Σήμερα συμπληρώνονται 48 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Για το κορυφαίο αυτό γεγονός της νεώτερης μας ιστορίας έχουν γραφτεί πολλά και ο καθένας ανάλογα με την πολιτική του θέση προσπάθησε αλλά και προσπαθεί ακόμη και σήμερα να μορφοποιήσει τα κίνητρα το χαρακτήρα και το νόημα της ιστορικής εκείνης εξέγερσης προς όφελος του.
Αυτό ήταν ιστορικά λογικό να συμβεί καθότι το νόημα της εξέγερσης των φοιτητών εκείνης της περιόδου που κατάλληλα ονομάζεται «γενιά του Πολυτεχνείου» παρείχε ένα ευρύ πλαίσιο ιδεών και προτάσεων που κάλυπτε όλες τις πτυχές της προοδευτικότητας ως δυναμικής και αναγκαίας διεργασίας προόδου και ανάπτυξης σε μια κοινωνία. Το εν λόγω πλαίσιο της τόσο μακρινής, για τη σημερινή νεολαία ιστορικής εκείνης εποχής, παραμένει και σήμερα επίκαιρη και θα εξακολουθεί να παραμένει για πάντα.
Μια σύντομη ιστορική ανάλυση θα πιστοποιήσει το νόημα του κεντρικού συνθήματος της εξέγερσης που ήταν το «ψωμί παιδεία ελευθερία».
Η αρχική σπίθα ξεκίνησε από την ΑΣΟΕΕ, το σημερινό ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ, με τη σύνταξη μιας μελέτης για την προβληματική κατάσταση των λειτουργιών της Σχολής, η οποία αφορούσε το επίπεδο των σπουδών και τις συνθήκες ζωής των φοιτητών.
Παραθέτω τα ιστορικά γεγονότα που αποτέλεσαν το υπόβαθρο της εξέγερσης.
«Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η κατάληξη μιας πολύμηνης έντονης διεργασίας που γινόταν μέσα στον φοιτητικό χώρο. Σταθμός η εξέγερση της Νομικής, τον Φλεβάρη, όμως πρώτο βήμα ήταν η συγκρότηση, τον Γενάρη του 1973, ενός κινήματος στην ΑΣΟΕΕ, που οδήγησε στην έκδοση προκήρυξης για το ακαδημαϊκό περιεχόμενο των σπουδών, αλλά και στη δίωξη των πρωτεργατών φοιτητών.
Η Ασφάλεια θεωρούσε την ΑΣΟΕΕ σχολή επικίνδυνη πρώτης κατηγορίας λόγω της προδικτατορικής και της αντιδικτατορικής παράνομης δράσης, ιδίως του «Ρήγα Φεραίου» και ως εκ τούτου υπήρχε ασφυκτική παρακολούθηση με πλήθος ασφαλιτών και χαφιέδων.
Κορύφωση της δράσης στην ΑΣΟΕΕ ήταν το Γενάρη του ΄73 η σύνταξη της «Μελέτης των 12», όπως ονομάστηκε από τις εφημερίδες της εποχής. Η «Μελέτη» παρουσίαζε με συγκεκριμένο και αναλυτικό τρόπο τα προβλήματα της φοιτητικής ζωής από τη στέγαση και το φαγητό, έως τον τρόπο διδασκαλίας, αλλά και το περιεχόμενο των σπουδών, διεκδικώντας ακαδημαϊκές ελευθερίες για το ελληνικό πανεπιστήμιο.
Οι 12 πρωτεργάτες της “Μελέτης”, που δημοσιεύουμε στη συνέχεια από το αρχείο του Αλέξανδρου Μαυρικάκη, διώχθηκαν από την εισαγγελία. Ανάμεσα τους ήταν ο Δημήτρης Παπαχρήστος, μέλος, στη συνέχεια της ΣΕ του Πολυτεχνείου και εκ των εκφωνητών της εξέγερσης, ο σημερινός βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Γεράσιμος Μάκης) Μπαλαούρας, καθώς και οι Κρητικοί φοιτητές, Απόστολος Λουλουδάκης και Μ. Μπαστάκης. Η ομάδα των 12 φοιτητών αποτελείτο ακόμα από τους Βλάχο, Κ. Μαργαρώνη, Ε. Μαρώλια, Ν. Μπονέλη, Π. Ξανθόπουλο, Ζωή Παλούκα, Θανάση Τσιμπίδη, Ε. Χονδρόπουλο. Στην ομάδα, στη συνέχεια προστέθηκαν και άλλοι φοιτητές που διώχθηκαν, όπως ο Σάκης Παπαθεοδώρου.
Η δικτατορία, έχοντας αποτύχει, χωρίς να κάμψει το αγωνιστικό φρόνημα των φοιτητών με τις γνωστές μεθόδους τρομοκρατίας (συλλήψεις, κρατήσεις, βασανισμούς), υποχρέωσε την Πρυτανεία της Σχολής να παραπέμψει τους «12» στο Πειθαρχικό προκειμένου να από-βληθούν απ’ αυτήν και να ξεκόψει η ηγεσία του κινήματος από τους φοιτητές. Όμως η με-θοδος αυτή ενήργησε σαν μπούμερανγκ.
Αντί να κάμψει το αγωνιστικό φρόνημα των 12 φοιτητών και φοιτητριών που διώκονταν, ενεργοποίησε και συσπείρωσε εκατοντάδες συναδέλφους τους.
Την ημέρα της παραπομπής τους (5 Φεβρουαρίου ΄73) το μεγάλο προαύλιο της ΑΣΟΕΕ πλημμύρισε από 1.500φοιτητές που φώναζαν συνθήματα και τραγουδούσαν απαγορευμέ-να τραγούδια από το «Πότε θα κάνει ξαστεριά» μέχρι Θεοδωράκη.
Η φωτογραφία είναι από τη συγκέντρωση των φοιτητών της ΑΣΟΕΕ στο προαύλιο της σχολής στις 5 Φλεβάρη του 1973.
Όπως έγραφε το περιοδικό “Ιστορία” του Έθνους τον Νοέμβριο του 2009, ήταν η πρώτη αντιδικτατορική μαζική εκδήλωση που σημειώθηκε στην Ελλάδα. Σημαντικό επίσης γεγονός ήταν ότι πλήθος καθηγητών, διανοούμενων από την Ελλάδα και το εξωτερικό ενεργοποιήθηκε και στήριξε τη διεκδίκηση για την ελευθερία έκφρασης.
Μεγάλη προβολή επίσης υπήρξε από τις ελληνικές εφημερίδες και από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς και έντυπα της Ευρώπης.
Η απρόβλεπτα μεγάλη επιτυχία της «Μελέτης των 12» έγινε παράδειγμα προς μίμηση από πλήθος φοιτητών από διάφορες σχολές (Πάντειο, Βιομηχανική, Ιατρική κ.α.) Το ποτάμι της μαζικής φοιτητικής δράσης φούντωνε.
Λίγες μέρες μετά, στις 14 Φλεβάρη, ξεσηκώθηκε και το Πολυτεχνείο της Αθήνας, ενώ ακολούθησε η Νομική.
Η χούντα δεν κρατήθηκε πια. Όρμησε και συνέλαβε δεκάδες φοιτητές και παρέπεμψε σε δίκη τους 12 με βαρύτατες κατηγορίες. Ο Μάκης Μπαλαούρας, με τον Σάκη Παπαθεοδώρου από τους 12 παραπεμφθέντες, εμφανίστηκαν με έντονα σημάδια βασανισμού στο πρόσωπο.
Ήταν η μοναδική δημόσια εμφάνιση χτυπημένων αντιστασιακών σε όλη τη διάρκεια της χούντας. Ήταν εσκεμμένη ενέργεια για να τρομοκρατήσει τους φοιτητές. Όμως, για μια ακόμη φορά, φούντωσε το κίνημα. Διαδηλώσεις από τις σχολές στα Δικαστήρια του Αρσακείου και κυνηγητό της Αστυνομίας. Τότε συνέβησαν και οι δύο καταλήψεις της Νομικής με κορύφωση αυτή της 22 Φεβρουαρίου.»
Με το ξεκίνημα του ακαδημαϊκού έτους 1973-74, στις 15 Νοέμβρη του 1973 οι φοιτητικοί σύλλογοι ζήτησαν τη διενέργεια ελεύθερων εκλογών των εκπροσώπων τους. Τότε υπήρξε η ΕΦΕΕ με ελεγχόμενα μέλη από το χουντικό καθεστώς. Υπήρξε δε την εποχή εκείνη η κυβέρνηση Μαρκεζίνη που είχε υποσχεθεί εκλογές για το Φλεβάρη το 1974.
Στις 15 του Νοέμβρη ο τότε υπουργός παιδείας Σιφναίος σε συνάντηση με τους Πρυτάνεις επέβαλε την απαγόρευση των εκλογών στους φοιτητικούς συλλόγους. Η ενέργεια αυτή αντί να πτοήσει τους φοιτητές οδήγησε στη θυελλώδη από κάθε άποψη εξέγερση του Πολυτεχνείου, το πολύπλευρο ιδεολογικό αποτύπωμα της οποίας φώτισε αλλά και θα φωτίζει κάθε επιδίωξη του σκεπτόμενου ανθρώπου για πραγματική πρόοδο, ελευθερία και ειρήνη.
Παναγιώτης Δημ. Βλάχος
Οικονομολόγος- Περιβαλλοντολόγος
