O πολιτικός Σωτήρης Χατζηγάκης μέσα από τo νέο βιβλίο του

Με αφορμή την κυκλοφορία του τελευταίου του βιβλίου, “Η Ελλάδα ανάποδα”, ο Τίτος Αθανασιάδης έκανε ένα εκτενές αφιέρωμα στην πολιτική καριέρα του Σωτήρη Χατζηγάκη, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα “Εστία” το Σάββατο 23 Σεπτεμβρίου.

Τό νέο βιβλίο τοῦ πρώην ὑπουργοῦ Σωτήρη Χατζηγάκη «Ἡ Ἑλλάδα ἀνάποδα» (ἔκδοση τοῦ βιβλιοπωλείου τῆς «Ἑστίας»), δέκατο ἕκτο συγγραφικό δημιούργημα τοῦ ἐκ Τρικάλων πολιτικοῦ, προσθέτει ἕνα ἀκόμη κρίκο στούς μακρούς ἀγῶνες του ὑπέρ τοῦ κοινωνικοῦ φιλελευθερισμοῦ καί ἐπιβεβαιώνει ὅτι ἡ ἐκ μέρους του ἐνδοσκόπηση τῆς πολιτικῆς καί οἰκονομικῆς ζωῆς τῆς χώρας εἶναι βαθειά καί ἐπισταμένη.

Σκοπός τοῦ παρόντος ἄρθρου δέν εἶναι βέβαια ἡ παρουσίαση καί ἀνάλυση τοῦ περιεχομένου τοῦ ἐν λόγω βιβλίου (πρᾶγμα πού ἔγινε ἀπό τήν διακεκριμένη συνάδελφο τῆς «Ἑστίας» Χαρίκλεια Δημακοπούλου στό φύλλο τῆς ἐφημερίδος τῆς 8ης-9ης Ἰουλίου 2017), ἀλλά ἡ ἀναφορά στήν προσωπικότητα τοῦ Σωτήρη Χατζηγάκη, τόν ὁποῖο ἔτυχε νά γνωρίσω στά πρῶτα πολιτικά βήματά του καί νά ταξιδεύσω μαζί του, ἐπί 20ήμερο περίπου στήν Κίνα τό 1978, ὅταν ὁ «κίτρινος γίγαντας», δύο χρόνια μετά τό θάνατο τοῦ Μάο, ἄρχιζε τήν πορεία του πρός μία νέα ἐποχή, τούς καρπούς τῆς ὁποίας βλέπουμε σήμερα, ὑπό τήν καθοδήγηση τότε τοῦ αἱρετικοῦ κομμουνιστῆ ἡγέτη Τένγκ Σιάο Πίνγκ.

Ἀκολουθώντας ὡς δημοσιογράφος τήν πρώτη ἐκείνη κοινοβουλευτική ἀποστολή τοῦ κυβερνῶντος κόμματος (ΝΔ) στήν Κίνα ἐντυπωσιάστηκα ἀπό τό ἐνδιαφέρον καί τίς γνώσεις τοῦ 32 ἐτῶν τότε βουλευτοῦ τῶν Τρικάλων, γιά τίς ἔντονα ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις πού ἐπέβαλε τό ΚΚ Κίνας στήν κινεζική οἰκονομία καί κοινωνία, γεγονός πού ἀνέτρεπε σέ μεγάλο βαθμό τό δίδαγμα καί τίς ἐμπειρίες τοῦ Μαοϊσμοῦ, τῆς προηγούμενης πεντηκονταετίας. Οἱ παρατηρήσεις καί τά συμπεράσματα τοῦ Σωτήρη Χατζηγάκη ἀπό τήν ἐκχυνόμενη «λάβα» τοῦ κινεζικοῦ ἡφαιστείου ἀπετέλεσαν ἀργότερα τό περιεχόμενο τοῦ πρώτου βιβλίου του.

Γράφοντας, ὅμως, γιά τήν προσωπικότητα τοῦ Σωτήρη Χατζηγάκη ὡς πολιτικοῦ, στόν περιορισμένο χῶρο πού ἡ ἱστορική «Ἑστία» μοῦ κάνει τήν τιμή νά φιλοξενεῖ κείμενά μου, ὀφείλω, πρωτίστως, νά ἀναφερθῶ στά δύο κυριότερα, κατά τήν ἄποψή μου, χαρακτηριστικά της (ὁ Θεσσαλός πολιτικός ἔκλεισε τήν ἐνεργό δράση του πρό πενταετίας). Τό πρῶτο ἔχει νά κάνει μέ τό ἦθος τοῦ Σωτήρη Χατζηγάκη. Ἦθος ἀναμφισβήτητα ἔντιμου, ἀκέραιου καί συνεποῦς στούς κανόνες τῆς Ἠθικῆς καί τῆς Δημοκρατίας πολιτικοῦ. Καί τό δεύτερο, μέ τήν ἀταλάντευτη σταθερότητα τῶν ἰδεολογικῶν καί πολιτικῶν του θέσεων.

Οὐδέποτε ὁ ἐπί μία σχεδόν 35ετία βουλευτής καί ἐπανειλημμένως ὑπουργός Σωτήρης Χατζηγάκης μετέσχε σέ κομματικές ἤ διακομματικές φράξιες. Οὐδέποτε πρωταγωνίστησε ἤ μετέσχε συνωμοσιῶν κατά τῆς ἡγεσίας τῆς παράταξής του παίζοντας ἀλλότρια παίγνια. Οὐδέποτε ἀθέτησε τό λόγο του πρός τό λαό ἤ σφετερίστηκε τήν ἐπιρροή του χάριν ἰδίου αὐτοῦ συμφέροντος. Πάντοτε τιμοῦσε τόν κοινοβουλευτικό καί ὑπουργικό ὅρκο του. Οὐδέποτε ὑπέκυψε σέ ἐξωκοινοβουλευτικές πιέσεις καί οὐδέποτε, ἐπίσης, ὑπηρέτησε ἐξωθεσμικά συμφέροντα. Γνώμονάς του ὑπῆρξε πάντοτε τό συμφέρον τῆς χώρας καί τοῦ λαοῦ της, τό ὁποῖο ὑπηρέτησε μέχρι τήν τελευταία ὥρα τῆς πολιτικῆς του θητείας, ὡς ὑπουργός Γεωργίας, Ἐθνικῆς Οἰκονομίας, Ἐργασίας, Ἐμπορίου καί Δικαιοσύνης τῶν Κυβερνήσεων Τζαννῆ Τζαννετάκη, Κων. Μητσοτάκη καί Κώστα Καραμανλῆ, ἐνῶ διετέλεσε καί Α΄ Ἀντιπρόεδρος τῆς Βουλῆς κατά τήν περίοδο 2004-2007.

Τό στοιχεῖο πού διέκρινε πάντοτε τόν Χατζηγάκη ἦταν ἡ ἀνεξαρτησία τῆς γνώμης του καί ἡ προσπάθεια ἐπιβολῆς της, ὅταν ἀντιλαμβάνετο ὅτι εἶχε τό δίκαιο μαζί του. Ὅταν μία φορά (Νοέμβριος τοῦ 1992) ἀπέτυχε στήν προσπάθειά του, ὑπέβαλε τήν παραίτησή του ἀπό ὑπουργός, γεγονός πού εἶχε τήν κατανόηση τοῦ τότε πρωθυπουργοῦ Κ. Μητσοτάκη, ὁ ὁποῖος προσπάθησε νά τήν ἀποτρέψει, ματαίως ὅμως. Τό ἦθος τοῦ Χατζηγάκη ἔλαμψε στήν περίπτωση αὐτή, ἀφοῦ ἀντίθετα πρός ὅ,τι πράττουν πλειστάκις παραιτούμενοι ὑπουργοί, ὁ ἐκ τῶν Τρικάλων πολιτικός ἀπέφυγε νά δημιουργήσει θόρυβο καί νά καιροσκοπήσει σέ βάρος τῆς κυβέρνησης τῆς ὁποίας ἦταν πρό ὀλίγου ἐξέχον μέλος. Ἡ ἔντιμη καί θαρραλέα, πάντοτε, στάση τοῦ Σωτήρη Χατζηγάκη στηρίζεται βέβαια στίς προσωπικές ἀντιλήψεις του περί πολιτικῆς ἠθικῆς καί δεοντολογίας, ὅπως καί στήν ὅλη παιδεία του, συνάδει ὅμως –ὅπως καί ἡ γενικότερη πολιτική φιλοσοφία καί δράση του– καί πρός τήν παράδοση τῆς οἰκογένειάς του.

ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ: 1929: Η ΑΠΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΓΕΡΟΥΣΙΑΣΤΗ ΣΩΤ. ΧΑΤΖΗΓΑΚΗ ΑΠΟ ΤΟ ΛΗΣΤΑΡΧΟ ΤΖΑΤΖΑ ΣΤΟ ΠΕΡΤΟΥΛΙ

Ἡ οἰκογένεια Χατζηγάκη ὑπῆρξε παροῦσα μέσω τῶν κλάδων της σέ ὅλους τούς ἰδεολογικούς, πολιτικούς καί κοινωνικούς ἀγῶνες τοῦ Θεσσαλικοῦ λαοῦ, ὅπως καί στούς ἀγῶνες τοῦ ἔθνους, σχεδόν ἐπί 150 χρόνια, ἀκόμη καί πρίν ἀπό τήν ἀπελευθέρωση τῆς Θεσσαλίας ἀπό τόν τουρκικό ζυγό καί τήν ἕνωσή της μέ τήν Ἑλλάδα – γεγονός γιά τό ὁποῖο τά μέλη τῆς τότε οἰκογένειας Χατζηγάκη ἔδωσαν ἀγῶνες. Στή μακρά αὐτή περίοδο ἡ ὁμοιογένεια τῆς πολιτικῆς θέσης τῆς οἰκογένειας Χατζηγάκη εἶναι ἐκπληκτική: Πολιτικός καί οἰκονομικός φιλελευθερισμός ἀλλά καί κρατική παρέμβαση γιά τήν προστασία τῶν ἀδυνάτων τῆς κοινωνίας καί τήν ἀνάληψη ἀπό τό Δημόσιο πρωτοβουλιῶν, πού πρέπει νά ἀνήκουν στόν τομέα εὐθύνης του καί ὄχι αὐτοῦ τῶν ἰδιωτῶν, ἀποτελοῦν τούς ἄξονες πάνω στούς ὁποίους στηρίχθηκε, γιά ἑνάμιση σχεδόν αἰῶνα, ἡ πολιτική τῆς οἰκογένειας Χατζηγάκη – πολιτική πού ἀνταποκρινόταν στά προγράμματα τριῶν κολοσσῶν τῆς Ἱστορίας μας: τοῦ Χαριλάου Τρικούπη, τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου καί τοῦ Κων. Καραμανλῆ, τῶν κομμάτων τῶν ὁποίων διακεκριμένα στελέχη ἀπετέλεσαν μέλη τῆς οἰκογένειας Χατζηγάκη ἐκλεγμένα ἀπό τόν λαό τῶν Τρικάλων.

Χαρακτηριστική τῆς προσήλωσης τῆς οἰκογένειας Χατζηγάκη στόν «κοινωνικό φιλελευθερισμό» (ὅπως ὀνόμασε, στά τέλη τοῦ 20οῦ αἰῶνα, τήν ἀναγκαία ὑπέρ τῶν ἀδυνάτων μελῶν τῆς κοινωνίας πολιτική τῆς κρατικῆς παρέμβασης, ὁ ἀπόγονός της Σωτήρης Χατζηγάκης), ὑπῆρξε ἡ ἐκ μέρους της ὁλόπλευρη καί ἔνθερμη στήριξη τῶν σωτήριων γιά τήν κοινωνική γαλήνη καί τήν ἑλληνική οἰκονομία ἀπαλλοτριώσεων τῶν μεγάλων θεσσαλικῶν γαιῶν, πού ἐπέβαλε ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος τό 1917 καί κατά τήν ἐν συνεχεία περίοδο.

Ἀπό τίς ἀπαλλοτριώσεις αὐτές ὠφελήθηκαν χιλιάδες ἀκτήμονες καί κολλῆγοι τῆς θεσσαλικῆς γῆς. Ἡ στάση τήν περίοδο αὐτή τῆς οἰκογένειας Χατζηγάκη, μιᾶς ἀπό τίς πλουσιότερες σέ γαιοκτησία τῆς Θεσσαλίας, ἐκτιμήθηκε σέ τέτοιο βαθμό ἀπό τούς ἀποκατασταθέντες τέως ἀκτήμονες καί κολλήγους, ὥστε σχεδόν πάντοτε ἕνα ἀπό τά μέλη της νά εἶναι παρόν σέ κάθε σύνοδο τοῦ Ἑλληνικοῦ Κοινοβουλίου.

Ἔτσι, ἡ οἰκογένεια Χατζηγάκη ἀνέδειξε ἀπό τό 1881 (μετά τήν ἕνωση τῆς Θεσσαλίας μέ τήν Ἑλλάδα) τέσσερεις ἐκπροσώπους τοῦ λαοῦ τῶν Τρικάλων στήν Ἑλληνική Βουλή καί τή Γερουσία καί τρεῖς δημάρχους. Τελευταῖος ἐκλεγείς βουλευτής καί μόνος ἀπό τήν οἰκογένεια περιβληθείς μέ ὑπουργικά ἀξιώματα ὑπῆρξε ὁ ἱστορούμενος ἀπό ἐμᾶς Σωτήρης Χατζηγάκης. Ὁ Σωτήρης ὑπῆρξε ἀνηψιός τοῦ Δημητρίου Χατζηγάκη (ἀδελφός τοῦ πατέρα του), ὁ ὁποῖος διετέλεσε μέλος τοῦ Ἑλληνικοῦ Κοινοβουλίου ἀπό τό 1946 μέχρι τό 1967. Ἡ πολιτική προέλευση τοῦ Δημητρίου ὑπῆρξε βενιζελική, καθώς στίς ἐκλογές τοῦ 1946 ἐξελέγη μέ τό κόμμα τῶν Βενιζελικῶν Φιλελευθέρων (ΚΒΦ), ὄντας προσωπικός φίλος τοῦ οφοκλῆ Βενιζέλου, μέ τό κόμμα τοῦ ὁποίου ἐπανεξελέγη τό 1951, ἐνῶ ἀπό τό 1958 ἐκλεγόταν μέ τήν ΕΡΕ τοῦ Κων. Καραμανλῆ.

Ὁ παπποῦς τοῦ Σωτήρη Χατζηγάκη, Κωνσταντῖνος Χατζηγάκης εἶχε ἐκλεγεῖ καί διατελέσει ἐπί μακρόν δήμαρχος Αἰθήκων, ἑνός ἐκ τῶν ἀρχαιοτέρων Δήμων τῆς χώρας, πολιτευόμενος μέ τή βενιζελική παράταξη. Ὁ ἀδελφός τοῦ παπποῦ του Ἀθανάσιος ὑπῆρξε ἐκ τῶν πρώτων ἀντιπροσώπων τοῦ Νομοῦ Τρικάλων στήν Ἑλληνική Βουλή μετά τό 1881, ἐνῶ ὁ ἄλλος ἀδελφός του Σωτήριος ἐξελέγη, μεταξύ 1885 καί 1926, δώδεκα φορές βουλευτής (ὅσες καί ὁ ἀπόγονός του Σωτήρης) καί μία φορά (1929) γερουσιαστής. Ἀρχικά ἦταν βουλευτής καί προσωπικός φίλος τοῦ Τρικούπη καί στή συνέχεια τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου. Ὁ ἄλλος ἀδελφός τῆς πρώτης γενιᾶς τῶν πολιτικῶν Χατζηγάκηδων, ὁ Παναγιώτης, ἐξελέγετο ἐπί 26 χρόνια καί πλέον δήμαρχος Τρικκαίων, ἀξίωμα στό ὁποῖο τόν διαδέχθηκε ὁ γιός του Χρῆστος, μέ τήν πλειοψηφική ψῆφο τῶν δημοτῶν τῆς Τρίκκης (Τρικάλων).

Σύμφωνα ἐξ ἄλλου μέ τό γενεαλογικό δέντρο τῆς οἰκογένειας Χατζηγάκη ὁ Εὐάγγελος Ἀβέρωφ-Τοσίτσας, πρώην ἀρχηγός τῆς ΝΔ, πρώην ὑπουργός καί στενός συνεργάτης τοῦ Κων. Καραμανλῆ, ἀλλά καί μέχρι τό 1955 βουλευτής τοῦ κόμματος τοῦ Σοφοκλῆ Βενιζέλου, προήρχετο ἐκ μητρός ἀπό τήν ἐκ Τρικάλων πολιτική οἰκογένεια. Τόπος γεννήσεως, ἄλλωστε, τοῦ Εὐάγγελου Ἀβέρωφ ἦταν τά Τρίκαλα. Ἐνῶ ὁ πατέρας του Ἀναστάσιος (εἶχε παντρευτεῖ τήν Εὐθυμία Χατζηγάκη) ἐξελέγη τό 1910 βουλευτής τοῦ Κόμματος τῶν Φιλελευθέρων (Ἐλευθ. Βενιζέλος). Εὐάγγελος Ἀβέρωφ καί Σωτήρης Χατζηγάκης ἦταν δεύτερα ἐξαδέλφια. Σέ κρίσιμες γιά τόν τόπο περιόδους, Χατζηγάκηδες καί Ἀβέρωφ, τοποθετημένοι πάντοτε στό «μεσαῖο χῶρο» λειτούργησαν ὡς «γέφυρες» μεταξύ ἀντιπάλων παρατάξεων τοῦ Ἔθνους γιά τήν προσέγγιση καί συνεργασία τους, ἤ γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς πολιτικῆς ὁμαλότητος σέ κρίσιμες ἐποχές. Οἱ περιπτώσεις τοῦ Σωτηρίου Χατζηγάκη τό 1915 καί 1923, τοῦ Δημητρίου τό 1958 καί τοῦ Εὐάγγελου Ἀβέρωφ τό 1956 καί 1973-74, εἶναι χαρακτηριστικές.

Ὁ Σωτήρης Χατζηγάκης, τρίτη γενιά τῆς πολιτικῆς οἰκογένειας Χατζηγάκη, συνέχισε τήν οἰκογενειακή παράδοση καί εὐτύχησε νά ἐφαρμόσει στήν πράξη πολλές ἀπό τίς θεμελιώδεις ἀρχές πού περιλαμβάνονταν στήν ἀπό 150ετίας «Κιβωτό» τῶν ἀξιῶν της, μή διστάσας ἀκόμη καί νά συγκρουστεῖ μέ τό σύστημα καί νά «τιμωρηθεῖ» ἀπ’ αὐτό, ὅπως ὁ ἴδιος τονίζει στό βιβλίο του. Ἡ περίπτωση τοῦ Σωτήρη Χατζηγάκη σαρώνει, νομίζω, τήν περί οἰκογενειοκρατίας κακόβουλη προπαγάνδα, ἡ ὁποία δέν μπορεῖ νά ἰσχύει γιά ἀνθρώπους πού ἐκλέγονται ἀπό τόν λαό καί ἐπανεκλέγονται μέ βάση τό ἔργο τους καί τήν ἀξία τους. Οὐδείς γόνος πολιτικοῦ, ἐξ ἄλλου, ἐπέζησε καί ἐπεβλήθη χωρίς τήν προσωπική του ἀξία. Τά παραδείγματα εἶναι ἄπειρα.

Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά εἶναι ἄδικο νά μήν ἐπιτρέπεται σ’ ἕνα νέο μέ ὁράματα καί ἱκανότητες νά ἀσχοληθεῖ μέ τήν πολιτική, ἐπειδή προέρχεται ἀπό πολιτική οἰκογένεια. Ἀναφερόμενος στήν πολιτική ἐπιρροή τῆς οἰκογένειάς του στό «προσωπικό του γίγνεσθαι», ὁ Σωτήρης Χατζηγάκης σημειώνει στόν ἐπίλογο τοῦ βιβλίου του: «Ἡ πολιτική στό πατρικό σπίτι μου ἦταν τό ἀπόλυτα κυρίαρχο ζήτημα. Ἔμαθα νά βιώνω μιά τέτοια ἀτμόσφαιρα καί ποτέ δέν διανοήθηκα πώς ἡ ζωή μου θά μποροῦσε νά εἶναι ἔξω ἀπό αὐτήν. Ἀκόμα καί οἱ σχέσεις μέ τούς γονεῖς μου κινοῦνταν, σέ μεγάλο βαθμό γύρω ἀπό πολιτικούς καί κοινωνικούς ἀγῶνες!»

Μιλώντας, ἐξ ἄλλου, γιά τόν πατέρα του Μιχαήλ στό ἴδιο βιβλίο, καθιστᾶ μέ ἕνα ἀκόμη παράδειγμα προφανῆ τή θέση τῆς οἰκογένειας στό «μέσο χῶρο», ἐπισημαίνοντας ὅτι: «Ὡς δικηγόρος (ὁ πατέρας του) ὑπερασπίστηκε ἔνθερμα πολλούς κατηγορούμενους κομμουνιστές στά στρατοδικεῖα λόγω τῆς στάσης τους στόν Ἐμφύλιο. Ὅταν μάλιστα γιά πολλούς ἀπ’ αὐτούς δέν κατόρθωνε νά ἐπιτύχει τήν ἀποτροπή τῆς θανατικῆς τους ποινῆς, ἔκλαιγε (στήν κυριολεξία) μαζί τους καί μέ τούς συγγενεῖς τους. Ἡ στάση τοῦ Μιχαήλ Χατζηγάκη κατά τόν Ἐμφύλιο καί τά πρῶτα μετεμφυλιακά χρόνια, ὁ ὁποῖος ἄν καί ἀνῆκε στήν ἀστική παράταξη δέν δίσταζε, σέ ἐποχή μίσους, νά ὑπερασπίζεται τό βασικό δικαίωμα τοῦ ἀντιπάλου στή ζωή, διακρίνει καί τόν ἀδελφό του, Δημήτριο, τοῦ Βενιζελικοῦ κόμματος καί τόν θεῖο τους Σωτήριο βουλευτή κατά τήν ἐποχή τοῦ ἐθνικοῦ διχασμοῦ μετά τό 1915. Εἶναι στάση νηφαλιότητας καί εὐθύνης, χωρίς τήν ὁποία δέν μποροῦν νά σβήσουν τά ἐμφύλια μίση.

Παρόμοια εἶναι καί ἡ στάση τοῦ Σωτήρη Χατζηγάκη στό διχασμό τῆς ἐποχῆς μας, τόν ὁποῖο ὁ ἐκ Τρικάλων πολιτικός πιστεύει ὅτι πρέπει νά θεραπεύσουμε γιά νά βαδίσει ὁ τόπος μπροστά.

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ “ΕΣΤΙΑ”

Τίτος Αθανασιάδης