Στην άκρη των Τρικάλων, προς την πλευρά της Καρδίτσας στέκει αιώνες τώρα ένα σημαντικό μνημείο, κομμάτι της ιστορίας της Οθωμανικής εποχή. Το συγκρότημα Οσμάν Σαχ φέρει το όνομα του αξωματούχου που το ίδρυσε και περιλαμβάνει το τέμενος και το μαυσωλείο του Οθωμανού διοικητή. Το τέμενος αυτό είναι το μοναδικό από τα πολλά που υπήρχαν στα Τρίκαλα και το μόνο στο ελληνικό έδαφος του Μιμάρ Σινάν, του σπουδαίου αυλικού αρχιτέκτονα, σε σχέδια του οποίου έγιναν συνολικά 79 τζαμιά.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων, έχει εκπονήσει μια σειρά από μελέτες -αρχιτεκτονική, στατική, ηλεκτρομηχανολογική, φωτισμού, πυροπροστασίας, μουσειολογική, μουσειογραφική- κι όπως είπε στη Voria, η προϊσταμένη της υπηρεσίας, Κρυσταλλία Μαντζανά, αναμένεται να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ Θεσσαλίας, προκειμένου να ξεκινήσει η ανοικοδόμηση του σημαντικού αυτού μνημειακού συγκροτήματος.
Στόχος είναι να λειτουργήσει το τέμενος Οσμάν Σαχ, το οποίο είναι μνημείο προστατευόμενο από την UNESCO, ως εκθεσιακός χώρος και να φιλοξενεί τη μόνιμη έκθεση που θα έχει τίτλο «Πτυχές της ιστορίας των Τρικάλων μέσα από τα αρχαιολογικά ευρήματα (4ος–19ος αιώνας)».
Το Μολυβένιο Τζαμί του Οσμάν Σαχ
Το τέμενος του Οσμάν Σάχ ή Κουρσούμ τζαμί (Μολυβένιο τζαμί) βρίσκεται στην άκρη της πόλης των Τρικάλων, στον οδό Καρδίτσας νότια των φυλακών και του ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Είναι το μοναδικό από τα πολλά τζαμιά που υπήρχαν κατά την οθωμανική εποχή. Χτίστηκε κατά τον 16ο αιώνα, αλλά η ακριβής χρονολογία είναι άγνωστη, καθώς δεν διασώθηκε κάποια ιδρυτική επιγραφή. Πρόκειται για ένα απλής μορφής κτήριο, με τετράγωνο σχήμα στην κάτοψη και θόλο διαμέτρου 18 μέτρων, με το συνολικό ύψος του κτηρίου να φτάνει στα 22 μέτρα. Εξωτερικά διασώζεται ο μιναρές και εσωτερικά ο εξώστης-γυναικωνίτης και το μιχράμπ-η κόγχη που είναι προσανατολισμένη στη Μέκκα-, το μοναδικό στοιχείο που φέρει γραπτή και ανάγλυφη διακόσμηση.
Τον 16ο αιώνα τα Τρίκαλα ήταν η έδρα του σαντζακίου -περιφέρειας- της Θεσσαλίας και διοικητής ήταν ο Οσμάν Σαχ. Ο Σαχ ήταν γιος του Μουσταφά Πασά, διοικητή της Τρίπολης της Συρίας και παντρεύτηκε την κόρη του σουλτάνου Σελίμ Α΄(1512-20). Από την πλευρά του πατέρα του, ήταν εγγονός του Ισκεντέρ Πασά, διοικητή της Βοσνίας, του Μοριά και της Ναυπάκτου. Όταν ο Οσμαν Σαχ και η σύζυγός του έφτασαν στα Τρίκαλα, έδωσε διαταγή να χτιστεί το τέμενος και προσκάλεσε τον ονομαστό αρχιτέκτονα του 16ου αιώνα Μιμάρ Σινάν (Koca mimar Sinan). Πιθανολογείται ότι συγκρότημα χτίστηκε περίπου δέκα χρόνια πριν τον θάνατο του Οσμάν Σάχ, ο οποίος τάφηκε στον γειτονικό τουρμπέ (μαυσωλείο) το 1567/8. Χτισμένο στις όχθες του ποταμού Ληθαίου περιβαλλόταν από τα άλλα ιδρύματα που έχτισε ο Σάχ, όπως το πτωχοκομείο, το σχολείο, ο μεντρεσές, το χάνι κ. ά. Από τα κτίσματα αυτά σήμερα σώζεται μόνο το τέμενος και ο τουρμπές (μαυσωλείο).
Ο Οθωμανός περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπί, που βρέθηκε τον 17ο αιώνα στα Τρίκαλα έγραψε πως ήταν ένα πολύ όμορφο τέμενος, στολισμένο στολισμένο με ξυλόγλυπτα και πολλά μάρμαρα και έφερε πλούσια διακόσμηση.
Ο αυλικός αρχιτέκτονας με τα 360 έργα
Την ανέγερση του τεμένους του Οσμάν Σαχ ανέλαβε ο αυλικός αρχιτέκτονας της οθωμανικής αυτοκρατορίας, κατά την περίοδο των σουλτάνων Σουλεϊμάν Α΄ και Σελίμ Β΄, ο Μιμάρ Σινάν. Ήταν γιος χριστιανών από την Καισαρεία της Καππαδοκίας, γεννήθηκε το 1489, αλλά σε ηλικία 14 χρόνων εξισλαμίστηκε.
Ο Σινάν εκπόνησε μεγάλο αριθμό σχεδίων για τεμένη, την εκτέλεση των οποίων επέβλεπε ο ίδιος προσωπικά. Σχεδίασε και οικοδόμησε 79 τζαμιά, μεταξύ των οποίων του Οσμάν Σαχ στα Τρίκαλα, το μοναδικό του έργο που σώζεται σε ελληνικό έδαφος. Τα σπουδαιότερα έργα του είναι τα τζαμιά του Σεχζαντέ και του Σουλεϊμάν Α΄ στην Κωνσταντινούπολη και το τζαμί του Σελίμ Β΄ στην Αδριανούπολη. Στην Κωνσταντινούπολη ήταν για πάνω από 50 χρόνια αρχιτέκτονας του παλατιού και είχε την ευθύνη για τα μεγάλα κατασκευαστικά έργα της ύδρευσης και αποχέτευσης, καθώς και για τη συντήρηση των κρατικών κτηρίων.
Σύμφωνα με τουρκικές πηγές, ταξίδεψε στη Βαγδάτη, στο Βελιγράδι, στην Κέρκυρα και εμπνεύστηκε από το ανατολικό και το δυτικό στυλ. Φέρεται να σχεδίασε και να επέβλεψε περίπου 360 κτήρια, μεταξύ των οποίων 84 τζαμιά, 51 μικρά τζαμιά, 57 θεολογικές σχολές, 7 σχολές για ιεροκήρυκες του Κορανίου, 22 μαυσωλεία -μεταξύ αυτών του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς και του Σελίμ Β΄-, 17 ιμαρέτ -αστικά συγκροτήματα-, 3 νοσοκομεία, 7 υδραγωγεία, 48 πανδοχεία, 35 αρχοντικά και 46 λουτρά. Από αυτή την ποικιλόμορφη ομάδα έργων, τα τζαμιά ήταν τα πιο σημαντικά και αντιπροσωπεύουν την αρχετυπική εικόνα της οθωμανικής αρχιτεκτονικής.
Mαρία Ριτζαλέου voria.gr
