Στις μέρες μας διεξάγεται καθημερινά μια προσπάθεια για την κατανόηση της συγκυρίας μέσω των δημοσιευμάτων του έντυπου και ηλεκτρονικού τύπου. Παρατηρούμε ότι δημοσιεύονται αναλύσεις εμβριθείς και επιφανειακές, καινοτόμες και ρουτίνας. Πάντως οι δημοσιολογούντες είναι παιδιά της εποχής τους. Επιχειρούν να ανεβούν σε ένα παρατηρητήριο για να έχουν εποπτεία του παρόντος και να αναζητήσουν διέξοδο από αυτό. Οι παρατηρητές είναι πολλοί, οι διαγνώσεις ποικίλες, σε σημείο που να χάνουν σχεδόν την αξία τους ως διαγνώσεις και να γίνονται απλώς στοιχείο της συγκυρίας, να τη συναποτελούν. Το ίδιο διαπιστώνουμε και για τη μεταβατική περίοδο που εξετάζουμε στο ανά χείρας βιβλίο. Οι δημοσιογράφοι ζουν μέσα στη συγκυρία την οποία αναλύουν, επιχειρούν να δώσουν ποικίλες (συχνά αντιφάσκουσες μεταξύ τους) ερμηνείες και προτάσεις εξόδου από το αδιέξοδο. Ως αποκορύφωμα μιας εποχής κρίσης και κριτικής, το κίνημα στο Γουδή κανονικά δεν προκαλεί έκπληξη. Μελετώντας διεξοδικά τις απόψεις των εφημερίδων της περιόδου 1897-1909, παρατηρούμε ότι τόσο το πραξικόπημα όσο και τα αιτήματα του Στρατιωτικού Συνδέσμου αντικαθρεπτίζουν την πεμπτουσία του δημόσιου λόγου όλα αυτά τα χρόνια, ο οποίος ουσιαστικά προετοίμασε ιδεολογικά το «κίνημα» και συνήθισε την κοινωνία στην ιδέα ότι το τελευταίο ήταν αναγκαίο. Ο απαξιωτικός για τον πολιτικό βίο λόγος των δημοσιογράφων, βίαιος συχνά στην εκφορά του, προετοιμάζει τουςπρωτεργάτες του Γουδή και την κοινή γνώμη μιθριδατικά για την αναγκαιότητα της «στιγμιαίας» βίας των όπλων, η οποία θα επενεργούσε καταλυτικά στις εξελίξεις.
Ποιος καθόρισε λοιπόν την πολιτική ατζέντα του «κινήματος»; Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος, ο οποίος ως κεραυνός εν αιθρία παρουσίασε ίσως θέσεις οι οποίες εξέπληξαν την κοινωνία; Ή μήπως ο Σύνδεσμος άντλησε, αν όχι τις θέσεις, τουλάχιστον την επιχειρηματολογία του και τις συνεξαρτήσεις των αιτημάτων του από τις έτοιμες απόψεις του τύπου; Αρκεί να συγκρίνουμε τα αιτήματα του Συνδέσμου με τα δημοσιεύματα των εφημερίδων. Το συμπέρασμα υποδεικνύει ότι ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος καμιά απολύτως έκπληξη ή πρωτοτυπία δεν επεφύλασσε. Άλλωστε η ενέργειά του είχε προβλεφθεί από τους δημοσιογράφους, οι οποίοι έγραφαν ανοιχτά ακόμη και τις εκτιμήσεις τους για το πότε θα γίνονταν το κίνημα. Χωρίς να έχουμε τη βεβαιότητα αν οι εφημερίδες διερμήνευαν απλώς τις σκέψεις και τις επιθυμίες της κοινής γνώμης ή αν τις διαμόρφωναν, μπορούμε να πούμε με αρκετή βεβαιότητα ότι οι απόψεις τους ήταν εναρμονισμένες με την πορεία που ακολούθησε ο δημόσιος βίος, σαν αίτιο και αιτιατό συνάμα των εξελίξεων.
Οι ελληνικές εφημερίδες της καμπής του 19ου προς τον 20ό αιώνα έδειξαν να έχουν τις αναζητήσεις και την κατάληξη του Φάουστ. Απομένει να δούμε και για τα δικά μας χρόνια, αν η ψυχή του Φάουστ θα σωθεί την τελευταία στιγμή ή αν θα μεταβεί στη πιο απόμακρη, σύμφωνα με τον Μεφιστοφελή, και επώδυνη γωνιά της κόλασης, στην οποία κυριαρχεί η απόλυτη σιγή.
