Παρά την ηρωική της αντίσταση στη βίαιη, μέχρι κτηνωδίας, ρωσική εισβολή, η πλάστιγγα γέρνει επικίνδυνα. Η χώρα αποκαμωμένη πιέζεται πλέον ασφυκτικά από την Ουάσινγκτον να υποκύψει σε ώμο εκβιασμό. Να ξεπουλήσει τα «ασημικά» της και να υποθηκεύσει το μέλλον των επόμενων γενιών της. Η κοινή χρήση, επί της ουσίας η εκχώρηση, του πλούτου της αποτελεί το επαχθές αντίτιμο της ελπίδας της στη διεκδίκηση μιας αξιοπρεπούς ειρήνης.
Αναγκαστικά, η Ουκρανία όφειλε να συμβιβαστεί σε μια διμερή συμφωνία με τις ΗΠΑ, καθώς δεν είχε την πολυτέλεια να την αρνηθεί. Να προτιμήσει να την υπογράψει παρά να γίνει έρμαιο μαστιγώματος με τον βούρδουλα του «ουαί τοις ηττημένοις». Τα αμερικανικά ΜΜΕ είχαν επινοήσει για την περίσταση τον όρο συναλλακτική διπλωματία. Στην πραγματικότητα ομολογούσαν ότι δεν επρόκειτο για εμπορικό νταραβέρι αλλά για ληστρική αρπαγή.
Οι ΗΠΑ του 50%
Νάτος λοιπόν ο αγχωμένος Βολοντίμιρ Ζελένσκι στην Ουάσινγκτον. Ολοι περίμεναν να εμφανιστεί πειθήνιος στο Οβάλ Γραφείο. Υποταγμένος στις απαιτητικές αξιώσεις του Λευκού Οίκου. Πρόθυμος, όσο είναι κάποιος με το πιστόλι στον κρόταφο, να υπογράψει τα πάντα όλα. Κυρίως την καταβολή στις ΗΠΑ του 50% όλων των εσόδων που θα προκύψουν από τη μελλοντική εκμετάλλευση των κρατικών ορυκτών, μετάλλων, πετρελαίου, φυσικού αερίου, σπάνιων γαιών, υποδομών, λιμανιών και των σχετικών υπηρεσιών logistics.
Εντέλει, η συνάντηση Τραμπ και Ζελένσκι δεν είχε τον χαρακτήρα ενός χαρούμενου παιδικού πάρτυ ή ενός ρομαντικού τετ α τετ. Σύντομα ανέβηκαν οι τόνοι. Ο αυταρχικός Αμερικανός πρόεδρος απευθύνθηκε στον Ουκρανό ομόλογό του κατηγορώντας τον ότι «ρισκάρει με τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο», τονίζοντάς του αυστηρά «θα έπρεπε να ήσουν ευγνώμων». Ο τσιτωμένος Ζελένσκι απάντησε στον Τραμπ να «μην κάνει συμβιβασμούς με έναν δολοφόνο όπως ο Πούτιν».
Ο Ουκρανός πρόεδρος τα μάζεψε άρον-άρον και αποχώρησε έξαλλος χωρίς να υπογράψει τίποτε. Ηδη η ατμόσφαιρα έφερνε σε σαλούν από γουέστερν, όπου οι νταήδες πετούν έξω με κλοτσιές τους απροσάρμοστους – αν δεν συνέβη πράγματι το ίδιο και στον Λευκό Οίκο.
Φέρεται πως ο εκνευρισμένος Τραμπ, όταν η συζήτηση οξύνθηκε, έδωσε διαταγή στον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και τον σύμβουλό του για την Εθνική Ασφάλεια Μάικ Βαλτς να παραδώσουν μήνυμα στον Ουκρανό πρόεδρο ότι «ήρθε η ώρα να φύγει». Μεταφραζόμενο με ευγενείς διπλωματικούς όρους να τον «ξωπετάξουν» εσπευσμένα από τον χώρο.
O Τραμπ κατηγόρησε τον Ζελένσκι ότι δεν «σεβάστηκε τις ΗΠΑ», αλλά με τη μεγαθυμία του οικοδεσπότη τού παραχώρησε τη δυνατότητα «να επιστρέψει όταν θα είναι έτοιμος για ειρήνη». Η αναμενόμενη συνέντευξη Τύπου των δύο ηγετών φυσικά ακυρώθηκε. Αποτέλεσμα, η περιβόητη συμφωνία μπήκε, προσωρινά, στην κατάψυξη.
Στις 16 Οκτωβρίου του 2024 ο Ουκρανός πρόεδρος παρουσίασε στη Βερχόβνα Ράντα, στο ουκρανικό Κοινοβούλιο δηλαδή, το «Σχέδιο για τη Νίκη». Στην αγόρευσή του παρέλειψε να αναφερθεί στο πρόσφατο έπος της χώρας, που είναι δομημένο από λυτρωτικές διεκδικήσεις και εθνικιστικά αιτήματα για δικαιοσύνη στα δικαστήρια της Ιστορίας.
Επικεντρώθηκε στους φυσικούς πόρους της χώρας, αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων. «Εχουμε ουράνιο, τιτάνιο, λίθιο, νικέλιο, γραφίτη, μέταλλα σπάνιων γαιών και άλλες στρατηγικές και εξαιρετικά πολύτιμες πρώτες ύλες», τόνισε περήφανος. Δεν φανέρωσε κάποιο απόκρυφο μυστικό. Κάτω από τα απέραντα χωράφια με σιτηρά και τεύτλα της χώρας υπάρχουν τεράστια κοιτάσματα ορυκτών.
Τα περισσότερα δεν είναι εκμεταλλεύσιμα λόγω έλλειψης κεφαλαίων, πολιτικής αστάθειας, δυσχερειών εξόρυξης και δυσκίνητης νομοθεσίας. Ωστόσο, πριν από τη ρωσική εισβολή τα ορυκτά αποτελούσαν το 6,1% του ΑΕΠ και το 30% των εξαγωγών της Ουκρανίας. Τα ορυχεία της προμήθευαν, μεταξύ άλλων, με τιτάνιο και τη Ρωσία.
Η ειρωνεία είναι ότι από αυτό το εξαγώγιμο υλικό είναι κατασκευασμένη η άτρακτος του ρωσικού βομβαρδιστικού Tupolev Tu-160, το οποίο σήμερα βομβαρδίζει ανελέητα ουκρανικές πόλεις. Παρ’ όλα αυτά, οι 450 βουλευτές χειροκροτούσαν ενθουσιασμένοι την ανακοίνωση περί της αμύθητης περιουσίας που κρύβει στα έγκατά της η γη τους. Εστω κι αν μπορούσαν να κάνουν μόνο υποθέσεις για το πού αυτή βρίσκεται.
Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν ακριβείς χάρτες και έγκυροι αριθμοί της ποσότητας των αποθεμάτων λιθίου, τιτανίου και ουρανίου. Οι γεωλογικές τους αποτυπώσεις παραμένουν ασαφείς. Ενας παλιός σοβιετικός νόμος, που διατηρήθηκε και μετά την ανεξαρτησία της χώρας, απαγορεύει μέχρι τώρα τη δημοσίευσή τους. Αλλά ακόμη κι έτσι, όλοι έμειναν ικανοποιημένοι με τέτοιο καταχωνιασμένο θησαυρό.
Επίσης, ο ταλαιπωρημένος πληθυσμός σαν να αναθάρρησε ονειρευόμενος τα άφθονα τρισεκατομμύρια του ντόπιου υπεδάφους. Εξάλλου, χειμώνας ερχόταν, οι εχθροπραξίες στο έδαφος του παγωμένου μετώπου θα ακινητοποιούνταν. Παρότι η φτωχοποίηση και ο πληθωρισμός κάλπαζαν, κάπως θα τα κουτσοβόλευαν μέχρι να ανασυνταχτούν κατά την είσοδο στον τέταρτο χρόνο του πολέμου την επόμενη άνοιξη.
Τα πράγματα δεν ήρθαν όπως προσδοκούσαν. Οι Ρώσοι σχεδόν κάθε μέρα ανακοίνωναν την κατάκτηση ενός νέου χωριού, την κατάληψη μιας βιομηχανικής πόλης, την περικύκλωση μιας άλλης στην περιφέρεια του Νοτίσετε στην ανατολική Ουκρανία. Κατέλαβαν το Κουράκοβο, κύκλωσαν το Ποκρόβσκ, μπήκαν στο Τόρετσκ, προέλαυναν προς την Κοστιαντινίβκα, πίεζαν το Τσασόβ Γιαρ. Οι ουκρανικές δυνάμεις αντιστέκονταν γενναία στη συντριπτική αριθμητική υπεροχή της εχθρικής προέλασης.
Ογκώδη στρατιωτικά φορτηγά με ρυμούλκες κουβαλούσαν κορμούς δένδρων για να χτίσουν οχυρώσεις. Ψυχωμένοι φαντάροι με φτυάρια και αξίνες έσκαβαν στη λάσπη χαρακώματα και ξετύλιγαν ατέλειωτες σειρές από συρματοπλέγματα στο χιόνι για να συγκρατήσουν αλώβητες τις θέσεις τους. Αμύνονταν. Αντίθετα, οι Ρώσοι επείγονταν να καταλάβουν όσο το δυνατόν περισσότερο έδαφος. Κάθε χιλιόμετρο που κατακτούσαν αποτελούσε ένα επιπλέον ατού τους πριν από τις διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός.
Φαντασιώσεις που βούλιαξαν
Ηταν πλέον δεδομένο από επιτιθέμενους και αμυνόμενους πως η πολεμική αναμέτρηση θα βάδιζε τουλάχιστον προς ανακωχή εχθροπραξιών. Παρά τη σθεναρή άρνηση των ρωσικών πολεμόχαρων γερακιών, που σε κάθε ευκαιρία αναζωπυρώνουν τις φλόγες του εθνικού μεγαλοϊδεατισμού τους, κάτι έμοιαζε αργά να κινείται.
Οι φαντασιώσεις του Κρεμλίνου περί αστραπιαίας κατίσχυσης βούλιαξαν σε μια τριετή ακατάσχετη αιμορραγία.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του αμερικανικού υπουργείου Αμυνας, οι ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις κόστισαν έως και 211 δισ. δολάρια, το 1/10 του ΑΕΠ της χώρας, και ότι 315.000 Ρώσοι στρατιώτες σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν.
Για την άλλη πλευρά, τα Ηνωμένα Εθνη υπολογίζουν ότι η ανοικοδόμηση της Ουκρανίας θα μπορούσε να κοστίσει σήμερα το υπέρογκο ποσό των 524 δισ. δολαρίων. Δηλαδή 2,5 φορές το ετήσιο ΑΕΠ της. Διόλου αναπάντεχα, ο επικεφαλής της Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών του Κιέβου, ο 39χρονος αντιστράτηγος Κιιρίλο Μπουντάνοφ, ομολόγησε δημοσίως ότι η σύγκρουση «θα τελειώσει μέσα στο 2025». Ευσεβείς πόθοι για εκεχειρία; Οχι και τόσο. Στη σκληρή πραγματικότητα, σαν να ξεθύμαναν οι κορόνες για πόλεμο μέχρις εσχάτων.
Με την είσοδο της νέας χρόνιας, όμως, οι διαπιστώσεις για την κατάσταση στη χώρα εξελίσσονταν μέρα με τη μέρα όλο και πιο μελαγχολικές. Το ηθικό άρχισε σταδιακά να κάμπτεται. Γινόταν φανερό ότι η Ουκρανία υστερεί σε υψηλές τεχνολογικές εφαρμογές που επιτρέπουν τη χρήση τηλεκατευθυνόμενων drones με οπτικές ίνες.
Μειονεκτεί στη μεγάλης κλίμακας χρήση εναέριων βομβών ακριβείας, καθώς και στην αποτελεσματική άμυνα εναντίον τους. Πάνω απ’ όλα, υπολείπεται στην κινητοποίηση ισάριθμων ανδρών με τη Ρωσία. Η οποία δεν λογαριάζει το ανθρώπινο κόστος. Το χειρότερο για το Κίεβο, όμως, ήταν πως με την εκλογή του Τραμπ τον περασμένο Νοέμβριο, πανικόβλητο συνειδητοποίησε ότι αν η δυτική οικονομική στήριξη σταματούσε ξαφνικά, η χώρα θα χρεοκοπούσε αυτοστιγμεί.
Με το τεράστιο κόστος της εμπόλεμης κατάστασης και με λεηλατημένους τους κρατικούς πόρους της από τους ντόπιους ολιγάρχες, τα περιθώρια οικονομικής της επιβίωσης ήταν μηδαμινά. Εν τω μεταξύ, σε αυτά τα τρία χρόνια πολέμου το Κίεβο έχει λάβει από την Ευρώπη 62 δισ. σε όπλα και άλλα 70 δισ. για οικονομική υποστήριξη και ανθρωπιστική βοήθεια. Οι ΗΠΑ συνεισέφεραν 64 δισ. σε οπλικά συστήματα και ακόμη 50 δισ. για λοιπές ενισχύσεις.
Αδιευκρίνιστο πώς λογάριασε τώρα ο Τραμπ την αμερικανική βοήθεια στα 500 δισ. δολάρια. Αλλά ακόμη κι αν τα ανακάλυψε σε κάποιο ψεκασμένο σύννεφο, ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου απαιτούσε την επιστροφή τους. Εστω με κάποιο σκόντο.
Από την ορκωμοσία του και μετά ενδιαφερόταν αποκλειστικά για το τι θα μπορούσε να αποσπάσει, κυριολεκτικά, από την άμοιρη Ουκρανία. Εστειλε διαπραγματευτές στο Κίεβο οι οποίοι αξίωναν στεγνά να αρμέξουν τη χώρα για τις επόμενες δεκαετίες προκειμένου να ανακτήσουν οι ΗΠΑ τις στρατιωτικές και λοιπές τους δαπάνες.
Για τον Τραμπ θα αποτελούσε το λάβαρο της επιστροφής ενός μποναμά στους φορολογούμενους συμπατριώτες του, οι οποίοι κατά πλειοψηφία τον εξέλεξαν πρόεδρο. Και ενώ η Μόσχα πανηγύριζε αθόρυβα και ύπουλα για τις αποπνικτικές πιέσεις της Ουάσινγκτον στους λυγισμένους ώμους των Ουκρανών, ο Τραμπ πήρε αυτοπροσώπως την υπόθεση πάνω του.
Δον Κορλεόνε
Με το αδίστακτο επιχειρηματικό του ένστικτο και την εκφοβιστική συμπεριφορά ενός Δον Κορλεόνε μπήκε στο παιχνίδι σε στυλ «σου κάνω μια προσφορά που δεν μπορείς να αρνηθείς». Κατηγόρησε την Ουκρανία ότι αυτή ξεκίνησε τον πόλεμο με τη Ρωσία και επιτέθηκε στον Ζελένσκι αποκαλώντας τον ρητώς αλλά και γραπτώς σε ανάρτησή του «δικτάτορα».
Παρασκηνιακά τα τσιράκια του απειλούσαν ότι θα ανακαλέσουν το δορυφορικό σύστημα Starlink που ανήκει στον Ιλον Μασκ και αποτελεί τη ραχοκοκαλιά των ουκρανικών αμυντικών δυνάμεων. Και κάθε τόσο επαναλάμβανε ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται σπάνιες γαίες και η Ουκρανία τις έχει».
Και ας πούμε ότι οι ΗΠΑ τις έπαιρναν, τι θα τις έκαναν; Το ενδιαφέρον άλλωστε δεν επικεντρώνεται στις σπάνιες γαίες, που τελικά δεν είναι τόσο σπάνιες, αλλά στα κρίσιμα ορυκτά. Το πόσο είναι εκμεταλλεύσιμα αποτελεί όντως το ζητούμενο. Το ποσό των 26 τρισ. δολαρίων που διαδίδεται για την αξία των αποθεμάτων ορυκτών πόρων και υδρογονανθράκων είναι υπερβολικό, αν δεν είναι παραμυθένιο. Σαφώς και η Ουκρανία διαθέτει τη μεγαλύτερη λεκάνη λιθίου στην Ευρώπη, αλλά οι τιμές του έχουν καταρρεύσει κατά 88% από το 2022 που έσκασε η φούσκα.
Εξάλλου, η αξία του λιθίου που χρησιμοποιείται για την κατασκευή μπαταριών έγκειται στην επεξεργασία και τις μεταγενέστερες βιομηχανικές εφαρμογές του. Τα ακατέργαστα κοιτάσματα πετρωμάτων που βρίσκονται στην Ουκρανία είναι σχεδόν άχρηστα. Χώρια που οι μπαταρίες ιόντων νατρίου και θείου θα περιορίσουν τη μελλοντική αύξηση της ζήτησης λιθίου. Το ίδιο και η ανακύκλωση. Πέραν του ότι η καλντέρα ΜακΝτέρμιτ στη Νεβάδα θεωρείται ότι είναι το μεγαλύτερο κοίτασμα λιθίου στον πλανήτη με αποθέματα 40 εκατ. μετρικούς τόνους, που αρκούν να εκτοξεύσουν τις ΗΠΑ μπροστά από την Κίνα.
Η βρετανική εφημερίδα «Telegraph» αναφέρει ότι το έργο εξόρυξης στη Νεβάδα, μέσα στα πόδια τους δηλαδή, θα είναι λειτουργικό μέχρι το επόμενο έτος. Ειδικοί του κλάδου λένε ότι θα χρειαστούν χρόνια για να αποκομίσουν οι επενδυτές σημαντικά κέρδη στην Ουκρανία από έναν τομέα που ταλανίζεται από χρόνια υποεπένδυση.
Επιπλέον, εκτιμούν ότι τα κοιτάσματα βρίσκονται σε πολύπλοκη γεωλογική μορφολογία, οπότε απαιτείται υψηλό κόστος εξόρυξης ή γεώτρησης. Ασε που σύμφωνα με την Ουκρανή υπουργό Οικονομίας Γιούλια Σβιριντένκο φυσικοί πόροι αξίας 350 δισ. δολαρίων παραμένουν σήμερα στα κατεχόμενα εδάφη από τους Ρώσους.
Παραλογισμοί
Σύμφωνα με μελέτες, και ο κύριος όγκος των σπάνιων γαιών εκτείνεται από την ακτή της Μαύρης Θάλασσας και ανεβαίνει κατά μήκος των προπολεμικών συνόρων μεταξύ των περιοχών Ζαπορίζια και Ντονέτσκ, που καταλαμβάνονται σε μεγάλο βαθμό από τα στρατεύματα της Μόσχας. Εκτός πια κι αν οι Αμερικανοί συνεταιριστούν με του Ρώσους.
Ο παραλογισμός, όμως, δεν λείπει ποτέ από τις μπίζνες. Οπως οι τερατώδεις συνεργασίες και συγκολλήσεις που γεννούν επιχειρηματικούς Φρανκενστάιν. Επιπλέον, για το σχιστολιθικό αέριο της χώρας τα περιθώρια κέρδους κρίνονται τόσο χαμηλά που δεν συμφέρει η εξόρυξή του. Με δυο λόγια, η κονόμα δεν είναι κατοχυρωμένη. Μπορεί άλλωστε να σαμποταριστεί με μύριους τρόπους σε ξένο τόπο.
Ωστόσο, υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα άνθρακα, σιδηρομεταλλευμάτων, γραφίτη, μαγγανίου και κυρίως τιτανίου, το οποίο χρησιμοποιείται για την κατασκευή πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής και αεροπλάνων. Πράγμα που σημαίνει ότι όλο και κάποια κέρδη θα τσιμπολογήσουν αν τελικά ο Ζελένσκι γυρίσει στο τραπέζι και ευοδωθούν οι συμφωνίες.
Το ερώτημα είναι αν αξίζει ένα τεράστιο επενδυτικό ρίσκο σε μια ταπεινωμένη και ηθικά προσβεβλημένη χώρα που δεν θα έχει την ικανότητα να διασφαλίσει τα εδάφη της από μια ακόμη επιθετική επιδρομή των Ρώσων γειτόνων της στο εγγύς μέλλον. Φάνταζε ως καλαμπούρι ο ισχυρισμός του Τραμπ στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου του την περασμένη Τετάρτη ότι η παρουσία Αμερικανών εργατών που εξορύσσουν μέταλλα στο ουκρανικό έδαφος θα παρείχε «αυτόματη ασφάλεια» για τη χώρα.
Μήπως λοιπόν όλη αυτή η πρεμούρα αποτελούσε ένα επιχειρηματικό γινάτι για τη διεθνή τόνωση της εγωπάθειας του Τραμπ; Ή μήπως έγινε αποκλειστικά για εσωτερική κατανάλωση; Για να ανεμίσει ο Αμερικανός πρόεδρος την αποικιοκρατικού τύπου συμφωνία στον αέρα διακηρύσσοντας στεντόρεια ότι «οι Αμερικανοί φορολογούμενοι θα πάρουν πίσω τα χρήματά τους τώρα».
Δηλαδή σε καμιά τριανταριά χρόνια, ποιος ζει ποιος πεθαίνει, και αν τα πάρουν. Για την ώρα το deal έμεινε σε εκκρεμότητα και μπήκε στο ψυγείο. Αν ποτέ πέσουν οι υπογραφές, θα απομένει στην Ιστορία να αποτυπώσει ποιος έπιασε κορόιδο ποιον. Προσώρας, πάντως, το πανούργο υπομειδίαμα του Πούτιν πάγωσε στις κουίντες του Κρεμλίνου.
Φωτογραφίες: Shutterstock, AFP / Visual HELLAS
