Λίλια Τσούβα : Όταν ο Ζαν Πωλ Σαρτρ, εκπρόσωπος του υπαρξισμού, υιοθετούσε την άποψη πως «κόλαση είναι οι άλλοι», πίστευε πως έχουμε γεννηθεί σε έναν κόσμο αφιλόξενο, ηθικά διαβρωμένο, όπου οι άλλοι επιχειρούν να αλλοτριώσουν την ύπαρξή μας. Από άλλη προσέγγιση κινούμενος ο Ντέιβιντ Ρήσμαν, αμερικανός κοινωνιολόγος, συγγραφέας του «Μοναχικού πλήθους», από τα σημαντικότερα έργα της κοινωνιολογίας στον 20ό αιώνα, θεωρούσε πως πρόβλημα στις μέρες μας είναι ο άλλος άνθρωπος.
Δεκαετίες μετά τους σπουδαίους Σαρτρ και Ρήσμαν, στον ίδιο ζοφερό και ανελέητο κόσμο, δισεκατομμύρια άνθρωποι, δικτυωμένοι νυχθημερόν, συνομιλούν ατελείωτες ώρες μεταξύ τους στις νέες υπερλεωφόρους επικοινωνίας, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σπάζοντας κάθε φραγμό και μετατρέποντας το καρτεσιανό δόγμα «σκέφτομαι, άρα υπάρχω» σε «επικοινωνώ, άρα υπάρχω»…
Σημεία των καιρών; Αποτέλεσμα του «φόβου του άλλου» στην πραγματική ζωή; Ίσως… Η κοινωνική δικτύωση όμως είναι γεγονός. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι, μαγεμένοι από τα καινούργια τεχνολογικά δεδομένα, παραδίνονται στην on line επικοινωνία. Έρχονται σε επαφή με άλλους χρήστες, γίνονται φίλοι στο διαδίκτυο, ανταλλάσσουν πληροφορίες, συνομιλούν. Πρόκειται, αναμφίβολα, για μια μεγάλη επανάσταση στην επικοινωνία που προσφέρει νέες διεξόδους στον άνθρωπο. Όχι χωρίς κινδύνους, οπωσδήποτε…
Δεν είναι, βέβαια, τυχαία αυτή η φανατική προτίμηση των χρηστών του διαδικτύου στο facebook, στο twitter, το skype και τα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι συναρπαστική η δυνατότητα να μπορείς, όποια ώρα επιθυμείς, να έχεις άμεση συνομιλία με αγαπημένα πρόσωπα σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης ξεπερνώντας το πρόβλημα της απόστασης… Δεν τον χρειάζεται πλέον ο σύγχρονος άνθρωπος τον ταχυδρόμο!
Ούτε και το συμβατικό τηλέφωνο! Μετά από αιώνες εξέλιξης, ένα μήνυμα στο messenger στέλνει και η απάντηση έρχεται ταχύτατα. Αρκεί μόνο να είναι δικτυωμένος και ο έτερος «εταίρος», ο αποδέκτης του μηνύματος… Έτσι, ανοίγεται εύκολα ο δρόμος της επανασύνδεσης με παλιούς φίλους που χάθηκαν στο διάβα της ζωής ή της επαφής με άλλους, συνοδοιπόρους στις διάφορες εκδηλώσεις του βίου.
Παράλληλα, του δίνεται πλουσιοπάροχα η δυνατότητα να γνωρίσει νέους φίλους, ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα, που θα δώσουν καινούργια εναύσματα στη σκέψη του. Την ίδια στιγμή, μπορεί να «φωτίζεται» από το πνεύμα και τη γραφή σπουδαίων εν ζωή ή απελθόντων διανοουμένων, να συμμετέχει σε ομάδες, να μοιράζεται επιθυμίες και σκέψεις, να ενημερώνεται πολιτικά ή καλλιτεχνικά. Μπορεί, επίσης, να οργανώνει γρήγορα και άκοπα ατομικές ή ομαδικές συναντήσεις. Κυρίως, έχει τη δυνατότητα να συντάσσει το δικό του κείμενο στον τοίχο του, να αυτοεκφράζεται δηλαδή! Αυτό κι αν είναι γοητευτικό! Και όλα αυτά από την άνεση του σπιτιού του… Και ποιος είπε πως δεν δημιουργείται ενσυναίσθηση για τους διαδικτυακούς φίλους;
Είναι τυχαίο, λοιπόν, που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έκλεψαν τις καρδιές μικρών και μεγάλων, σε όλο τον πλανήτη, απασχολώντας ώρες ατελείωτες τους χρήστες τους; Σύμφωνα με έρευνα, οι νέοι παρακολουθούν το προφίλ τους στο διαδίκτυο κάθε 12 λεπτά! Όμως ο κόσμος των κοινωνικών δικτύων δεν είναι άμοιρος κινδύνων.
Όπως στην πραγματική ζωή υπάρχουν «επιτήδειοι» και αθώοι, έτσι και στα κοινωνικά δίκτυα υπάρχουν ψεύτικοι και αληθινοί λογαριασμοί. Ο χρήστης των δικτύων, ιδιαίτερα ο νέος σε ηλικία, μπορεί εύκολα να εξαπατηθεί από άλλους κακόβουλους χρήστες και να υποβληθεί σε κυβερνο-ενόχληση. Υπάρχει, επίσης, ο κίνδυνος του οργανωμένου ηλεκτρονικού εγκλήματος με στόχο την απόκτηση και εκμετάλλευση προσωπικών δεδομένων, όπως και ο κίνδυνος διάδοσης κακόβουλου λογισμικού. Σοβαρό είναι, παράλληλα, το πρόβλημα της απομόνωσης του χρήστη από τον πραγματικό κόσμο.
Τα δίκτυα προκαλούν εθισμό. Ευνοούν, βέβαια, ιδιαίτερα ανθρώπους συνεσταλμένους ή δύσκολους στην επικοινωνία, όμως εγκλωβίζουν ευχερέστερα στον εικονικό κόσμο λόγω της φιλικότητας και της μαγείας που εμπερικλείουν. Σημαντικός είναι και ο κίνδυνος της υπερέκθεσης των προσωπικών δεδομένων, όπως και της απώλειας της ιδιωτικότητας, εφόσον πάρα πολλοί χρήστες δημοσιεύουν δημόσια, χωρίς ενδοιασμό, προσωπικά δεδομένα. Εγείρεται, επίσης, συχνά ζήτημα μαζικής παραπληροφόρησης(διασποράς ψεύτικων ειδήσεων) και πρόβλημα ιδιοκτησίας της πληροφορίας που δημοσιεύεται.
Παρατηρείται ακόμη κόπωση από την υπερπληροφόρηση, ιδιαίτερα όταν ο χρήστης γίνεται αποδέκτης πολλών αιτημάτων φιλίας. Και δεν πρέπει να μας διαφύγει ο κίνδυνος ανάπτυξης αυταρέσκειας (selfies, likes!) όπως και ο κίνδυνος ανάπτυξης νοσηρής περιέργειας για τη ζωή των άλλων. Πολλοί είναι εξάλλου και εκείνοι που, βυθισμένοι στον κόσμο της εικονικής πραγματικότητας, χάνουν την αίσθηση του πραγματικού κόσμου.
‘Όταν πριν από χρόνια το τηλέφωνο, ένα άλλο τεχνολογικό μέσο, εξίσου φιλικό και συναρπαστικό, άρχιζε να γενικεύεται, «επινοήθηκε» από τους επιπλοποιούς η «κουτσομπόλα» -οι μεγαλύτεροι σε ηλικία θα το θυμούνται- ένα έπιπλο ειδικά κατασκευασμένο, ώστε να ικανοποιεί την πολύωρη ενασχόληση ορισμένων με το νέο τεχνολογικό επίτευγμα…
Σήμερα ήρθε το ipad, το τάμπλετ, το κινητό, με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τους on line φίλους, να κλέψoυν το ενδιαφέρον του ανθρώπου και να αποσπάσουν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του… Φυσικό δεν είναι; Όμως, απαιτεί σύνεση, κριτική ματιά, προσοχή και μέτρο…
Λίλια Τσούβα
φιλόλογος
