Aναπαράσταση ενός Μυκηναίου χρυσοχόου – Πηγή: Dall-e / labrujulaverde.com
Μία ομάδα μελετητών, ανέλυσε πάνω από 165 χρυσά κοσμήματα και άλλα αντικείμενα, τα οποία βρέθηκαν σε μνημειακούς τάφους στον Παγασητικό Κόλπο, στον Βόλο, αποκαλύπτοντας συναρπαστικά μυστικά του τρόπου επεξεργασίας του πολύτιμου αυτού μετάλλου από τους τεχνίτες της μυκηναϊκής εποχής, πριν από 3.500 χρόνια.
Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο Journal of Archaeological Science: Reports και αποτελεί την πρώτη, ολοκληρωμένη έρευνα στην μυκηναϊκή χρυσοχοΐα, στην Θεσσαλία, το μέρος του αρχαίου κόσμου, που είναι γνωστό από τον μύθο των Αργοναυτών και το Χρυσόμαλλο Δέρας.
Τα κοσμήματα που αναλύθηκαν, προέρχονται από τους τέσσερις θολωτούς τύμβους στο Διμήνι, στον Βόλο, και στον τάφο στη θέση Καζανάκι, οι οποίοι ανακαλύφθηκαν άθικτοι σε ανασκαφές το 2004.
Ο συγκεκριμένος τάφος είναι ένας αρχαιολογικός θησαυρός: περιείχε επτά ταφές (ενηλίκων και παιδιών) και περισσότερα από 150 χρυσά αντικείμενα, από διακοσμημένες χάντρες έως δίσκους και διακοσμητικά στοιχεία όπλων.
Οι άλλοι τρεις τάφοι, στο Καπακλί, στο Λαμιόσπιτο, και στην Τούμπα, λεηλατήθηκαν κατά την αρχαιότητα από τυμβωρύχους, ωστόσο έχουν βρεθεί ορισμένα πολύτιμα κομμάτια. Οι Μυκηναίοι, ο σπουδαίος πολιτισμός που αναπτύχθηκε μεταξύ του 1600 και του 1100 π.Χ., αξιοποίησαν τα αντικείμενα αυτά σε ταφικές τελετές, για να συνοδεύουν τους νεκρούς της ανώτερης κοινωνικής τάξης.
Πολλά από τα κομμάτια αυτά, όπως οι χρυσοί δίσκοι ή οι ανάγλυφες χάντρες, ήταν τόσο εύθραυστα ώστε, οι μελετητές θεωρούν πως, κατασκευάστηκαν αποκλειστικά για ταφικό σκοπό και όχι για καθημερινή χρήση. Ήταν συμβολικές προσφορές, αντικείμενα που οι νεκροί δεν φορούσαν στη ζωή τους, χρειάζονταν όμως στην μετά θάνατον ζωή, σύμφωνα με την μελέτη.
Η επεξεργασία του χρυσού χωρίς σπατάλες
Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πορίσματα, είναι ο τρόπος με τον οποίον οι Μυκηναίοι τεχνίτες επεξεργάζονταν τον χρυσό τους. Για παράδειγμα, με μόλις 10 γραμμάρια καθαρού χρυσού, μπορούσαν να φτιάξουν σχεδόν 200 μικρά κυκλικά ελάσματα για να διακοσμούν τα σάβανα.
Για τα πιο περίτεχνα αντικείμενα, όπως τα δαχτυλίδια ή τα διακοσμητικά των όπλων, εφάρμοζαν πιο προηγμένες τεχνικές, όπως τη δημιουργία κόκκων και τη συγκόλλησή τους, ή την τεχνική κλουαζονέ.
Τα πιο απλά κοσμήματα, όπως οι χάντρες στα περιδέραια, δημιουργούνταν με την ένωση δύο χρυσών ελασμάτων: Ένα επίπεδο στο πίσω μέρος και, ένα ακόμη διακοσμημένο στο μπροστινό μέρος.
Οι μελετητές, δεν βρήκαν στοιχεία που να δείχνουν τεχνική συγκόλλησης των δύο τμημάτων, υποδηλώνοντας πως, ενώνονταν μηχανικά, διπλώνοντας τις άκρες τους. Αυτό μαρτυρά πως, είναι πιθανό να δημιουργούνταν σε τοπικά εργαστήρια, εφαρμόζοντας απλές μεθόδους, ενδεχομένως από τεχνίτες που, δεν ήταν χρυσοχόοι, σύμφωνα με την αναφορά.
Αντίθετα, τα κοσμήματα που δείχνουν ότι είχαν φορεθεί, όπως τα δαχτυλίδια ή οι καλύπτρες όπλων, είχαν δημιουργηθεί από εξειδικευμένους χρυσοχόους. Τα αντικείμενα αυτά, προϋπέθεταν προηγμένες δεξιότητες και συχνά, έφεραν λεπτομέρειες όπως σπειροειδή σχέδια, λουλούδια ή ανάγλυφα ανθρώπινα κεφάλια.
Το μυστήριο με τον “τεχνητό” χρυσό
Η χημική ανάλυση του χρυσού, αποκάλυψε πως, οι Μυκηναίοι τεχνίτες στην Θεσσαλία αναμίγνυαν τον φυσικό χρυσό με χαλκό και ασήμι για τη δημιουργία διαφορετικών αποχρώσεων. Τα περισσότερα κομμάτια περιέχουν μεταξύ 4% – 35% ασήμι και έως 4% χαλκό, υποδηλώνοντας πως δημιουργούνταν σκόπιμα τα κράματα με αυτόν τον τρόπο. Δεν χρησιμοποιούσαν καθαρό χρυσό, αλλά μίγματα που ίσως προέρχονταν από τοπικούς ποταμούς ή ρυάκια, όπου ο χρυσός υπάρχει ανάμικτος με άλλα μέταλλα, επισημαίνει η μελέτη.
Ένα περίεργο γεγονός είναι πως, οι χάντρες από το περιδέραιο σε κάθε τύμβο, έχουν παρόμοια χημική σύνθεση. Αυτό δείχνει μαζική παραγωγή, ίσως προοριζόμενη για συγκεκριμένες ταφές. Στο Καζανάκι για παράδειγμα, οι μελετητές αναγνώρισαν τρεις ξεχωριστές ομάδες χρυσών δίσκων, οι οποίες ενδέχεται ν’ αντιστοιχούν σε τρεις φάσεις χρήσης του τάφου, ή σε διαφορετικές ταφές.
Τι έδειξε η συγκριτική μελέτη
Συγκρίνοντας αυτά τα κοσμήματα με όσα έχουν ανακαλυφθεί στην Αργολίδα, την πατρίδα των Μυκηναίων τεχνητών, και σε άλλα μυκηναϊκά κέντρα, οι μελετητές ανακάλυψαν πως, τα θεσσαλικά αντικείμενα ακολουθούν ένα πιο ομοιόμορφο, χημικό μοτίβο.
Αντίθετα, η Αργολίδα εμφανίζει μεγαλύτερη ποικιλομορφία, ενώ περιλαμβάνει χάντρες με κοκκινωπές χροιές που έχουν ανακαλυφθεί στην Προσύμνη, η οποία μπορεί να ακολουθεί αιγυπτιακές τεχνικές για τη δημιουργία “ροζ χρυσού”.
Αν και κάποια κομμάτια, όπως χάντρες σε σχήμα παπύρου, μοιάζουν με αντίστοιχα του αιγυπτιακού ρυθμού, η μελέτη διασαφηνίζει πως, η μυκηναϊκή χρυσοχοΐα είχε τα δικά της, ξεχωριστά χαρακτηριστικά.
Για παράδειγμα, σε αντίθεση με τους Αιγύπτιους, οι Μυκηναίοι δεν εφάρμοζαν περίπλοκες τεχνικές συγκόλλησης, ούτε χρησιμοποιούσαν λευκόχρυσο στα κράματά τους, ένα διαδεδομένο χαρακτηριστικό του αιγυπτιακού χρυσού.
Το κεντρικό ερώτημα είναι, αν τα κοσμήματα αυτά κατασκευάζονταν σε τοπικά εργαστήρια, ήταν αν εισάγονταν από εξειδικευμένα κέντρα. Η μελέτη υποδηλώνει πως, τα πιο απλά κομμάτια, όπως οι δίσκοι και οι χάντρες, μπορεί να είχαν κατασκευαστεί κοντά στους τύμβους, ίσως με τη χρήση εισαγόμενων χρυσών ελασμάτων.
Αντίθετα, τα πιο περίτεχνα κοσμήματα, όπως τα δαχτυλίδια με κολλημένα διακοσμητικά στοιχεία, ίσως να δημιουργούνταν στα εργαστήρια της περιοχής που εξυπηρετούσαν την ελίτ. Η δημιουργία ταφικών κοσμημάτων δεν προϋπέθετε την ετήσια εργασία εξειδικευμένων τεχνικών στον κάθε οικισμό, εξηγεί η μελέτη. Αυτό μπορεί να εξηγήσει για ποιον λόγο έχουν βρεθεί λίγα εργαστήρια χρυσού σε σημεία του Μυκηναϊκού πολιτισμού, παρά την αφθονία των κοσμημάτων που έχουν βρεθεί στους τύμβους του.
Η προσφορά της μελέτης
H μελέτη αποκαλύπτει τα τεχνικά μυστικά των χρυσοχόων του Μυκηναϊκού πολιτισμού και καταδεικνύει πως η Θεσσαλία, μια κατά γενική ομολογία θεωρούμενη περιφερειακή περιοχή, είχε τις δικές της, καθιερωμένες τεχνικές παραδόσεις.
Τα αντικείμενα από τον Παγασητικό Κόλπο, από τα χρυσά άνθη στο Καπακλί, έως τα μυστηριώδη στολίδια με τις ανθρώπινες κεφαλές από το Καζανάκι, αποτελούν την απόδειξη μιας περίπλοκης κοινωνίας, η οποία συνδύαζε τις τοπικές επιρροές με τις μακρινές αποστάσεις.
Αν και τα ερωτήματα παραμένουν – όπως το ποια ήταν η ακριβής προέλευση του χρυσού, ή πώς ήταν οργανωμένα τα εργαστήρια – η έρευνα ανοίγει ένα μοναδικό παράθυρο στον κόσμο όπου, το πιο πολύτιμο μέταλλο, εκτός από σύμβολο εξουσίας, ήταν και γέφυρα που ένωνε τους ζωντανούς με τους νεκρούς.
Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της μελέτης, ο μυκηναϊκός χρυσός της Θεσσαλίας, δεν ήταν απλώς ένα υλικό, αλλά έκφραση ταυτότητας, κοινωνικής στάθμης και πεποιθήσεων που υπερβαίνουν τον θάνατο.
enikos.gr
