Την ελληνική δικαστική εξουσία την εμπιστεύονται ολοένα και λιγότεροι. Στις πρόσφατες έρευνες τα ποσοστά κατρακυλάνε μέχρι το 20%. «Εξόχως ανησυχητικό», επισημαίνεται συνήθως. Τι είναι όμως το ανησυχητικό; Αυτή καθαυτή ή έλλειψη εμπιστοσύνης ή η κατάσταση που τη γεννά; Ή και τα δύο;
Πρώτα από όλα, πέραν της αξιολόγησης, η έλλειψη εμπιστοσύνης είναι εντελώς αναμενόμενη. Ας σταθούμε στο σκάνδαλο των υποκλοπών. Σκάνδαλο διπλό: πρώτο σκέλος οι υποκλοπές, δεύτερο η συγκάλυψή τους, με καθοριστική συμμετοχή της δικαιοσύνης. Σταχυολογώ, μέσα από τη σπουδαία δουλειά ανεξάρτητων μέσων (inside story, Reporters United, Solomon, Εφ. Συν.), λίγα μόνο σχετικά με την έρευνα του Αρείου Πάγου: δεν εξετάστηκαν κρίσιμοι μάρτυρες (υπάλληλοι της ΕΥΠ, στελέχη της Intellexa κ.ά.), δεν έγινε έλεγχος στους παρόχους ή στο σπίτι του Γρηγόρη Δημητριάδη, δεν ερευνήθηκε η διαδρομή του χρήματος, περιφρονήθηκαν σοβαρά στοιχεία (απόρρητα έγγραφα της ΕΥΠ εις γνώσιν της Ιntellexa), έγιναν λογικά άλματα (θεωρήθηκε σύμπτωση ότι σε 27 άτομα συμπίπτει η παρακολούθηση ΕΥΠ και Predator).
Αποκορύφωμα, η ιστορία της κάρτας με την οποία στάλθηκε σημαντικό μέρος των «μολυσμένων» sms. Το συμπέρασμα του αντιεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Αχιλλέα Ζήση: ένας «βιοπαλαιστής» κρεοπώλης έχασε την προπληρωμένη κάρτα του, δεν το αντελήφθη, τη βρήκε τυχαία κάποιος άγνωστος και την ενεργοποίησε με δικό του pin (o άγνωστος).
Δεν χρειάζεται δα να είσαι μέγας ποινικολόγος ή χρηματοοικονομικός αναλυτής για να καταλάβεις πόσο τερατώδη είναι αυτά. (Οι κρεοπώλες δεν μου φταιν σε τίποτα, οι αντιεισαγγελείς όμως που κατακρεουργούν τη λογική, πολύ.)
Μπορεί να αντιτείνει κανείς ότι υπάρχουν δικαστές έντιμοι και λαμπρές δίκες, όπως της Χρυσής Αυγής. Ασφαλώς. Δεν πρέπει να ισοπεδώνουμε, αλλά ούτε και να συμψηφίζουμε. Επιμένω λοιπόν στην υπόθεση των υποκλοπών για τρεις λόγους.
Πρώτον, δεν πρόκειται για τυχόντα δικαστή. Είναι αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου και χαίρει της πλήρους εμπιστοσύνης της εισαγγελέως Γεωργίας Αδειλίνη. Αυτή τον όρισε, αφαιρώντας εσπευσμένα την έρευνα από δυο εισαγγελείς πρωτοδικών λίγο προτού ασκήσουν διώξεις, αυτή τον επιβράβευσε, δηλώνοντας περισπούδαστα ότι «σε καμία άλλη χώρα δεν διεξήχθη τόσο ενδελεχής (δικαστική) έρευνα».
Δεύτερον, δεν πρόκειται για κάνα χωράφι και επίμορτο αγροληψία. Εδώ έχουμε ένα ευρύτατο δίκτυο παράνομων και νομιμοφανών τηλεφωνικών επισυνδέσεων, με το οποίο παρακολουθούνταν βουλευτές, υπουργοί, δημοσιογράφοι, πολιτικοί αρχηγοί, η ηγεσία του στρατού, με χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού ξένης εταιρείας και σοβαρά στοιχεία για άμεση εμπλοκή της ΕΥΠ και του Μαξίμου.
Τρίτον, όταν λέγονται πράγματα τόσο εξωφρενικά όπως για το pin της κάρτας, ανοίγει ο ασκός του Αιόλου. Μια τέτοια στάση μπορεί να προξενεί χλεύη και ανεξέλεγκτη οργή, να τροφοδοτεί τη συνωμοσιολογία, να επινεύει στην απάτη. Και όταν εκτυλίσσεται μια τέτοια επιχείρηση συγκάλυψης, όπου κυβέρνηση και ανώτατη δικαιοσύνη πορεύονται χέρι-χέρι, γιατί να μη θεωρηθεί ότι τα ίδια θα γίνουν και στα Τέμπη;
Κάποιος που θεωρεί τους δικαστές a priori «μαριονέτες» της κυβέρνησης, του κράτους και των «συμφερόντων» δεν χολοσκάει. Το πρόβλημα το έχουμε όσοι πιστεύουμε ότι οι θεσμοί έχουν αξία. Γιατί ακριβώς η πίστη στους θεσμούς επιβάλλει να μην τους εμπιστευόμαστε όταν λειτουργούν έτσι.
Το δύσκολο όμως είναι το παραπέρα. Τι κάνουμε, αν πιστεύουμε στην ανάγκη της δικαιοσύνης, και ως έννοιας και ως θεσμού; Αν, χωρίς να την εξιδανικεύουμε –με δεδομένα τα όρια, τις αστοχίες, τη μεροληπτικότητά της–, πιστεύουμε ότι αυτή πρέπει να αποφανθεί τι είναι δίκαιο, από τα μικρά μέχρι τα μεγάλα; Τα κινήματα των πολιτών ή η ανεξάρτητη δημοσιογραφία μπορούν να έχουν –και είχαν– καίρια συμβολή, να πιέσουν, να αναδείξουν ζητήματα, ωστόσο δεν πρέπει να λειτουργούν ως υποκατάστατα των εξουσιών. Όταν οι Χρυσαυγίτες δολοφονούσαν, ήταν παράλογο και επικίνδυνο να μετατραπούμε σε ανακριτικούς υπαλλήλους, ντετέκτιβ και «φρουρούς». Στις υποκλοπές είναι αξιοθαύμαστο και ταυτόχρονα βαθιά προβληματικό ότι η ανεξάρτητη δημοσιογραφία κάνει δουλειά της δικαιοσύνης, αποκαλύπτοντας το διπλό σκάνδαλο. Στα Τέμπη, είναι τραγικό ότι οι γονείς πρέπει, πέρα από το να πενθήσουν, να οργανώσουν την έρευνα και τη διαμαρτυρία, κι αυτό, αλίμονο, είναι το μόνο που ακούει η κυβέρνηση, όπως έδειξε η Κυριακή 26.1.2025.
Τι να κάνουμε; Επιγραμματικά: χρειαζόμαστε κινήσεις και μέσα και έξω από τους θεσμούς. Πρώτον, η μαζική διαμαρτυρία (με όλη την ανομοιομορφία, τις διαφωνίες και τα φάλτσα, που πιθανόν να υπάρξουν) μπορεί να είναι, όπως πολλές φορές στο παρελθόν (δολοφονία Λαμπράκη, δίκη Χρυσής Αυγής) οξυγόνο της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης, διόλου να μην την αντιστρατεύεται. Δεύτερον, μέσα στους θεσμούς, δράση από δικαστές, από ανθρώπους του κράτους, σε ένα ευρύ φάσμα πεποιθήσεων.
***
«Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα» επιγράφεται ένα γνωστό χαρακτικό του Γκόγια, ύμνος στον Ορθό Λόγο (εκτίθεται και στην Εθνική Πινακοθήκη, μέχρι τον Σεπτέμβρη). Μπορούμε, στη θέση της «λογικής», να βάλουμε τη λέξη «δικαιοσύνη» ή «θεσμοί» (στην ιστορία με τον κρεοπώλη και τον αντιεισαγγελέα, βέβαια, η φράση ισχύει και ατόφια). Πολλώ δε μάλλον, όταν οι θεσμοί δεν καθεύδουν, αλλά εγρηγορούν για να συγκαλύψουν.
Ποια είναι όμως τα «τέρατα»; Συνήθως κατονομάζουμε την ακροδεξιά, τη συνωμοσιολογία, την αυτοδικία. Πράγματι. Μα ακόμα μεγαλύτερο τέρας μου μοιάζει η ατιμωρησία. Όχι μόνο για όσα (μπορεί να) παράγει, αλλά από μόνη της: το ενδεχόμενο δηλαδή οι αυτουργοί των υποκλοπών, των Τεμπών και της συγκάλυψης να απολαμβάνουν τον ύπνο του δικαίου, και μάλιστα να γίνονται τιμητές.
