Πάνω στην πέτρα των βουνών της Ηπείρου έχει γεννηθεί ένας ήχος παμπάλαιος, που κουβαλά μαζί του τον ιδρώτα, την ξενιτιά, την απώλεια και την περηφάνια ενός λαού.
Το ηπειρωτικό κλαρίνο δεν είναι απλά ένας μουσικός ήχος. Είναι η κραυγή των Ηπειρωτών όσο παλεύουν με τα στοιχεία της φύσης, την πέτρα, την βροχή, το χιόνι και τον άνεμο, είναι το μοιρολόι της μάνας στο πεζούλι για τον άνδρα της που πέθανε νέος, είναι ο ίσκιος του ξενιτεμένου της παιδιού στο κατώφλι της εισόδου, ο αναστεναγμός του γέρου μπροστά στο λιθόστρωτο για την ζωή του που σβήνει.
Κάθε νότα του είναι βαριά σαν τις νύχτες του χειμώνα πάνω στα βουνά, είναι δωρική όπως όπως η ζωή του λαού της Ηπείρου. Είναι αυστηρή, ασκητική, μα ταυτόχρονα γοητευτική.
Κάθε νότα τραβάει μαζί της τις ρίζες της παράδοσης και τον κόπο της επιβίωσης. Το ηπειρώτικο κλαρίνο δεν διασκεδάζει. Δεν χαριεντίζεται όπως τα κλαρίνα της νότιας Ελλάδας.
Μονάχα αφηγείται με τρόπο τραχύ, βαρύ κι αληθινό τα ανείπωτα που κρύβονται στην ψυχή του πρωτοχορευτή γι’ αυτό και ο ρυθμός του δεν είναι ίδιος, αλλά διαφέρει ανάλογα με αυτόν που το χορεύει. Χορευτής και οργανοπαίκτης συνομιλούν και συμπορεύονται.
Ο σκοπός προσαρμόζεται στα βιώματα του, στον πόνο του, στην δική του ιστορία. Το σώμα με τον χορό αφηγείται αυτή την ιστορία και το κλαρίνο την μεταφράζει σε νότες, σε μελωδία, η μελωδία της ψυχής του κάθε χορευτή.
Ξεχωριστή όπως και ο πόνος του καθενός μας, μέχρι να έρθει η τελική κάθαρση μέσα από τον ήχο και τον χορό.
Δεν είναι τυχαίο πως συχνά το ηπειρώτικο κλαρίνο συνοδεύει τα μοιρολόγια και τον πόνο της ξενιτιάς στην Αμερική, την Αυστραλία, την Γερμανία.
Ίσως γιατί μόνο αυτό το όργανο αντέχει να σταθεί απέναντι στον θάνατο, την απώλεια και να απαντήσει με κάτι εξίσου αληθινό, λυτρωτικό.
Γι’ αυτό και το ηπειρωτικό παίξιμο δεν βιάζεται. Είναι αργό, νωχελικό, σχεδόν υπνωτικό.
Σέρνεται όπως το κοπάδι στα υψίπεδα, όπως η μνήμη στους γέρους.
Δεν εξυπηρετεί το εφήμερο, δεν προσφέρεται για γλέντι ρηχό, μα για το βαθύ, το εσωτερικό πανηγύρι, εκεί που ο άνθρωπος συναντάει κάτι που τον ξεπερνά.
Τον θρήνο που γίνεται ανάταση, την απώλεια που γίνεται κοιτίδα. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, που αυτός ο ήχος άνθισε στο πιο σκληρό κομμάτι της Ελλάδας.
Εκεί που η γη είναι άγονη και η ζωή, για να κρατηθεί, χρειάζεται κότσια. Κάθε φορά που το ακούς δεν χρειάζεται μετάφραση, το νιώθεις στα κόκαλά σου, σαν το κρύο που διαπερνά τους ώμους το χειμώνα στα Ζαγοροχώρια. Κι όταν πια σταματήσει το παίξιμο, δεν μένει σιωπή, μα η αίσθηση ότι κάτι βαθύ και αναντικατάστατο, πέρασε από μπροστά σου.
Το ηπειρωτικό κλαρίνο, λοιπόν, δεν είναι απλώς παράδοση. Είναι το σχήμα του πόνου, του καημού και της αξιοπρέπειας. Είναι, με λίγα λόγια, η ίδια η Ήπειρος, όχι όπως τη δείχνουν οι τουριστικοί οδηγοί, μα όπως τη θυμούνται όσοι έχουν μνήμες από αυτή. Είναι ο θάνατος, το φευγιό στην ξενιτιά, αλλά και το γλέντι του γάμου, ο ερχομός του ξενιτεμένου στον τόπο την στιγμή που βρίσκει το σπίτι άδειο και τρέχει στον τάφο των γονιών του, της γυναίκας του, του παιδιού του. Είναι η μελωδία που φέρνουμε μέσα μας όσοι καταγόμαστε από αυτή την περιοχή της χωράς, που κάποτε τη νιώσαμε να μας λυγίζει και να μας λυτρώνει.
