Ήταν από ‘κείνους τους ανθρώπους, που ο φυσικός τους θάνατος δε βάζει τέλος στην ύπαρξή τους. Γιατί ο Βασίλης Τσιτσάνης «ζει και βασιλεύει» στην καθημερινότητά μας. Τα τραγούδια του είναι και θα είναι στο στόμα όλων μας. Είτε στη θλίψη, στον καημό, στον πόνο και στο άχτι μας, είτε στον έρωτα, στο κέφι, στο γλέντι, στη χαρά μας. «Όταν έφτιαχνα ένα τραγούδι, ζούσα δυο ζωές. Μια όταν το έγραφα και μια όταν το έπαιζα στον κόσμο», έλεγε ο Τσιτσάνης. Έτσι και κάθε ρωμιός – σήμερα και για πάντα – όποτε λέει ένα τραγούδι του είναι σαν να «ζει» δυο ζωές. Και τη δική του και του Τσιτσάνη.
Ο Βασίλης Τσιτσάνης υπήρξε ο δημιουργός, που έδωσε συνέχεια στο ρεμπέτικο τραγούδι, δίνοντας το δικό του χρώμα και στίγμα. Συνθέτης, στιχουργός και τραγουδιστής, άνοιξε νέους ορίζοντες στο λαϊκό τραγούδι, αναδεικνύοντας μέσα από τα τραγούδια του τη ζωή του λαού μας. «Τίποτα δεν αγνόησα στα τραγούδια μου, διότι κι αυτό το θεωρούσα χρέος. Έγραψα για την Ελλάδα, για τη φτώχεια, για τη γυναίκα, για την εργατιά, για τον πόνο, για την αδικία, για το χαμό, για τη φυγή, για τη λευτεριά, για τον πόθο, για το ανικανοποίητο. Και πού δε φτερούγισε η φαντασία μου όλα αυτά τα χρόνια…», έλεγε ο ίδιος.
Χτίζοντας νότα τη νότα στην καρδιά της ρωμιοσύνης την απέραντη μουσική του, κατέθεσε ένα πλουσιότατο έργο σε μέγεθος και ποιότητα. Δημιουργώντας με το τεράστιο ταλέντο του τραγούδια σαν τη «Συννεφιασμένη Κυριακή», τον «εθνικό ύμνο» του λαϊκού μας τραγουδιού, που γράφτηκε μέσα στα σκοτεινά χρόνια της Κατοχής. Ένα τραγούδι εμπνευσμένο από «τα τραγικά περιστατικά που συνέβαιναν τότε στον τόπο μας, με την πείνα, τη δυστυχία, το φόβο, την καταπίεση, τις συλλήψεις, τις εκτελέσεις».
Στη διάρκεια του εμφυλίου και στα μετεμφυλιακά «πέτρινα χρόνια», ανάμεσα στο ογκώδες συνθετικό και στιχουργικό έργο του Τσιτσάνη, περιλαμβάνονται και τραγούδια που εύγλωττα αλληγορούν, μιλώντας για το νέο ηρωικό αγώνα στα βουνά, για τα δεινά και το χαμό αμέτρητων αγωνιστών. Τι άλλο από αλληγορία είναι το τραγούδι «Συννεφιασμένη Κυριακή» (1948) ;
Ο Βασίλης Τσιτσάνης προτιμούσε να «περνάει» τα τραγούδια του με άλλους τρόπους, χρησιμοποιώντας κρυπτογράφηση και αλληγορία, εμφανίζοντάς τα σαν ερωτικά, παρασιωπώντας ορισμένες λέξεις ή προσθέτοντας άλλες παραπλανητικές. Ένα τέτοιο τραγούδι είναι το «Για μια κόρη ξελογιάστρα». Ο ίδιος «αποκρυπτογραφεί»: «Το τραγούδι αυτό φαίνεται να εκφράζει τον ψυχικό σπαραγμό μιας τραγικής εποχής. Είναι από εκείνα που έβαλα αλληγορικά λόγια, για να μπορέσει να περάσει απ’ τη λογοκρισία. Σ’ αυτό που μιλάω για μια κόρη ξελογιάστρα εννοώ την πατρίδα μας…».
Προς το τέλος του 1948 ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας έχει μια σειρά επιτυχίες που δίνουν θάρρος το λαό. Αυτά περιγράφει κρυπτογραφημένα στο τραγούδι «Κάνε λιγάκι υπομονή» ο Βασίλης Τσιτσάνης. Προτρέπει το λαό να κάνει υπομονή και δε θα αργήσει να έρθει η νίκη, η χαραυγή.
Το τραγούδι του Τσιτσάνη «Κάποια μάνα αναστενάζει», παρόλο που προσπάθησε να κρυφτεί πίσω από την αλληγορία του, δεν κατάφερε να ξεφύγει από τη λογοκρισία. Απαγορεύτηκε η εκτέλεσή του διότι, όπως ανέφερε το κείμενο της αστυνομικής ανακοίνωσης: «Έχει αλληγορικήν σημασίαν εξ ου δύνανται να δημιουργηθούν αντεγκλήσεις, επεισόδια και διασάλευσις της τάξεως».
Μάλιστα, στη Μακρόνησο οι Αλφαμίτες (Αστυνομία Μονάδος) διέλυαν βίαια τις παρέες των εξόριστων φαντάρων, που τραγουδούσαν αυτό το τραγούδι: «Κάποια μάνα αναστενάζει/ μέρα νύχτα ανησυχεί/ το παιδί της περιμένει/ που έχει χρόνια να το δει…».
Το 1951 ο Βασίλης Τσιτσάνης γράφει το τραγούδι «Της κοινωνίας η διαφορά» που περιγράφει την ταξική πάλη. Οι στίχοι του τραγουδιού αποτυπώνουν πολλές πλευρές της ταξικότητας της ελληνικής κοινωνίας: «Δυο δρόμοι τη χωρίζουνε/ την κοινωνία τούτη/ και φέρνουν μαύρη συμφορά/ η φτώχεια και τα πλούτη./ Της κοινωνίας η διαφορά/ φέρνει στον κόσμο μεγάλη συμφορά./ Έχει η ζωή γυρίσματα/ έχει και μονοπάτια/ γκρεμίζουν φτωχοκάλυβα/ και χτίζονται παλάτια».
Στην πολιτική και κοινωνική ατμόσφαιρα της δεκαετίας του 50 με τους χαμηλούς μισθούς, τη βαριά και ασήκωτη φορολογία, την ανεργία, τον υποσιτισμό και την αθλιότητα , ο Βασίλης Τσιτσάνης γράφει και κυκλοφορεί σε δίσκο τις «Φάμπρικες», ένα τραγούδι της περήφανης εργατικής τάξης, που αποτέλεσε υπόδειγμα για επόμενες προσπάθειες να γραφτούν ανάλογα τραγούδια: « Γεια σου περήφανη κι αθάνατη εργατιά ! ».
Οι διώξεις αγωνιστών συνεχίστηκαν τόσο στις δεκαετίες ’50 και ’60, όσο και μέσα στη δικτατορία. Λίγο μετά τη δικτατορία, κυκλοφορεί το τραγούδι του «Της γερακίνας γιος», εμπνευσμένο από τα βασανιστήρια που γίνονταν στη ΕΣΑ.
Πολυγραφότατος, μεγαλοφυής, καινοτόμος, με πλούσια φαντασία και έργο σπάνιας ποιότητας, μαστοριάς και καλαισθησίας, ο Βασίλης Τσιτσάνης έγινε ο συνθέτης, που χωρίς αυτόν, η εικόνα της ελληνικής μουσικής θα ήταν περιορισμένη και διαφορετική.
100 χρόνια από τη γέννησή του, ο Βασίλης Τσιτσάνης ζει για πάντα μέσα από τα τραγούδια του και θα εξακολουθεί να συναρπάζει και να συγκινεί ακόμη και πολύ νέους ανθρώπους, παραμένοντας διαχρονικός και επίκαιρος, όπως μόνο οι μεγάλοι της Τέχνης. Το ελληνικό λαϊκό τραγούδι ταξίδεψε μαζί του παντού και θα συνεχίσει να ταξιδεύει, στέλνοντας με τον παντοδύναμο τρόπο της μουσικής μαθήματα ανθρωπιάς, κατανόησης και αγάπης για τη ζωή και τον άνθρωπο.
Τρίκαλα 18 Γενάρη 2014
Για τη Λαϊκή Συσπείρωση στο δήμο Τρικκαίων , Γιώργος Λιατίφης . δημοτικός σύμβουλος
