Σκουριές Χαλκιδικής: Εξόρυξη χρυσού που καταστρέφει το βουνό και τη θάλασσα της περιοχής. Φράγμα Μεσοχώρας/Εκτροπή Αχελώου: Ένα αμφισβητούμενο έργο που ταλανίζει εδώ και δεκαετίες τον νομό Τρικάλων και απειλεί ολόκληρες ορεινές περιοχές. Ανεμογεννήτριες στα Άγραφα: Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που καταστρέφουν τον φυσικό και ιστορικό πλούτο μιας περιοχής που έμεινε απάτητη από όλους τους κατακτητές. Καύση σκουπιδιών στον Βόλο από την ΑΓΕΤ, με τις ευλογίες του κράτους και τους αρμόδιους φορείς να σφυρίζουν αδιάφορα. Λευκίμμη Κέρκυρας: Κατασκευή ΧΥΤΑ που καταστρέφει ολόκληρη την περιοχή. Εξορύξεις υδρογονανθράκων σε Ήπειρο και Κρήτη, με ανυπολόγιστες συνέπειες. Πυρηνικά στη Σούδα, που προξενούν καρκίνους και άλλες ασθένειες στην περιοχή, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από το κανονικό.
Αυτός είναι ένας μικρός μόνο κατάλογος έργων που γίνονται ή σχεδιάζονται να πραγματοποιηθούν στη χώρα μας. Αφήνω κατά μέρος άλλα αναπτυξιακά έργα, όπως το φιλέτο του Ελληνικού, το πρώην βασιλικό κτήμα στο Τατόι, οι Εθνικές Οδοί, γιατί πιστεύω ότι χρειάζονται ιδιαίτερη συζήτηση.
Όλα αυτά τα έργα προπαγανδίζονται ως αναπτυξιακά, καθώς θα προσφέρουν θέσεις εργασίας και οικονομικά οφέλη για την Ελλάδα. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που τόσο η προηγούμενη όσο και η παρούσα κυβέρνηση τα έχουν στην κορυφή των προγραμμάτων τους. Επίσης, όσοι διαμαρτύρονται ενάντια σε αυτά προβάλλονται από οπισθοδρομικοί έως γραφικοί ή, ακόμα χειρότερα, εχθροί της ανάπτυξης και προκοπής της χώρας.
Πέρα όμως από τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, καλό είναι να δούμε ποια είναι τα χαρακτηριστικά που είναι κοινά σε όλες αυτές τις περιπτώσεις.
Το πρώτο και κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι οι περιοχές αυτές έχουν γίνει στόχος του κέρδους και του καπιταλισμού, υπό το εύηχο όνομα «ανάπτυξη».
Οι επαΐοντες έχουν ακούσει πολλές φορές τα γνωστά επιχειρήματα: Θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, θα βοηθηθεί η χώρα που βρίσκεται σε δύσκολη οικονομική θέση, θα προαχθεί η τεχνική και τεχνολογική άνοδος της χώρας, υπάρχουν περιβαλλοντικές μελέτες που προστατεύουν το περιβάλλον και άλλα τινά. Οι Σκουριές στη Χαλκιδική δείχνουν την αξία των μελετών αυτών, καθώς ολόκληρες περιοχές έχουν ήδη μολυνθεί.
Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι η εξάρτηση της χώρας μας και η προσφορά περιοχών σε ξένα συμφέροντα.
Δεν θα ξεχαστούν εύκολα οι πανηγυρισμοί της προηγούμενης κυβέρνησης μετά την υπογραφή με γαλλική και αμερικάνικη εταιρία παραχώρησης δικαιωμάτων σε οικόπεδα δυτικά της Κρήτης. Είναι επίσης εντυπωσιακή η αγωνία να βοηθηθούν οι ξένοι «επενδυτές» σε ό,τι ζητήσουν, με τις υπηρεσίες να δουλεύουν ρολόι και με μεγάλη ταχύτητα, σε αντίθεση με άλλες περιπτώσεις, όπως η απόδοση συντάξεων. Φυσικά, όπως έχει τονιστεί από αρκετούς, πολύ δύσκολα π.χ. η TOTALθα έκανε τις ίδιες εργασίες λίγο έξω από τη Μασσαλία ή κοντά στην Κορσική. Αλλά εδώ είναι Ελλάδα, φαιό νταμάρι, ποιος νοιάζεται;
Ένα τρίτο χαρακτηριστικό είναι η καταστολή ενάντια σε όσους τυχόν προσπαθήσουν να διαμαρτυρηθούν ενάντια στο σύνολο ή σε πτυχές αυτών των επενδύσεων.
ΜΑΤ παντού! Στην Ιερισσό, στη Λευκίμμη, στο Δημαρχείο Καρδίτσας, στα Χανιά…Όπου υπάρχουν άνθρωποι που αντιδρούν, ο καθένας για τους δικούς του λόγους και με τις δικές του αφετηρίες, η κρατική μηχανή φροντίζει να τους νουθετεί με αστυνομοκρατία, συλλήψεις, στημένες δίκες και καταδίκες. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να επαναλάβω τις πολλές περιπτώσεις στις οποίες επαναλαμβάνεται το ίδιο μοτίβο.
Μήπως όσοι αντιδρούν είναι οπισθοδρομικοί; Μήπως τα έργα που προωθούνται θα φέρουν ανάπτυξη, θέσεις εργασίας και πρόοδο;
Η απάντηση είναι αρνητική. Μπορεί η λέξη «ανάπτυξη» να είναι η μόδα της εποχής και η καραμέλα των κυρίαρχων πολιτικών κομμάτων, ας δούμε όμως τι εννοούν με τη λέξη αυτή. Είναι ανάπτυξη η εγκατάσταση ΝΑΤΟϊκών βάσεων σε διάφορες περιοχές της χώρας; Πόσο αντισταθμίζεται το άνοιγμα μερικών καταστημάτων με το να γίνει η περιοχή στόχος επίθεσης, ακόμα και πυρηνικής; Είναι ανάπτυξη η εγκατάσταση άκριτα των λεγόμενων ΑΠΕ, όταν είναι δοκιμασμένο από την πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του 1970 ότι και κοστοβόρες είναι και δεν μπορεί να είναι οι κύριοι πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά ούτε στην προστασία του περιβάλλοντος συμβάλλουν; Είναι ανάπτυξη ο τραυματισμός ολόκληρων νομών και περιφερειών με έργα αμφίβολης αξίας και αποτελεσματικότητας; Η Χαλκιδική με τον χρυσό της είναι ενδεικτικό παράδειγμα. Παρόλο που η παγκόσμια εμπειρία αναφέρει ότι τέτοια έργα είναι καταστροφικά και έχουν προκληθεί πολλές αντιδράσεις -με πιο τρανταχτό παράδειγμα τη Ρουμανία, όπου προτιμήθηκε η διάσωση της Τρανσυλβανίας και του μύθου που κουβαλά από το να παραδοθεί σε μεταλλευτικές επενδύσεις- η εμμονή της εταιρίας και του κράτους στην επένδυση είναι ενδεικτική της έννοιας «ανάπτυξη» που δίνεται από τους εκπροσώπους του κεφαλαίου.
Δεν χρειάζεται λοιπόν να δημιουργηθούν έργα υποδομής και να είναι ανεξάρτητη η χώρα μας; Μήπως είμαστε οι σύγχρονοι Λουδίτες;
Το ζήτημα αυτό είναι πολύ σοβαρό και δεν απαντιέται εύκολα. Αξίζει κανείς να δει, όσον αφορά προσπάθειες σοσιαλιστική απάντησης, με τα μέτρα εκείνης της εποχής, την τεράστια προσπάθεια ανάπτυξης στην ΕΣΣΔ τη δεκαετία του 1920, αλλά και του 1930, πρέπει όμως να ληφθούν σοβαρά υπόψη και παραδείγματα όπως αυτό του Τσερνομπίλ το 1986, της εποχής της καπιταλιστικής αντεπίθεσης στην ΕΣΣΔ.
Αν όμως θα έπρεπε να απαντήσω με μία φράση στο ερώτημα αυτό, θα έλεγα ότι η επιστήμη και η τεχνολογία επιτρέπουν τη χρήση πραγματικά ήπιων πηγών ενέργειας που προστατεύουν το περιβάλλον, όμως η πολιτική χροιά, αυτή του κέρδους του κεφαλαίου, δεν επιτρέπει τη χρησιμοποίησή τους. Το ζήτημα της ανάπτυξης είναι κυρίως πολιτικό, ποιος κατέχει τα μέσα παραγωγής και πώς τα διαθέτει. Αυτό όμως είναι ένα σημαντικό θέμα προς συζήτηση που ξεπερνά αυτό το σημείωμα.
Πώς στέκεται το κίνημα απέναντι στην κατάσταση αυτή;
Είναι αλήθεια ότι ενάντια σε τέτοιες επενδύσεις έχουν διαχρονικά δημιουργηθεί αντιδράσεις και κινητοποιήσεις. Χαρακτηριστικά αναφέρω τους αντιδρώντες στο φράγμα της Μεσοχώρας, μια κίνηση που κρατά 35 χρόνια, το κίνημα ενάντια στις βάσεις στη Σούδα και τις κινητοποιήσεις ενάντια στην εξόρυξη χρυσού στη Χαλκιδική.
Δεν έχουν όμως αυτές οι αντιδράσεις την ίδια ένταση, τα ίδια αιτήματα ή τη συνολικοποίηση που θα έπρεπε. Αλλού προβάλλεται πιο πολύ η οικολογική ευαισθησία, άλλοτε η οικονομική καταστροφή σε διάφορους τομείς της οικονομίας, από άλλους το στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης που εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα. Επίσης, είναι λογικό να μην υπάρχει διαρκώς η ίδια ένταση σε κινητοποιήσεις ή αντιδράσεις κι αυτές να ακολουθούν την πορεία των έργων, των εξαγγελιών, των γεγονότων.
Φυσικά, όλες οι επιμέρους πλευρές που αναδεικνύονται δεν είναι καθόλου αμελητέες, έχουν τη δική τους δυναμική και λειτουργούν προσθετικά στον προβληματισμό και τη συζήτηση που πραγματοποιείται (ή που θα πρέπει να πραγματοποιείται). Είναι όμως λάθος να μη βλέπουμε τη συνολική εικόνα και να μη βάζουμε στο επίκεντρο το κυρίαρχο ζήτημα: Όλα όσα επιχειρούνται έχουν ως κέντρο το καπιταλιστικό κέρδος και είναι απόρροια της θέσης της χώρας μας στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα, ως εξαρτημένης χώρας.
Αποπροσανατολιστική είναι η άποψη των προσφυγών σε δικαστήρια, η ανάθεση σε δικηγόρους και η νομική οδός. Δεν αμφισβητώ τις καλές προθέσεις των περισσοτέρων που προτείνουν τέτοιους δρόμους, όμως η μακρά ιστορία του κινήματος έχει δείξει ότι η δικαιοσύνη και το νομικό σύστημα είναι μακρινές, αν όχι και αντίθετες, έννοιες, όταν πρόκειται για εργατικά ή λαϊκά δικαιώματα.
Τι μπορούμε να κάνουμε απέναντι σε πανίσχυρους αντιπάλους;
Μπορούμε να κάνουμε πολλά! Η εμπειρία των μελών του ΚΚΕ(μ-λ) που είτε αυτόνομα είτε ενταγμένοι σε πρωτοβουλίες και συλλογικότητες δρουν σε διάφορες περιοχές όπου εγείρονται τέτοιου είδους ζητήματα μπορεί να μας διδάξει, και
Πρέπει να δείξουμε τη βάση αυτών των ζητημάτων. Το σύστημα δεν επιλέγει μια περιοχή για να την καταστρέψει περιβαλλοντικά επειδή είναι κακό γενικά, αλλά επειδή είναι ενταγμένο στη λογική του καπιταλιστικού κέρδους και της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης. Συνέπεια αυτών είναι και οι διάφορες ενέργειες που κάνει. Και τις κάνει με σχεδιασμένο και επιστημονικοφανή τρόπο.
Πρέπει να ανοίξουμε τα ζητήματα στο λαό και τις τοπικές κοινωνίες. Τα θέματα αυτά δεν αντιμετωπίζονται από μερικούς ειδικούς ή «ευαίσθητους». Αφορά όλους και γι’ αυτό η απεύθυνση πρέπει να είναι προς όλους. Αν θέλουμε σοβαρά να προστατεύσουμε το περιβάλλον και τον τόπο μας, πρέπει να στηριχτούμε στις λαϊκές δυνάμεις και σε μαζικές κινητοποιήσεις. Η Ιερισσός είναι ένα παράδειγμα του τι μπορεί να πετύχει η μαζική λαϊκή αντίσταση, κόντρα σε δικαστήρια, δυνάμεις καταστολής και κρατική εξουσία.
Πρέπει να επιμείνουμε στην κοινή δράση. Είναι πολύ λογικό να υπάρχουν κι άλλες, παράλληλες, διαφορετικές ή και αντίθετες απόψεις εντός του κινήματος σε τέτοια ζητήματα. Δεν χρειάζεται να κρύβονται κάτω από το χαλί, αντίθετα είναι καλό να συζητιούνται και να αντιπαλεύονται. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί πλατιά κοινή δράση διαφόρων πολιτικών χώρων και απόψεων, στη βάση της υπεράσπισης των λαϊκών συμφερόντων.
Ποια πρέπει να είναι η κοινή βάση; Το βασικό, κατά τη γνώμη μου, είναι να καταδειχθεί ότι η παράδοση ολόκληρων περιοχών της χώρας σε ντόπιους και ξένους καπιταλιστές για έργα όπως αυτά που αναφέρθηκαν στην αρχή ουσιαστικά καταστρέφει το περιβάλλον, τον πλούτο και το μέλλον αυτής της χώρας. Ακόμα κι αν αυτά χρησιμοποιηθούν για την πρόσκαιρη άνοδο μερικών δεικτών της οικονομίας ή θέσεων εργασίας, ουσιαστικά υποθηκεύεται και ξεπουλιέται ένα μεγάλο τμήμα της, με αρνητικές συνέπειες που γίνονται ορατές βραχυπρόθεσμα, αλλά και μακροπρόθεσμα. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα από το εξωτερικό που συνηγορούν στην άποψη αυτή, παλιότερα και πρόσφατα.
Κλείνοντας, θα τονίσω άλλη μια φορά ότι είναι καθήκον των αριστερών και των κομμουνιστών να αναδείξουν με σωστό τρόπο τα ζητήματα που τίθενται, να προσπαθήσουν να συμβάλουν στη δημιουργία κινημάτων και κινητοποιήσεων και να προσπαθήσουν αυτές να έχουν τις ρίζες και τη δύναμή τους στα λαϊκά στρώματα, προκειμένου να προστατευτεί ο τόπος μας από την καπιταλιστική αδηφαγία.
