ι ιστορικοί γράφουν πολλές φορές ανακρίβειες που τα χρόνια τις παίρνουν από το χέρι, τις μεγαλώνουν με τροφή την υπερβολή και την ακριτομυθία, και τις παραδίδουν στις επόμενες γενιές ως θέσφατα, διαμορφώνοντας, τελικά, λανθασμένα στερεότυπα που πλανώνται και πλανούν εις τους αιώνας των αιώνων.
Λέγεται πως «ο Θεός δεν μπορεί να μεταβάλει το παρελθόν, οι ιστορικοί όμως μπορούν. Επειδή, λοιπόν, είναι χρήσιμοι γι’ αυτό, ο Δημιουργός ανέχεται την ύπαρξή τους»… Ο Βρετανός συγγραφέας Σάμουελ Μπάτλερ το έχει πει και σαν να έχει δίκιο. Οι ιστορικοί γράφουν πολλές φορές ανακρίβειες που τα χρόνια τις παίρνουν από το χέρι, τις μεγαλώνουν με τροφή την υπερβολή και την ακριτομυθία, και τις παραδίδουν στις επόμενες γενιές ως θέσφατα, διαμορφώνοντας, τελικά, λανθασμένα στερεότυπα που πλανώνται και πλανούν εις τους αιώνας των αιώνων.
Για παράδειγμα, ο Νέρων ήταν φαύλος, απερίσκεπτος, σπάταλος, τρυφηλός, αναίσχυντος, πυρομανής… Έτσι μας τον παρουσιάζει με μια πρώτη ανάγνωση η Ιστορία. Και όμως, πολλά από τα πιο πάνω επίθετα που «κόλλησαν» οι ιστορικοί στον Ρωμαίο αυτοκράτορα ήταν από άδικα έως απαράδεκτα.
Παράδειγμα δεύτερο: Ο Καιάδας, το βάραθρο όπου οι αρχαίοι Σπαρτιάτες πετούσαν τα προβληματικά παιδιά τους, τα ανάπηρα ή καχεκτικά βρέφη προκειμένου να διασφαλίσουν την ευγονική της φυλής τους. Έτσι το μάθαμε έως τώρα. Και έρχονται η έρευνα και η νεότερη αναψηλάφηση των ιστορικών γεγονότων που λέει «όχι, ο Καιάδας ήταν τόπος εκτελέσεων κι όχι ευθανασίας νεογέννητων Σπαρτιατών που δεν πληρούσαν τα “στάνταρ” της φυλής». Κάτι σαν τα σκυλιά με pedigree, δηλαδή…
Τι να πιστέψεις, λοιπόν; Και τι να πεις στο παιδί σου όταν σε ρωτήσει; «Γκούγκλαρέ το»;
Ίσως το «ερεύνησέ το» να είναι η πιο σωστή προτροπή. Μια γρήγορη έρευνα, λοιπόν, και να μερικά λανθασμένα στερεότυπα της Ιστορίας, κάποιες σκοτεινές αφηγήσεις που ακόμα μας κυνηγούν σαν τα φαντάσματα. Μήπως ήρθε η ώρα του εξορκισμού τους;
Μετά 500 χρόνια… μίλησε
Ο κατεξοχήν ιστορικός των Περσικών Πολέμων, ο Ηρόδοτος, ο αποκαλούμενος και «Πατέρας της Ιστορίας», ουδεμία αναφορά κάνει στο έργο του για την περίφημη φράση του Λεωνίδα «μολών λαβέ». Ο Ηρόδοτος, που μας παραθέτει πλήθος λεπτομερειών και εικόνων από τις εκστρατείες των Μήδων στην ελληνική χερσόνησο, λέτε να παρέλειψε τη φράση που έβαψε με τα λαμπρότερα χρώματα την ανδρεία των 300 Λακεδαιμονίων; Δεν νομίζω! Παρόλο που κάποιες από τις ιστορίες του Ηροδότου θεωρήθηκαν ευφάνταστες και άλλες ανακριβείς, ο ίδιος αναφέρει πως κατέγραφε μόνο ό,τι του έλεγαν. Το παράδοξο: Την ιστορική φράση, (που ανέδειξε ο Κώστας Πρέκας με τον δικό του συγκλονιστικό τρόπο, ερμηνεύοντας τον ρόλο του αξιωματικού στα οχυρά κατά την εισβολή των Γερμανών τον Απρίλιο του ’41) ανακάλυψε ο ιστορικός Πλούταρχος, που γεννήθηκε 525 χρόνια μετά τη μάχη των Θερμοπυλών! Το ορθό ρήμα, λοιπόν, δεν είναι ανακάλυψε, αλλά εφηύρε. Γιατί, για σκεφτείτε την εποχή του 100 μετά τη γέννηση του Χριστού ποιες ήταν οι πηγές που συμβουλεύτηκε ο Πλούταρχος για να συγγράψει τη δική του εκδοχή της Ιστορίας; Τα πρωτότυπα κείμενα ασφαλώς! Και τα πρωτότυπα κείμενα του Ηροδότου πουθενά δεν αναφέρουν το: «τοῦ Ξέρξου γράψαντος πέμψον τὰ ὅπλα, ἀντέγραψε “μολὼν λαβέ”»… Ένα ευφυές εφεύρημα, λοιπόν, η γενναία απάντηση «μολών λαβέ»; Γιατί όχι. Εδώ η Ιστορία παρέλειψε τους 700 Θεσπιείς. Ή, μάλλον, δεν τους παρέλειψε, απλά τους πέρασε σε υποσημείωση για να αναδείξει τους «300 του Λεωνίδα», του βασιλιά της Σπάρτης, και να τον «κάνει» εντυπωσιακό άγαλμα-σημείο συνάντησης εκδρομέων επί της Εθνικής οδού και μάρκα ψησταριών…
Η Ιστορία στον… Καιάδα
Παιδί, θυμάμαι να εκνευρίζεται η μητέρα μου με τις σκανδαλιές μου που έφτανα σε ακραία σημεία, είναι η αλήθεια, και να με κατακεραυνώνει: «Βρε, δεν σε πετούσα στον Καιάδα» μου έλεγε. Όταν πήγα σχολείο, διδάχτηκα από τους «ξύλινους» δασκάλους μου τι ήταν ο Καιάδας. Το βάραθρο του Ταϋγέτου ήταν ο Καιάδας, που απέχει περί τα 10 χλμ. από την τοποθεσία της σημερινής πρωτεύουσας του Νομού Λακωνίας, και είναι εκεί που οι αρχαίοι Σπαρτιάτες πετούσαν τα καχεκτικά, ασθενικά, ή ανάπηρα βρέφη τους για να κρατήσουν «καθαρή» την φυλή των Λακεδαιμόνιων! Τουλάχιστον αυτά διδαχτήκαμε και αυτά έμειναν στη μνήμη των ανθρώπων μέχρι και της γενιάς του ’70. Οι νεότερες ιστορικές προσεγγίσεις στο θέμα του Καιάδα συγκλίνουν στο ότι, το βάραθρο ήταν τόπος εκτέλεσης κι όχι «ξεσκαρταρίσματος» ΑΜΕΑ… Υπεύθυνος και γι’ αυτή την παρανόηση-παραποίηση ο Πλούταρχος, ο μοναδικός που καταπιάνεται, στον βίο του Λυκούργου, με τους «Αποθέτες», τον τόπο δηλαδή που οι Σπαρτιάτες απέθεταν τα προβληματικά βρέφη.
Τα οστά, που ανακαλύφθηκαν στις αρχές του αιώνα από αρχαιολόγους, λανθασμένα αποδόθηκαν σε ανήλικους. Μια πιο ενδελεχής έρευνα στις αρχές της 10ετίας του ’80 με τη μέθοδο του άνθρακα C14 απέδειξε πως τα οστά ανήκαν σε ενήλικες! Επίσης, από το βάραθρο ανασύρθηκαν βέλη και δόρατα. Όπως συνεπάγεται, ο Καιάδας δεν ήταν τόπος απόθεσης βρεφών, αλλά εκτέλεσης θανατοποινιτών. Ο μύθος παραμένει, η τάξη της Ιστορίας όμως σταδιακά αποκαθίσταται.
Και συνεχίζουμε…
Το πιθάρι που έγινε κουτι!
Μία εξαιρετική παρανόηση της λογοτεχνικής ιστορίας είναι το πιθάρι της Πανδώρας, και όχι το κουτί της Πανδώρας όπως μαθαίνουμε. Ο Ησίοδος στο διδακτικό του έπος «Έργα και Ημέραι» μάς παραθέτει το πώς δημιουργήθηκε η πρώτη γυναίκα, σαν άλλη Εύα, έξω από τη χριστιανική παράδοση όμως, λίγο πριν αναφερθεί στον μύθο των γενών («Έργα και Ημέραι», στίχοι 47-105). Η Πανδώρα είναι το επώδυνο αντίβαρο για την απόσχιση της φωτιάς που οι θεοί προσέφεραν στους ανθρώπους με εκδίκηση γιατί, όταν η Πανδώρα άνοιξε το πώμα του πιθαριού, τότε όλες οι συμφορές διαμοιράστηκαν στο ανθρώπινο γένος. Η αρχαία λέξη «πίθος» αναφέρεται ρητά στους στίχους 94 και 97 όταν μόνη η ελπίδα έμεινε στον πάτο του πιθαριού. Η ελπίδα, λοιπόν, πεθαίνει τελευταία… Το λάθος ανάμεσα στο κουτί και το πιθάρι οφείλεται σε μεταφραστική παρανόηση του Εράσμου.
Κανένας σεβασμός στον Νέρωνα
Τον έχουν αποκαλέσει διεστραμμένο, κακοήθη, ανόητο, φαύλο, εγκληματία, μισότρελο, παρανοϊκό, ανίκανο, …πυρομανή. Παράλληλα, ένα σωρό ακόμη προσωνύμια ταιριάζουν, σύμφωνα με τους ιστορικούς και τους μύθους που κατασκεύασαν, στον Λεύκιο Δομίτιο Αηνόβαρβο, τον διαβόητο Νέρωνα! Κι όμως, ελάχιστα από αυτά τα απαξιωτικά επίθετα ταίριαζαν στην προσωπικότητα ενός λαοφιλούς αυτοκράτορα, όπως, τελικά, ήταν ο Νέρωνας. Δεν έμεινε κόκκος λάσπης που να μη ριχτεί στον Νέρωνα από εμπαθείς (τελικά) ιστορικούς της εποχής του, αλλά και μεταγενέστερους· μέχρι και την πυρκαγιά που κατέστρεψε τη Ρώμη του αποδίδουν! Γι’ αυτό το τελευταίο γεγονός καταθέτουμε τα εξής ιστορικά στοιχεία: Η φωτιά αρχίζει κατά την απουσία του Νέρωνα στον τόπο γέννησής του, το Άντιο, 50 χιλιόμετρα μακριά από τη Ρώμη, απόσταση τεράστια για την εποχή! Ο εμπαθής προς τον Νέρωνα ιστορικός Σουητόνιος, καταγράφει πως άνθρωποι του παλατιού έβαλαν τη φωτιά, παραδεχόμενος, όπως και ο συνάδελφός του Τάκιτος, πως ο αυτοκράτορας ειδοποιήθηκε την τέταρτη μέρα της πυρκαγιάς, όταν η μισή Ρώμη είχε καταστραφεί.
Και η λογική της Ιστορίας έρχεται να υποβάλει ένα κεφαλαιώδες ερώτημα: Ποιον αυτοκράτορα θα συνέφερε να κάψει την πρωτεύουσα του, γνωρίζοντας τις ολέθριες συνέπειες της πράξης στην οικονομία και την τάξη της χώρας; Οι πιο ψύχραιμοι μελετητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο φιλέλλην, λαοφίλητος και δημοκράτης Νέρων έπεσε θύμα μιας από τις πιο βρόμικες ίντριγκες της Ιστορίας… και των ιστορικών! Οι ίδιοι μελετητές, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, καταλήγουν «δείχνοντας» ως ενόχους του εμπρησμού τους χριστιανούς. Να σημειώσουμε πως οι κορυφαίοι απολογητές του χριστιανισμού (Τερτυλλιανός, Ωριγένης και Ευσέβιος Καισαρείας) αποσιωπούν ένα τόσο σημαντικό γεγονός όπως ο εμπρησμός της Ρώμης, που οδήγησε στον πρώτο μεγάλο διωγμό εναντίον των χριστιανών! Ο Νέρων ήταν προστάτης των τεχνών, εξαίρετος συνθέτης μουσικής και υποστήριξε την Ελλάδα και τον πολιτισμό της. Επί Νέρωνος άρχισαν οι εργασίες διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου! Τέλος, να επισημάνουμε πως ο πολέμιος ιστορικός του Νέρωνα, ο Σουητόνιος επιβεβαιώνει πως «… επί χρόνια οι άνθρωποι στόλιζαν το ταφικό μνημείο του Νέρωνα με λουλούδια». Ενας λαομίσητος ηγέτης, πάνω από τον τάφο του, θα εισέπραττε αγκαλιά από αγριόχορτα και ασύνορη χλεύη όσων δεινοπάθησαν επί της θητείας του, όμως… Όμως ο Νέρων τιμήθηκε και μετά θάνατον από τους πολίτες της Ρώμης, κακοσυστήθηκε ωστόσο από τους ιστορικούς στις επόμενες γενιές που τον παρέλαβαν λερωμένο, αλλά τελικά αδικημένο!
Ο «προδομένος» Πήλιος Γούσης
Το όνομά του έγινε συνώνυμο της προδοσίας. Πρόσφατα ο πρόεδρος των ΑΝ.ΕΛ. Πάνος Καμμένος αποκάλεσε Πήλιο Γούση τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά, για να μην τον πει απλά «προδότη». Λάθος, γιατί ο Πήλιος Γούσης είναι ένα από τα πιο παρεξηγημένα πρόσωπα της ελληνικής Ιστορίας. Η άτιμη η παράδοση είναι αυτή που αμαύρωσε το όνομα του κατά τα άλλα ένθερμου αγωνιστή και αδίστακτου πολεμιστή! Τι μας δίδαξε η παράδοση; Πώς ο Πήλιος Γούσης το καλοκαίρι του 1803 ήταν αυτός που αποκάλυψε μυστικό πέρασμα στον Αλή Πασά που ήδη πολιορκούσε το Σούλι, από το οποίο πέρασαν οι Τούρκοι και κατέλαβαν τον ηρωικό τόπο.Το αντίτιμο της προδοσίας, σύμφωνα πάντα με την Ιστορία, θα ήταν 9.000 γρόσια και η απελευθέρωση του γαμβρού του Γούση, που τον κρατούσαν οι Τούρκοι. Το σχέδιο τέθηκε σε εφαρμογή και οι άνδρες του Αλή Πασά πέρασαν κρυφά το μυστικό μονοπάτι και χτύπησαν από πίσω τους Σουλιώτες! Τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Οι Σουλιώτες άντεξαν ακόμα λίγο, αλλά στο τέλος παρέδωσαν τον τόπο τους με ολέθριες συνέπειες. Γιατί, όμως, ο Πήλιος Γούση προδότης; Εδώ βάζει το χέρι του ο καθόλου αντικειμενικός και πρόχειρος συγγραφέας-ιστορικός της περιόδου Χριστόφορος Περραιβός.
Ο Γιώργης Τζαβέλλας πεθαίνει και οι Σουλιώτες κάνουν εκλογές για να αναδείξουν νέο αρχηγό Ο Πήλιος Γούσης είναι υποψήφιος. Ο γιος του Γιώργη, Φώτος Τζαβέλλας υπερψηφίζεται και ο Γούσης φέρεται να ξεσπάει: «Γ…ώ τη μάνα του, όλο οι Τζαβελλαίοι θα κυβερνάνε το Σούλι; Θα τους δείξω»! Ο Περραιβός, φίλος με του Τζαβελλαίους, έχει στα χέρια του ένα στοιχείο για να χτυπήσει τον Γούση, τον προσκείμενο στην αντίπαλη οικογένεια των Μποτσαραίων. Επίσης, ο Πήλιος Γούσης είχε αντιταχθεί σε Συνέλευση στην Κέρκυρα και, τελικά, είχε αποτρέψει τον ορισμό του Περραιβού, ως πληρεξουσίου των Σουλιωτών, για να ταξιδέψει στη Βιέννη προς αναζήτηση στήριξης από τις τότε μεγάλες δυνάμεις. Και η λεπτομέρεια που δείχνει την ιδιοτέλεια: Το βιβλίο του Περραιβού, όπου γίνεται λόγος για την προδοσία του Γούση, είχε τρεις εκδόσεις. Η πρώτη έκδοση έγινε το 1803, την περίοδο των γεγονότων, δηλαδή. Οι προδότες που κατονομάζονται είναι ο Γιώργης Μπότσαρης, ο Παλάσκας, ο Διαμαντής Ζέρβας και ο γέρος Κουτσονίκας. Ο Πήλιος Γούσης αναγράφεται στις επόμενες δύο εκδόσεις, που έγιναν μετά την κόντρα στη Συνέλευση της Κέρκυρας!
Ο Γούσης, στην πραγματικότητα, πολέμησε γενναία στο πλευρό των Σουλιωτών, και όταν αυτοί συνθηκολόγησαν, διέφυγε στην Κέρκυρα με τους συντοπίτες του. Ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας από το 1819, κάτι παράδοξο αν τον ακολουθούσε το στίγμα της προδοσίας. Τέλος, έπεσε ηρωικά μαχόμενος ως αντιστράτηγος κατά την έξοδο του Μεσολογγίου το 1826. Στον «κήπο των ηρώων», στο μνημείο των πεσόντων μεταξύ των φονευθέντων ηρώων της εξόδου, είναι χαραγμένο και το όνομα του Πήλιο Γούση. Οι Μεσολογγίτες δεν διάβασαν την ιστορία του Περραιβού, που όμως εξαπλώθηκε σαν λοιμός και μας… αρρωσταίνει μέχρι και σήμερα!
Ναπολέων, ο «κοντός» ο Μέγας!
Η Ιστορία είχε τη δική της άποψη και για τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, και δεν μιλούμε για το ήθος του, τη στρατιωτική του ιδιοφυΐα ή για την προσωπικότητά του και τις αρετές ή τα ελαττώματά του. Η Ιστορία κατέγραψε τον Μεγάλο Ναπολέοντα στα κιτάπια της ως «κοντό». Ο Κορσικανός που ισοπέδωσε την Ευρώπη τον προπερασμένο αιώνα μετρήθηκε την ημέρα του θανάτου του 1 μέτρο και 70 εκατοστά! Το να είσαι 1,70 το 1821 μόνο στη λίστα με τους κοντούς δεν σε κατατάσσει! Η σύγχυση, όπως λέγεται προήλθε από τα διαφορετικά συστήματα μέτρησης, των Γάλλων και των Άγγλων. Η γαλλική ίντσα, που χρησιμοποιούσαν τον 19ο αιώνα, αντιστοιχούσε σε 2,71 εκατοστά, ενώ η βρετανική ίντσα σε 2,54 εκατοστά. Οι Άγγλοι, λοιπόν, τον ήθελα «κοντό» για να μειώσουν την προσωπικότητά του, κι ας ήταν ο Ναπολέων πιο ψηλός από τον νικητή της ναυμαχίας του Τραφάλγκαρ, Οράτιο Νέλσον κατά 8 πόντους! Επίσης, το προσωνύμιό του Βοναπάρτη, στη σχολή αξιωματικών «Μικρός Δεκανέας», δημιούργησε την εντύπωση ότι πρόκειται περί κοντού! Κατά τη νεκροψία του Γάλλου στρατηλάτη, η μέτρηση των Άγγλων έδειξε 5 πόδια και 2 ίντσες και αντιστοιχούσε σε 1,57 μέτρα, με τη γαλλική αντιστοιχία όμως τα 5 πόδια και οι 2 ίντσες ήταν 1,69! Την Ιστορία, εκτός από τους ιδιοτελείς, τη γράφουν και οι νικητές και οι θριαμβευτές του Βατερλό δεν ήθελαν τον κακό τους δαίμονα πιο πάνω από το μπόι του θρυλικού ναυάρχου τους, Νέλσον. Και η Ιστορία τότε έπιασε το ψαλίδι…
*Το πιο πάνω κείμενο βασίστηκε σε στοιχελια από τα βιβλία: ΑΝΤΙΓΝΩΣΗ της Λιλής Ζωγράφου- εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Πλουτάρχος Βίοι Παράλληλοι, Σουητόνιος: Βίοι των Καισάρων, Τάκιτος: Χρονικά, Εμίλ Λούτβιχ: ΝΑΠΟΛΕΩΝ καθώς και σε κείμενο της φιλολόγου Γεωργίας Τσατσάνη και του Σωτήρη Δημητρίου.
Πηγή: Έθνος
Nίκος Τζιανίδης
