87.800 στρέμματα η περιουσία της Εκκλησίας στο Νομό Τρικάλων
Το θέμα επανήλθε στην επικαιρότητα μετά την απόφαση του πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, και του Αρχιεπισκόπου, Ιερώνυμου, να «αναστήσουν» το Ταμείο Αξιοποίησης της «ιερής» περιουσίας που είχε συσταθεί επί Νέας Δημοκρατίας το 2013, με στόχο τα έσοδα να μοιράζονται (50-50) η Εκκλησία και το Ελληνικό Δημόσιο.
Σύμφωνα με τον «Ελεύθερο Τύπο» , στο νομό Τρικάλων η Εκκλησία διαθέτει 41.110 στρέμματα δάσους, 23.850 στρέμματα δασικών εκτάσεων και 22.840 στρέμματα χορτολιβαδικών εκτάσεων.
Το μεγαλύτερο βάρος για την καταμέτρηση των ιερών «φιλέτων», ανάμεσά τους και τα δεσμευμένα, πέφτει στο υπουργείο Εσωτερικών, παράγοντες του οποίου αισιοδοξούν ότι το όλο εγχείρημα βρίσκεται σε καλό δρόμο. Ομως, η πραγματικότητα για όλους όσοι γνωρίζουν το φάκελο «εκκλησιαστική περιουσία» είναι, ως φαίνεται, εντελώς διαφορετική.
Ουδείς μέχρι σήμερα είναι σε θέση να προσδιορίσει το ακριβές μέγεθός της, καθώς ως διαχειριστές της εμφανίζονται περίπου 10.000 Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (μητροπόλεις, ναοί, μοναστήρια και ιερά ιδρύματα). Αλλο ταμείο έχει, για παράδειγμα, η Ιερά Σύνοδος, άλλο η Αρχιεπισκοπή Αθηνών, ενώ διαφορετικό καθεστώς ισχύει για το Αγιον Ορος, την Εκκλησία της Κρήτης και τις μητροπόλεις στα Δωδεκάνησα που ανήκουν στο Φανάρι.
Η αλήθεια είναι ότι για την ηγεσία της Εκκλησίας το μεγάλο ζητούμενο πάντοτε ήταν να βρεθεί ο κατάλληλος τρόπος για μια ολοκληρωμένη καταγραφή και αξιοποίηση της περιουσίας και δη των χιλιάδων «καταπατημένων» εκτάσεων και οικοπέδων, ώστε τα έσοδα να καλύπτουν τις ανάγκες του φιλανθρωπικού της έργου και κατ’ επέκταση του ελληνικού λαού.
Τα τελευταία χρόνια, οι οικονομικές υπηρεσίες στη Μονή Πετράκη εργάζονται εντατικά για να καθαρίσει το θολό τοπίο στα περιουσιακά στοιχεία. Στο παρελθόν, μάλιστα, είχαν συχνές επαφές με επιχειρηματίες από το Κατάρ, τελευταία και με Ρώσους, οι οποίοι ενδιαφέρονται να επενδύσουν σε ιερά ακίνητα.
Μέσα σε όλα αυτά, η Εκκλησία δεν έχει σταματήσει να διεκδικεί δικαστικά τις λεγόμενες αμφισβητούμενες εκτάσεις. Σε πολλές περιπτώσεις, έχει καταφέρει να κερδίσει τις υποθέσεις -αν και, σύμφωνα με εκκλησιαστικούς παράγοντες, το Δημόσιο καθυστερεί να εκδώσει τις απαιτούμενες κανονιστικές πράξεις- ενώ σε κάποιες άλλες όχι.
«Μιλάνε για έναν πλούτο πολύ μεγάλο. Εμείς λέμε ότι είναι παραμύθι. Πλούτος σαν κάρβουνο που είναι κάπου πεταμένος και το παίρνει όποιος θέλει, ναι. Πλούτος, όμως, που αξιοποιείται δεν υπάρχει…», δήλωσε χαρακτηριστικά, την περασμένη εβδομάδα, ο κ. Ιερώνυμος σε μια προσπάθεια να εξηγήσει το σημείο της συμφωνίας που αφορά στην ίδρυση του Ταμείου Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας.
Το εν λόγω Ταμείο θα διοικείται από πενταμελές Διοικητικό Συμβούλιο και η αποστολή του είναι η διαχείριση και η αξιοποίηση της αμφισβητούμενης, από το 1952 έως και σήμερα, περιουσίας.
Προβλέπεται να ενταχθεί σε αυτό και κάθε περιουσιακό στοιχείο της Εκκλησίας που εθελοντικά η ίδια θα θελήσει να παραχωρήσει προς αξιοποίηση, κάτι που θα ισχύει και για τις μητροπόλεις.
Εκτιμήσεις και στοιχεία αναφέρουν ότι στην Εκκλησία ανήκουν συνολικά 1.300.000 στρέμματα. Από αυτά, τα 733.000 στρέμματα είναι βοσκότοποι, τα 367.000 είναι δασικά και τα 189.000 στρέμματα είναι αγροτικά.
Την ίδια στιγμή, περίπου 400.000 στρέμματα χαρακτηρίζονται ως διακατεχόμενα, αφού γι’ αυτές τις εκτάσεις δεν υπάρχουν τίτλοι ιδιοκτησίας. Στην κατοχή της φέρεται να βρίσκονται ολόκληρα νησιά και βραχονησίδες σε νησιωτικά συμπλέγματα, όπως στις Σποράδες και τις Κυκλάδες.
Φυσικά, τα στοιχεία αυτά διαψεύδονται κατηγορηματικά από τον Αρχιεπίσκοπο και τους ιεράρχες, οι οποίοι επισημαίνουν ότι «από το 1830 έως σήμερα η Εκκλησία έχει χάσει το 96%».
Στο ιερό «θησαυροφυλάκιο» συμπεριλαμβάνονται, ανάμεσα στα άλλα, περισσότερα από 800 κτίρια (καταστήματα, ξενοδοχεία, κατοικίες και γραφεία). Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι, εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης, πολλά παραμένουν ξενοίκιαστα. Γι’ αυτό και οι υπεύθυνοι της ΕΚΥΟ (Εκκλησιαστική Κεντρική Υπηρεσία Οικονομικών) αναγκάζονται και αναπροσαρμόζουν συχνά τις τιμές των ενοικίων.
«Χρυσά», χαρακτηρίζονται και δεκάδες άλλα ακίνητα, όπως, για παράδειγμα, το ξενοδοχείο «Electra Athens» στην οδό Ερμού, το κτίριο όπου στο παρελθόν στεγαζόταν το υπουργείο Παιδείας στην οδό Μητροπόλεως και σήμερα λειτουργεί πολυτελές ξενοδοχείο, το «Electra Metropolis», αλλά και η Λίμνη Βουλιαγμένης. Στην Εκκλησία, επίσης, ανήκουν το «Athens Lecabettus» στην οδό Βαλαωρίτου 6, στο Κολωνάκι, καθώς και κτίριο όπου σήμερα βρίσκεται το Αστυνομικό Τμήμα του Συντάγματος, στην οδό Μιμνέρμου 6-8.
Τα φιλέτα
Τα 1.200 στρέμματα στη Φασκομηλιά, στη Βάρκιζα, όπου εδώ και χρόνια και παρά τις ενέργειες της Εκκλησίας παραμένουν αναξιοποίητα.
• Το οικόπεδο, συνολικής επιφανείας 3.047,06 τ.μ., το οποίο βρίσκεται δίπλα στο γήπεδο του Παναθηναϊκού, στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Λειτουργεί ως ανοιχτό πάρκινγκ και έχει δεσμευτεί από το δήμο, με την Εκκλησία να έχει κερδίσει τη δικαστική μάχη.
• Τα 3.500 στρέμματα, στη Μονή Πεντέλη. Η έκταση έχει χαρακτηριστεί δασική. Στα αρχικά σχέδια της Εκκλησίας ήταν η δημιουργία ενός φωτοβολταϊκού πάρκου.
• Μια μεγάλη έκταση στην περιοχή του Σχιστού, όπου στο παρελθόν υπήρξαν έντονες συζητήσεις για τη δημιουργία εργοστασίου διαχείρισης σκουπιδιών.
• Τα 83 στρέμματα που βρίσκονται στον Αστέρα Βουλιαγμένης. Στο παρελθόν υπήρχε έντονο ενδιαφέρον επενδυτών από τα Αραβικά Εμιράτα για την ανέγερση κατοικιών. Ωστόσο, αντέδρασε μερίδα κατοίκων με το αιτιολογικό ότι αλλοιώνεται το φυσικό περιβάλλον.
• Το οικόπεδο στην οδό Δεινοκράτους, έκτασης 11,5 στρεμμάτων, όπου στο παρελθόν είχε βρει στέγη το Εκκλησιαστικό Λύκειο. Τα 2,5 στρέμματα έχουν κηρυχτεί διατηρητέα, λόγω των κτιρίων που υπάρχουν και στα οποία στεγαζόταν το ΕΑΤ-ΕΣΑ.
Τα πλουσιότερα μοναστήρια
Ιερά Μονή Βατοπαιδίου
Κατέχει χιλιάδες στρέμματα-φιλέτα σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και σημαντικές εκτάσεις στην Πέλλα και τη Χαλκιδική.
Ιερές Μονές Αγίας Λαύρας και Μεγάλου Σπηλαίου στα Καλάβρυτα
Διαθέτουν πολλά ακίνητα, χωράφια και οικόπεδα.
Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας
Διαθέτει εκατοντάδες εκτάσεις στη Σκύρο, ενώ ελέγχει από το 10ο αιώνα και την Κυρά Παναγιά, το μεγαλύτερο από τα «ερημονήσια» των Βόρειων Σποράδων.
Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας στη Μαγνησία
Η περιουσία της ανέρχεται σε χιλιάδες στρέμματα σε Χαλκιδική και Σκόπελο.
Ιερά Μονή Ιβήρων
Διεκδικεί ως και παρεκκλήσι στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας, ενώ στην κατοχή της έχει χιλιάδες εκτάσεις σε Χαλκιδική και Εβρο.
Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη στην Πάτμο
Της ανήκει σχεδόν το σύνολο του νησιού -της το είχε χαρίσει ο Αλέξιος Β’ Κομνηνός- ενώ έχει μεγάλες εκτάσεις στη Σάμο.
Ιερά Μονή Ασωμάτων Πετράκη στην Αθήνα
Από το 1795, όταν η Μιχριζάχ, σουλτάνα και σύζυγος του Μουσταφά του Γ’, της παραχώρησε εκτάσεις στα παράλια της Αττικής, στην Αθήνα και σε ολόκληρη την Αττική, αποτελεί ένα από τα πλουσιότερα μοναστήρια της χώρας. Μετοχές, σπίτια, καταστήματα και δεκάδες στρέμματα στη Βουλιαγμένη αποτελούν μέρος της περιουσίας της.
Χρονολόγιο
1833
Με απόφαση του Οθωνος δημεύεται η περιουσία περίπου 500 μοναστηριών.
1922
Απαλλοτριώνονται μοναστηριακές εκτάσεις για την αποκατάσταση των προσφύγων.
1917 – 1930
Οι εκτάσεις που απαλλοτριώθηκαν ήταν αξίας ενός δισεκατομμυρίου προπολεμικές δραχμές.
1931
Η Πολιτεία αποφάσισε τη ρευστοποίηση της περιουσίας.
1952
Το ελληνικό κράτος ζητά να του παραχωρηθεί το 80% των καλλιεργούμενων εκτάσεων για την αποκατάσταση των ακτημόνων.
1987
Ο γνωστός «νόμος Τρίτση» για τον έλεγχο της περιουσίας προκαλεί έντονες αντιδράσεις. Ο τότε υπουργός Παιδείας, Αντώνης Τρίτσης, οδηγείται σε παραίτηση.
