Ήταν καθολικό σταυροπηγιακής μονής, αφιερωμένης στην Ακαταμάχητο Θεοτόκο. Η Μονή ιδρύθηκε στα 1283 από το σεβαστοκράτορα Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα και διαλύθηκε κατά την περίοδο της Οθωμανικής Κυριαρχίας.
Ονομάστηκε Παναγιά των Μεγάλων Πυλών, από το βυζαντινό όνομα του οικισμού της Πόρτα Παναγιάς, στον οποίο ανήκε. Ο ναός βρίσκεται ελάχιστα έξω από την κωμόπολη της Πύλης, στις όχθες του Πορταϊκού ποταμού και σήμερα είναι μετόχι της Μονής Αγίου Βησσαρίωνα.
Ο ναός της Πόρτα-Παναγιάς είναι τρίκλιτη σταυρεπίστεγη βασιλική τύπου Γ1 (κατά Ορλάνδο). Η τοποθέτηση των στεγών των επιμέρους τμημάτων του ναού σε διαφορετικά ύψη προσδίδει στο μνημείο μοναδική πλαστικότητα. Οι εξωτερικοί τοίχοι διακοσμούνται με σταυρούς από μεγάλους ασβεστόλιθους και στο υπόλοιπο τμήμα τους δομούνται κατά το πλινθοπερίκλειστο σύστημα ενώ υπάρχουν ενσωματωμένα μέλη από παλαιότερα κτίσματα που βρίσκονταν στην περιοχή.
Εσωτερικά ξεχωρίζει το μαρμάρινο τέμπλο (που διασώθηκε από την πυρκαγιά του 1855, η οποία κατέστρεψε μεγάλο μέρος του γλυπτού διακόσμου) και οι δύο μεγάλες ολόσωμες ψηφιδωτές εικόνες του Χριστού και της Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας (1283 – 1289 ), που βρίσκονται αντίστοιχα αριστερά και δεξιά του ιερού, σε θέση αντίστροφη της παραδοσιακής ορθόδοξης διάταξης.
Ο εξωνάρθηκας, που χρονολογείται στα τέλη του 14ου αι., είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο και σώζει τοιχογραφίες του 17ου αιώνα.
Visit Thessaly
