το 1880, με απόλυτη προστασία.
10) Αναγνωστιάδου Νικολέτα, Αγ. Παρασκευής, το 1880, με απόλυτη προστασία.
11) Ιερός Ναός Αγ. Παρασκευής, το 1930, με απόλυτη προστασία.
12) Σίμης Στέφανος, Αγ. Παρασκευής 10 ,το 1890, με απόλυτη προστασία.
13) Γούκος Ιωάννης και Γούκος Ηρακλής, Αγ. Αναργύρων 14, το 1880, με προστασία όψεως.
14) Μπαλαμώτης Γεώργιος , Αγ. Αναργύρων 13, το 1890, με απόλυτη προστασία.
15) Μπαλαμώτης Γεώργιος, Αγ. Αναργύρων 13, το 1880, με απόλυτη προστασία.
16) Βοϊλας Λεωνίδας, Αγ. Αναργύρων 15, το 1880, με απόλυτη προστασία.
17) Ιερός Ναός Αγ. Δημητρίου, Αγ. Αναργύρων, το 1800, κηρυγμένο διατηρητέο και ΦΕΚ 38/18-1-1965.
18) Τελειώνη Θεσσαλία, Αγ. Παρασκευής 8, το 1850, κηρυγμένο διατηρητέο και ΦΕΚ 34/18-1-1965.
19) Γαρδικιώτου Ελένη, Αγ. Παρασκευής 6, κηρυγμένο διατηρητέο και ΦΕΚ 34/18-1-1965.
20) Καραθάνος Ιωάννης, Αγ. Παρασκευής 4, το 1880, κηρυγμένο διατηρητέο και ΦΕΚ 34/18-1-1965.
21) Λάππας Απόστολος, Παύλου Μελά 13, το 1850, με απόλυτη προστασία.
22) Ζέρβα Φωτεινή, Αντ. Ιακωβάκη 9, το 1880, με απόλυτη προστασία.
23) Αθαν κ Βας. Σίμος, Παπαθανασίου, το 1800, με προστασία κελύφους.
24) Λαναρά Χριστίνα, Ματαραγκιώτου 31, το 1800, με προστασία όψεως.
25) Λαμπίδης Γεώργιος, Ικουμένιου 8, το 1850, με απόλυτη προστασία.
26) Κλειδωνάς, Ικουμένιου 4, το 1870, με απόλυτη προστασία.
27) Αφοί Θεοδ. Σαλμά, το 1850, με απόλυτη προστασία.
28) Ιερός Ναός Αγ. Αναργύρων, Αγ. Αναργύρων, το 1861, κηρυγμένο διατηρητέο και ΦΕΚ 38/18-1-1965.
29) Χρήστος Δημοσθένης, Αγ. Αναργύρων 1, το 1850, με απόλυτη προστασία.
30) Τσαντήλα Βασιλική, κ. Βουλή 13, το 1850, με προστασία όψεως.
31) Αφοί Κατσαρού, κ. Βουλή και Αγ. Φανερωμένης, το 1860, με προστασία κελύφους.
32) Ιερός Ναός Αγ. Ιωάννου, το 1877, με απόλυτη προστασία.
33) Ιερός Ναός Αγ. Φανερωμένης, το 1849,, κηρυγμένο διατηρητέο και ΦΕΚ 38/18-1-1965.
34) Μαλλιόπουλος, Ανθίμου Γαζή 1, με προστασία κελύφους.
35) Ιερός Ναός Αγ. Ιωάννου Προδρόμου, Ανθίμου Γαζή, το 1880, με απόλυτη προστασία.
36) Μάτη Νίκη, Πλατεία Αγ. Επισκέψεως, το 1900, με προστασία όψεως.
37) Ιερός Ναός Αγ. Στεφάνου, με απόλυτη προστασία.
38) Οικία Αναστασίου Παπαλα, Βαρούσι, ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με Υ.Α ΔΙΛΑΠ/Γ/1082/41631/22-8-95 και ΦΕΚ 799/Β/14-9-95.
39) Οικία Αχιλλέα και Αικατερίνης Γιαννούλη, Τέλου Άγρα και Ιακωβάκη, ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
40) Μύλος Ματσόπουλου, ιστορικό διατηρητέο μνημείο το κτιριακό συγκρότημα με τα βοηθητικά κτίσματα τον μανδρότοιχο με τον περιβάλλοντα χώρο του στα όρια της ιδιοκτησίας, με Υ.Α ΔΙΛΑΠ/Γ/1083/25197/11-4-95 και ΦΕΚ 497/Β/6-6-95.
41) Κτίριο Μακρή(ιδιοκ. Παρασκευής Βλαχοκώστα), Βύρωνος 29 κ Γαριβάλδη, ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο στα όρια του οικοπέδου, με Υ.Α.ΔΙΛΑΠ/Γ/1434/26299/15-5-95 και ΦΕΚ 538/Β/21-6-95.
42) Αρχοντικό Βογιάρου(ιδιοκ. Αχιλλέα Γιαννούλη), ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο στα όρια του οικοπέδου, με Υ.Α.ΔΙΛΑΠ/Γ/1430/2629/15-5-95 και ΦΕΚ 540/Β/21-6-95.
43) Ξενοδοχείο «Πανελλήνιον» (ιδιοκ. Σπύρου Τσανάκα), Απόλλωνος και Β. Όλγας, ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 1469/50, με Υ.Α.ΔΙΛΑΠ/Γ/604/8644/7-3-86 και ΦΕΚ 106/Β/28-2-91.
44) Αρχοντικό Ζέρβα (ιδιοκ. Βας. Ζέρβα), Ιακωβάκη 9 και Παύλου Μελά Βαρούσι, ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική προστασία, με Υ.Α.ΔΙΛΑΠ/Γ/77-7368/12-2-91 και ΦΕΚ 106/Β/9-4-91.
45) Βασιλική Δικού, Αγ. Αναργύρων 16 Βαρούσι, ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης σύμφωνα με τον Ν. 1469/50, με Υ.Α.ΔΙΛΑΠ/Γ/628/13077/18-3-91 και ΦΕΚ 215/Β/9-4-91.
46) Κτίριο ιδιοκ. Καίτης Κωστοπούλου- Μπαλαμιώτη, Αγ. Αναργύρων 13-15 Βαρούσι, ιστορικό διατηρητέο μνημείο με το παράσπιτό του, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠΑ/Γ/622/13174/18-3-91 και ΦΕΚ 215/Β/9-4-91.
47) Δωροθέα Σχολή, ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική προστασία, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/623/13205/18-3-91 και ΦΕΚ 233/Β/18-4-91.
48) Κτίριο «Γιαννουσοπούλου» (ιδιοκ. Αποστολίας Λάππα), Παπαθανασίου και Παύλου Μελά 13, ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/183/9992/5-2-91 και ΦΕΚ 162/Β/21-3-91.
49) Κτίριο ιδιοκ. Αφών Τσαγκούλη, ιστορικό διατηρητέο μνημείο σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.1469/50 «περί ειδικής κατηγορίας οικοδομημάτων και έργων τέχνης μεταγενέστερων του 1830», με Υ.Α. 20301/1460/21-6-83 και ΦΕΚ 427/Β/25-7-83, πλέον αποχαρακτηρίστηκε και κατεδαφίστηκε.
50) Κτίριο ιδιοκ. Κλειδωνά, ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο στα όρια του οικοπέδου, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/503/6866/5-3-90 και ΦΕΚ
51) Κτίριο ιδιοκ. Μ και Ε. Αυγέρη, 28ης Οκτωβρίου και Ερμού(Τιουσόν), ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης σύμφωνα με τον Ν. 1469/50, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/71/9829/11-2-82 και ΦΕΚ 85/Β/25-2-82.
52) Κτίριο Ντάκαρη Παπασπύρου ,ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με Υ.Α. 1973/40279/6-8-84 και ΦΕΚ 274/Β/20-9-84, πλέον αποχαρακτηρίστηκε και κατεδαφίστηκε.
53) Δικαστικό Μέγαρο, ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με Υ.Α 374/10253/24-3-82 και ΦΕΚ 177/Β/24-4-86.
54) Οικία Ζουρνατζή, ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με Υ.Α 603/8645/7-3-86 και ΦΕΚ 245/Β/24-4-86.
55) Μεταλλική Γέφυρα Ληθαίου Ποταμού, ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/11096/674/23-3-94 και ΦΕΚ
56) Κτίριο ιδιοκ. Αρσενίου Παπαρσένη και Αντιγόνης Παππά, Δωροθέου Σχολαρίου Βαρούσι, ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με ΥΠΠΟ/ΔΙΝΕΣΑΚ/81355/2306/1-12-2006.
57) Κτίριο ιδιοκ. Δήμου Τρικάλων, με Υ.Α 1880/48205/12-9-78 και ΦΕΚ 834/Β/78.
58) Κονάκι Μέκιου, Περιστέρα, με Υ.Α 1731/27618/7-6-84 και ΦΕΚ 401/Β/28-6-85.
59) Κονάκι Ζουρνατζή, Πατουλιά, με Υ.Α 2709/43974/13-9-85 και ΦΕΚ 619/Β/11-10-85.
60) Δημοτικό Σχολείο, Αθαμανία, με Υ.Α. 33/288/15/1/86 και ΦΕΚ 54/Β/21-2-86.
61) Κονάκι Ζαβιτσιάνου, Πηγή, με Υ.Α. 34/288/17-1-86 και ΦΕΚ 66/Β/21-2-86.
62) Οικία Νακόπουλου (Μπάρδα), Τρίκαλα, με Υ.Α 605/8643/7-3-86 και ΦΕΚ 167/Β/10-4-86.
63) Οικία Χ. Κρίτσα, Καστράκι, με Υ.Α 1647/24638/2-7-86 και ΦΕΚ 551/Β/12-8-86.
64) Οικία Β. Κουρκουνά, Καστράκι, με Υ.Α 1656/24636/2-7-86 και ΦΕΚ 551/Β/12-8-86.
65) Οικία Δ. Μάγγου-Διον. Γιαννούλη, Καστράκι, με Υ.Α 1654/24634/9-7-86 και ΦΕΚ 602/Β/19-9-86.
66) Οικία Τσιάνου, Καστράκι, με Υ.Α 1650/24656/25-7-86 και ΦΕΚ 575/Β/11-9-86.
67) Οικία Τσιρογιάννη, Τρίκαλα, με Υ.Α 2165/31957/25-8-86 και ΦΕΚ 732/Β/29-10-86.
68) Ξενοδοχείο «Πίνδος», Τρίκαλα, με Υ.Α 602/8646/28-4-86 και ΦΕΚ 364/Β/2-6-86.
69) Γεφύρι «Παλιογέφυρα», Κεραμίδι, με Υ.Α 83/1537/2-2-87 και ΦΕΚ 104/Β/27-2-87.
70) Αρχοντικό Δρεπανόπουλου(ιδιοκ. Αφών Κατσίκα), επί της πλατείας Αγ. Επισκέψεως, ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με Υ.Α ΔΙΛΑΠ/Γ/1492/44858/13-9-95 και ΦΕΚ 838/Β/5-10-95.
71) Κτίριο σιδηροδρομικού σταθμού με τα κτίρια αποθηκών, του W.C, τον υδατόπυργο και το φυλάκιο, ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο τους σύμφωνα με συνημμένο τοπογραφικό, με Υ.Α ΔΙΛΑΠ/Γ/1568/32556/22-4-1997 και ΦΕΚ 614/Β/22-7-97.
72) «Γκιαούρη» κτίριο Νικολάου κ Φωτεινής Καραλή, Ανδρομάχης 140 Βαρούσι, ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο στα όρια του οικοπέδου, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/1915/24486/21-5-97 και ΦΕΚ .
73) Αρχοντικό «Κυρνάσιου» (ιδιοκ. Αγγ. Μάντζαρη), Αγ. Αναργύρων και Ηλιοδώρου 10, ιστορικό διατηρητέο μνημείο διότι πρόκειται για πολύ αξιόλογο κτίσμα λαϊκής κ αρχιτεκτονικής, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/1699/28853/14-6-94 και ΦΕΚ 496/Β/30-5-94.
74) 4Ο Δημοτικό Σχολείο Τρικάλων, πλατεία Αγ. Επισκέψεως, ιστορικό διατηρητέο μνημείο μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο στα όρια του οικοπέδου , που χρειάζεται ειδική προστασία, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.1469/50, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/5106π.ε./14323/16-3-1999 και ΦΕΚ 297/Β/1-4-99.
75) Διώροφος οικοδομή Γεωργίου Τριγώνη (πρώην Σίμη) , Αγ. Παρασκευής 10 Βαρούσι, ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης σύμφωνα με τον Ν.1469/50, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/80/9999/23-1-91 και ΦΕΚ 1621/Β/21-3-91.
76) Οικία ιδιοκ. Ι. Τρίχα και ΑΘ. Πυκναδά , Αγ. Κων/νου 3, ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, σύμφωνα με τον Ν.1469/50, με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/4982/13947/17-3-99 και ΦΕΚ 285/Β/31-3-99.
77) Κτίριο Αφών Καραθανάση (πρώην Τσιρογιάννη), έργο τέχνης σύμφωνα με τον Ν.1469/50 «περί κατηγορίας οικοδομημάτων και έργων τέχνης μεταγενέστερων του 1830», με Υ.Α. ΔΙΛΑΠ/Γ/2165/31917/25-8-86 και ΦΕΚ 732/Β/29-10-86.
78) Βυζαντινό φρούριο, κηρύχθηκε ως προέχον βυζαντινών μνημείων το κάστρον Τρικάλων, με Α)Β.Δ. 25-2-1922 κ ΦΕΚ 28/Α/26-2-1922, Β) Υ.Α Β1/Φ32/48306/ π.ε/1176π.ε/16-3-1988
Και ΦΕΚ 209/Β/20-4-1988.
79) Τέμενος «ΟΣΜΑΝ ΣΑΧ», ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με Β.Δ 30-5-1936 και ΦΕΚ 245/Α/8-6-1936.
80) Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως της Σωτήρος, Σωτήρα Τρικάλων, ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ζώνη προστασίας 200 μ, με Υ.Α Β1/Φ32/64785/138 και ΦΕΚ 280/Β/18-4-1994.
81) Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής, Φλαμούλι Τρικάλων, ιστορικό διατηρητέο μνημείο με ζώνη προστασίας 200 μ, με ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ32/21399/542/6-6-1997 και ΦΕΚ 516/Β/23-6-1997.
82) Ιερός Ναός Αγίου Ιωάννη Ελεήμονα και Αγίου Παντελεήμονα, Βαρούσι, ιστορικό διατηρητέο μνημείο, με Υ.Α.Β1/Φ32/64991/1312 και ΦΕΚ 148/Β/4-3-94.
Της Χρύσας Ξάνθη
ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ
ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ
