Η Κοιλάδα του Αχελώου δεν είναι απλώς μια «άκρη της Ηπείρου». Είναι ένας ζωντανός, αυθεντικός τόπος, όπου η ιστορία, η φύση και οι άνθρωποι αντιστέκονται εδώ και αιώνες στις δυσκολίες. Ένας τόπος που παλεύει να κρατήσει τις κοινότητές του όρθιες απέναντι στην εγκατάλειψη και τη δημογραφική συρρίκνωση.
Αντώνης Κοσσυβάκης
Το μεγάλο στοίχημα για την περιοχή δεν είναι απλώς η επιβίωση, αλλά η αναγέννηση. Δεν μπορεί να συνεχίσει να χάνει τους νέους της. Πρέπει να δημιουργήσουμε εδώ έναν τόπο όπου οι νέοι δεν θα μένουν «από ανάγκη», αλλά θα επιστρέφουν από επιλογή.
Η ευκαιρία για μια νέα ευρωπαϊκή στρατηγική στην καρδιά της Πίνδου. Η Ευρώπη επενδύει στην πράσινη μετάβαση, στην ανθεκτικότητα των αγροτικών περιοχών και στην κυκλική οικονομία. Ο Αχελώος και τα βουνά γύρω του μπορούν να γίνουν ο φυσικός τόπος εφαρμογής αυτών των πολιτικών. Όχι στα χαρτιά, αλλά στην πράξη.
Τέσσερις άξονες για μια σύγχρονη και δίκαιη ανάπτυξη
1. Η πρώτη «έξυπνη κοιλάδα» της ορεινής Ελλάδας: Ο Δήμος Γεωργίου Καραϊσκάκη μπορεί να γίνει ο πρώτος ορεινός Δήμος που εφαρμόζει ολοκληρωμένα το μοντέλο των «έξυπνων κοινοτήτων»: Ψηφιακή σύνδεση με δίκτυα οπτικών ινών και 5G ακόμη και στα πιο απομονωμένα χωριά. Τεχνολογίες IoT για την προστασία από πλημμύρες και φυσικές καταστροφές. Μικρές πράσινες υποδομές που σέ- βονται το περιβάλλον και παράγουν καθαρή ενέργεια από τον ήλιο, το νερό και το δάσος. Η εφαρμογή τέτοιων έργων μπορεί να γίνει με τη στήριξη του ΕΣΠΑ 2021-2027, του Ταμείου Ανάκαμψης και των ευρωπαϊκών προγραμμάτων Smart Villages.
2. Ο Αχελώος ως τόπος για τη νέα γενιά αγροτών και επιχειρηματιών: Ο Αχελώος μπορεί να γίνει κόμβος για ένα νέο κύμα τοπικής επιχειρηματικότητας. Η περιοχή έχει τις δυνατότητες να υποστηρίξει: Νέες οικογενειακές εκμεταλλεύσεις στον αγροδιατροφικό τομέα, με στροφή στην ποιότητα και στην τυποποίηση. Θερμοκοιτίδες για νέους αγρότες και αγρότισσες που θέλουν να επενδύσουν σε μικρές παραγωγικές μονάδες. Ανάπτυξη τοπικών bra- nds που θα προωθήσουν προϊόντα όπως το μέλι, τα γαλακτοκομικά, τα βότανα και τα αρωματικά φυτά της Κοιλάδας στην εγχώρια και διεθνή αγορά.
Με τη σωστή υποστήριξη από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, τη νέα ΚΑΠ και το Hor- izon Europe, ο Δήμος μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς για την επιστροφή των νέων στην ύπαιθρο.
3. Η Κοιλάδα του Αχελώου ως Ενιαίο Πάρκο Πολιτισμού και Φύσης: Η πολιτιστική και φυσική κληρονομιά της περιοχής είναι ανεκτίμητη. Ο Αχελώος μπορεί να λειτουργήσει ως ραχοκοκαλιά ενός ενιαίου πολιτιστικού και φυσιολατρικού πάρκου, που θα περιλαμβάνει: Διαδρομές με ιστορικά και φυσικά τοπόσημα (πέτρινα γεφύρια, μνημεία της Επανάστασης και της Αντίστασης, μονοπάτια στην καρδιά της Πίνδου). Θεματικά χωριά που θα λειτουργούν ως «κέντρα» για πεζοπορικό, αθλητικό και πολιτιστικό τουρισμό. Καινοτόμες εμπειρίες που συνδέουν τον επισκέπτη με την τοπική γαστρονομία, την παράδοση και το φυσικό τοπίο.
Με εργαλεία όπως το Interreg, το ΕΣΠΑ Τουρισμού και την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η Κοιλάδα μπορεί να γίνει πρότυπο εναλλακτικού τουρισμού.
4. Κέντρο Καινοτομίας και Βιοποικιλότητας – Η Πίνδος που διδάσκει την Ευρώπη: Η δημιουργία ενός Κέντρου Καινοτομίας για την Πίνδο και τον Αχελώο θα μετατρέψει την πε- ριοχή σε έναν τόπο εκπαίδευσης και έρευνας για την ανθεκτικότητα και την προστασία των οικοσυστημάτων. Το Κέντρο αυτό μπορεί: Να φιλοξενήσει ερευνητικά προγράμματα για τη βιώσιμη διαχείριση νερού, δασών και γης. Να εκπαιδεύσει νέους επιστήμονες και επαγγελματίες πάνω στην πράσινη μετάβαση και την κυκλική οικονομία. Να λειτουργήσει ως πυλώνας καινοτομίας σε συνεργασία με πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Το Horizon Europe και το LIFE είναι διαθέσιμα εργαλεία για να υποστηρίξουν αυτή την προσπάθεια.
5. Η περιοχή ως πρότυπο Δημογραφικής Αναγέννησης της Ορεινής Ευρώπης: Η αντιστροφή της πληθυσμιακής συρρίκνωσης είναι κρίσιμη για την επιβίωση και την αναγέννηση της περιοχής. Η Κοιλάδα του Αχελώου και ο Δήμος Γεωργίου Καραϊσκάκη μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο δημογραφικής ανάκαμψης με ένα συνδυασμό στοχευμένων πολιτικών και κινήτρων: Κίνητρα για μόνιμη εγκατάσταση νέων οικογενειών και νέων επαγγελματιών στην περιοχή, με προτεραιότητα σε όσους ασχολούνται με τον αγροδιατροφικό τομέα, τον τουρισμό και τις νέες τεχνολογίες.
Ειδικά δημογραφικά μπόνους για τη στήριξη των νέων ζευγαριών και των πολυτέκνων, μέσα από φοροαπαλλαγές και πρόσβαση σε επιδοτούμενα στεγαστικά και επαγγελματικά δά- νεια.
Αξιοποίηση ακινήτων και γης που σήμερα είναι ανενεργά (εγκαταλελειμμένα σπίτια και χωράφια) μέσω ειδικών προγραμμάτων παραχώρησης ή επιδότησης για νέους που θέλουν να επενδύσουν στην ύπαιθρο.
Στήριξη στις τοπικές υπηρεσίες φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων ώστε οι νέες οικογένειες να μπορούν να ζουν και να εργάζονται με αξιοπρέπεια στην περιοχή.
Δημιουργία ενός «Παρατηρητηρίου Δημογραφικής Ανάκαμψης», που θα παρακολουθεί την εξέλιξη του πληθυσμού, θα καταγράφει ανάγκες και θα προτείνει ετήσιες δράσεις σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, πανεπιστήμια και ευρωπαϊκά ιδρύματα.
Η περιοχή μπορεί να αποτελέσει ένα «εργαστήριο» δημογραφικής αναστροφής για την ορεινή Ευρώπη, αποδεικνύοντας ότι η επιστροφή στην ύπαιθρο δεν είναι ουτοπία, αλλά ρεαλιστικός στόχος όταν υπάρχει πολιτική βούληση και κατάλληλα εργαλεία. Καμία στρατηγική όμως για την ανάπτυξη της περιοχής δεν μπορεί να σταθεί χωρίς άμεση ενίσχυση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
Δεν μπορούμε να ζητάμε από μια νέα οικογένεια να μείνει ή να επιστρέψει εδώ, αν δεν υπάρχει γιατρός, αν οι υποδομές υγείας είναι ανεπαρκείς.
Προτάσεις
Προτείνουμε: Άμεση ενίσχυση των αγροτικών ιατρείων με μόνιμο προσωπικό και βασικό εξοπλισμό. Κινητές μονάδες υγείας που θα φτάνουν στα πιο δυσπρόσιτα χωριά. Δίκτυο τηλεϊατρικής ώστε οι κάτοικοι να έχουν πρόσβαση σε ειδικότητες και προληπτική φροντίδα εξ αποστάσεως, μέσω συνεργασίας με πανεπιστημιακά νοσοκομεία και δομές της Πρωτοβάθμιας Υγείας.
Δεν ζητούν «φιλοδωρήματα»
Η Κοιλάδα του Αχελώου και ο Δήμος Γεωργίου Καραϊσκάκη δεν ζητούν «φιλοδωρήματα». Δεν ζητούν προνόμια. Ζητούν ισότητα. Ζητούν να έχουν το δικαίωμα να ζήσουν, να δουλέψουν, να μεγαλώσουν τα παιδιά τους εδώ. Ζητούν δίκαιη και στρατηγική επένδυση στο μέλλον τους.
Η Πολιτεία και η Ευρώπη πρέπει να δουν αυτή την περιοχή όχι ως μια απομονωμένη γωνιά, αλλά ως ένα ευρωπαϊκό εργαστήριο ανθεκτικότητας, πράσινης ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής. Αν δεν αλλάξουμε τον τρόπο που σχεδιάζουμε για την ορεινή Ελλάδα σήμερα, αύριο δεν θα υπάρχει ούτε τόπος, ούτε άνθρωποι να υπερασπιστούν αυτές τις κοινότητες. Εμείς, οι τοπικές κοινωνίες, έχουμε ήδη ξεκινήσει. Η σειρά τώρα είναι στην Πολιτεία και στην Ευρώπη.
Η περιοχή δεν θέλει να επιβιώσει. Θέλει να ανθίσει. Δεν ζητά απλώς να παραμείνει στον χάρτη. Ζητά να τον ξανασχεδιάσει. Εδώ δεν τελειώνει η Ελλάδα. Εδώ μπορεί να ξαναρχίζει. Το Μέλλον της είναι το Μέλλον της ορεινής Ελλάδας. Ο Αχελώος μας έμαθε ότι τα ποτάμια βρίσκουν πάντα τον δρόμο τους. Το ίδιο θα κάνουμε κι εμείς.
