“Τίποτα στο ξεκίνηµα της ζωής του Μιχάλη Ζιάγκα δεν προµήνυε ότι θα ζήσει από πρώτο χέρι τα γεγονότα που διαµόρφωσαν τη νεότερη Ελλάδα και, µάλιστα, ότι θα συµµετείχε εµµέσως σε αυτά. Κι όµως, το λαϊκό παιδί που δεν έβγαλε ποτέ το Γυµνάσιο έγινε σκιά του Ανδρέα Παπανδρέου. Ενός ηγέτη που σηµάδεψε ανεξίτηλα µε τον λόγο και τα έργα του την πορεία της Ελλάδας.
Ο Μιχάλης γεννήθηκε στα Τρίκαλα το 1936. Ηταν ο πρώτος γιος του ∆ηµήτρη και της Φανής Ζιάγκα, το γένος Καµπόση. Ο πατέρας του είχε µάλιστα δικό του βενζινάδικο. Οι σχολικές επιδόσεις του γιου του δεν του εξασφάλιζαν µια κοινωνική και πνευµατική ανέλιξη που θα τον διέσωζε από τη µιζέρια της µεταπολεµικής ελληνικής επαρχίας, ωστόσο ο χαρακτήρας του δεν του επέτρεψε να βαλτώσει.
Από µικρός ήταν «διαόλου κάλτσα» που λένε. Παρατώντας το σχολείο, βούτηξε για τα καλά στο µεροκάµατο. Παρά τις κακουχίες της εποχής ήταν εξωστρεφής, γλεντζές, αν και λίγο σφιχτός στα χρήµατα, αθυρόστοµος µέχρι παρεξηγήσεως και έξω καρδιά. Ο νεαρός Μιχάλης, ακολουθώντας το τρεντ της εποχής, µετανάστευσε για λίγο στο Γκρατς της Αυστρίας όπου σπούδαζε ο µικρότερος αδελφός του.
Εκεί διασυνδέθηκε µε τους Ελληνες φοιτητές και έκανε δι- άφορες δουλειές του ποδαριού. Το 1968, όµως, µετακόµισε στη Σουηδία. Τότε ήταν που γνώρισε τον Ανδρέα Παπανδρέου. Οι δύο άνδρες, που φαινοµενικά δεν είχαν κανένα κοινό στοιχείο, ενώθηκαν µε έναν ιδιότυπο δεσµό φιλίας. Ο Μιχάλης αφοσιώθηκε τυφλά σ’ εκείνον, ακολουθώντας τον σε κάθε του βήµα, χωρίς ποτέ να τον αµφισβητήσει. Από την άλλη ο Ανδρέας του το ανταπέδωσε.
Τον εµπιστεύτηκε όσο ελάχιστους ανθρώπους και του χάρισε µια µόνιµη θέση στο στενό περιβάλλον του, αυτό που αργότερα οι πολιτικοί του αντίπαλοι χαρακτήρισαν «αυλή». Παρά την αστική καταγωγή και τις ακαδηµαϊκές περγαµηνές του, ο Ανδρέας Παπανδρέου αντιπαθούσε τις συνήθειες της τάξης του. Αγαπούσε, όπως και ο Μιχάλης, τα χαρτιά και το τάβλι και µάλλον δεν ενδιαφερόταν και τόσο για τις τέχνες. ∆εν σύχναζε ούτε στο Ηρώδειο ούτε στην Επίδαυρο. Αντιθέτως, λάτρευε τα γουέστερν.
Οσο για τις µουσικές του προτιµήσεις, κινούνταν από τα ρεµπέτικα µέχρι τα βαριά λαϊκά, µε την προτίµησή του στη Ρίτα Σακελλαρίου να έχει αφήσει ιστορία. Ο Μιχάλης ήταν η σκιά και ο συνοδοιπόρος του σε ξενύχτια και διασκεδάσεις. Με τον καιρό µετατράπηκε σε ένα είδος ακολούθου-σωµατοφύλακά του.
Ηταν αυτός που ήξερε τα πάντα, ακόµα και τις εξωσυζυγικές περιπέτειες του Ανδρέα. Ο Ζιάγκας µάλιστα τον είχε διευκολύνει ποικιλοτρόπως, ειδικά στη σχέση του µε τη Σουηδή Ράνια Νίµπλουµ, µε την οποία απέκτησε µια κόρη. Παράλληλα συµµετείχε και στις πολιτικές δραστηριότητες ως στέλεχος του ΠΑΚ, του αντιστα- σιακού κινήµατος την περίοδο της δικτατορίας που στη συνέχεια µετεξελίχθηκε στο ΠΑΣΟΚ.
Η ξενιτιά και οι φάµπρικες
Ενώ ο Ανδρέας δίδασκε στον Καναδά, ο Μιχάλης εργαζόταν στις φάµπρικες της Σουηδίας. Εκτός των άλλων, όµως, είχε αναλάβει και τη φροντίδα του πρωτότοκου γιου του Ανδρέα, Γιώργου. Εµεναν στο ίδιο σπίτι, τον συνόδευε στο πανεπιστήµιο και τον έπαιρνε συχνά µαζί του στη δουλειά για να κερδίζει το χαρτζιλίκι του. Ενδεικτικό της οικονοµικής δυσχέρειας που αντιµετώπιζαν τότε οι δύο άνδρες είναι µια ιστορία που είχε διηγηθεί ο ίδιος ο Μιχάλης Ζιάγκας. Την περίοδο εκείνη είχε φτάσει στη Στοκχόλµη µια παρέα Τρικαλινών εκδροµέων, οι οποίοι έσπευσαν να συναντήσουν τον Ζιάγκα γνωρίζοντας ότι ζει εκεί και ως εκ τούτου µπορούσε να τους κατατοπίσει κατά τις ηµέρες της παραµονής τους. Μεταξύ αυτών ήταν και ο βιοµήχανος Τριαντάφυλλος ∆ερπανόπουλος, ο οποίος ζήτησε από τον Μιχάλη να του βρει κάποιον Ελληνα ξεναγό. «Μην ανησυχείς, θα σου στείλω εγώ ένα δικό µου παιδί», του είπε ο Μιχάλης, όπως και έγινε. Ο ∆ερπανόπουλος έκανε τις επισκέψεις που ήθελε και µάλιστα έµεινε εντυπωσιασµένος από τον νεαρό ξεναγό που τον εξυπηρέτησε χωρίς να δεχτεί να πάρει χρήµατα. Πολύ αργότερα έµαθε ότι ήταν ο γιος του Ανδρέα Παπανδρέου.
Τον Αύγουστο του 1974 ο Μιχάλης Ζιάγκας ειδοποιήθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου να πάρει τον Γιώργο και να συναντηθούν όλοι µαζί στο Λονδίνο για το ιστορικό ταξίδι της επιστροφής στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Απ’ ό,τι διηγούνταν οι ίδιοι, δεν υπήρχαν λεφτά για αεροπορικά εισιτήρια.
Ετσι, ο Μιχάλης, µε βοηθό τον Γιώργο, ανέλαβε να καθαρίσει ένα σουηδικό σχολείο, εξασφαλίζοντας τα χρήµατα για να φτάσουν µέχρι το Λονδίνο. Το αεροπλάνο που έφερε τον Ανδρέα Παπανδρέου στην Ελλάδα προσγειώθηκε στο αεροδρόµιο του Ελληνικού στις 21.05 της 16ης Αυγούστου 1974. Είχαν περάσει ήδη 23 ηµέρες από την πτώση της δικτατορίας. Οταν άνοιξε η πόρτα του αεροσκάφους πρόβαλε ένας διαφορετικός Ανδρέας. Με µαύρο δερµάτινο σακάκι, φαβορίτες και εµφανώς πιο αδυνατισµένος από ό,τι τον θυµόντουσαν. ∆ίπλα του, όπως πάντα, ο Μιχάλης Ζιάγκας. Παρότι έπαιζε και ρόλο σωµατοφύλακα, δεν µπόρεσε να κάνει τίποτα όταν το πλήθος σήκωσε ψηλά τον Ανδρέα και χρειάστηκε αρκετή ώρα ώσπου να φτάσουν στην αίθουσα των επισήµων και άλλες τρεις ώρες για να προσεγγίσουν από το αεροδρόµιο το σπίτι των Παπανδρέου στο Καστρί. Ακολούθησε η ιδρυτική διακήρυξη της 3ης Σεπτεµβρίου, την οποία συνυπέγραψε και ο Μιχάλης Ζιάγκας.
Στις εκλογές της 17ης Νοεµβρίου του 1974 το νεόδµητο ΠΑΣΟΚ εξασφάλισε περίπου 13%, προς µεγάλη απογοήτευ- ση του Ανδρέα και των συνεργατών του. Στη συνέχεια, όµως, η πορεία ήταν θυελλωδώς ανοδική. Στις εκλογές του 1977 το ΠΑΣΟΚ µε περίπου 25% έγινε αξιωµατική αντιπολίτευση και το 1981 µε το συντριπτικό 48% σχηµάτισε αυτοδύναµη κυβέρνηση.
Ολα εκείνα τα χρόνια ο Μιχάλης Ζιάγκας βρέθηκε όσο ελάχιστοι στην «καρδιά» της εξουσίας. Ο επίσηµος τίτλος του στα χρόνια πρωθυπουργίας του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν «ειδικός γραµµατέας στο ιδιαίτερο γραφείο του πρωθυπουργού».
Ωστόσο, αυτός ο τίτλος δεν αποκαλύπτει το µέγεθος της επιρροής του. Οχι τόσο στις πολιτικές αποφάσεις, όσο στις επιλογές προσώπων και στη δηµιουργία εντυπώσεων. Ουσιαστικά, µαζί µε τον Αντώνη Λιβάνη και τη διευθύντρια του γραφείου του πρωθυπουργού, Αγγέλα Κοκκόλα, ήταν οι «άνθρωποι του προέδρου».
Αρκετές φορές λειτουργούσε ως σύνδεσµος του Ανδρέα µε υπουργούς και στελέχη του κρατικού µηχανισµού, ενώ τον συνόδευε παντού και περίµενε να αποσυρθεί στην κρεβατοκάµαρά του για να πάει και εκείνος µε τη σειρά του στο σπίτι του στη Νέα Πεντέλη. Ο Ανδρέας αποκαλούσε χαριτωµένα τον Μιχάλη «Μισέλ».
Ηταν ο µοναδικός άνθρωπος που µπορούσε να αντιµιλήσει στον πρόεδρο χωρίς συνέπειες. Σε µια βόλτα µε ένα σκάφος, το οποίο οδηγούσε ο ίδιος ο Ανδρέας, ο Ζιάγκας τροµοκρατηµένος από τον φόβο του ούρλιαξε: «Γαµώ το κέρατό σου, Ανδρέα, θα µας πνίξεις!». Τότε εκείνος ήρεµα αποκρίθηκε: «Ηρέµησε, Μισέλ».
Οταν ο Παπανδρέου ήθελε να αποφορτιστεί έτρωγε συχνά παρέα µε τον Ζιάγκα στο εστιατόριο του ξενοδοχείου «Απόλλων» στη Βουλιαγµένη. Ηταν, άλλωστε, ο µόνιµος συνοδός του στις νυχτερινές εξορµήσεις του, καθώς και ο Ζιάγκας είχε τη διασκέ- δαση στο αίµα του.
Ακόµα και στις προεκλογικές εκστρατείες δεν άφηνε σκυλάδικο για σκυλάδικο των επαρχιακών πόλεων. Και επειδή ο Ανδρέας δεν ακολουθούσε, πήγαινε συνήθως παρέα µε άλλα κοµµατικά στελέχη, αλλά και µε δηµοσιογράφους που συµµετείχαν στην αποστολή. Σε τέτοιες νύχτες δεν υπήρχε περίπτωση ο Ζιάγκας να µη χορέψει το αγαπηµένο του ζεϊµπέκικο µε ένα ποτήρι κρασί στο κεφάλι, ούτε να µη ράνει γενναιόδωρα µε λουλούδια τις λαϊκές αοιδούς. Εχουν αφήσει ιστορία οι θυελλώδεις νυχτερινές αποδράσεις τους µε τον Ανδρέα στο Λαγονήσι, στην ταβέρνα του ξενοδοχείου όπου κατέλυαν.
Εκεί έµεναν µέχρι πρωίας ακούγοντας τα αγαπηµένα τους τραγούδια, όπως το «Στα Τρίκαλα στα δυο στενά» και το «Αλήτη µ’ είπες µια βραδιά». Μάλιστα ο Ζιάγκας µε τον Γιώργο Κατσιφάρα συνήθιζαν να χειροκροτούν γονατιστοί τον µερακλωµένο Ανδρέα, οι οποίοι, αν και περνούσαν ατελείωτες ώρες µαζί, είχαν πάντα ένα υπόκωφο ανταγωνισµός για τα πρωτεία στην καρδιά του προέδρου. Τον Νοέµβριο του 1983 στο Λονδίνο, τότε που ο Παπανδρέου βρίσκονταν για διήµερη επίσκεψη, διασκέδασαν στο κυπριακό κέντρο «Ελληνική Ταβέρνα» και ο Ζιάγκας, συνεπαρµένος από µια µελαψή καλλονή από τη Μέση Ανατολή, της αφιέρωσε έναν ξέφρενο χορό. Παραλίγο µάλιστα να έρθει ο ίδιος ο πρωθυπουργός και η φρουρά του στα χέρια µε µια συντροφιά Αράβων που ενοχλήθηκαν από τον θαυµασµό του Ζιάγκα για την πατριώτισσά τους!
Στο πλάι του µέχρι τέλους
Ο Μιχάλης Ζιάγκας δεν έφυγε ούτε στιγµή από το πλευρό του Ανδρέα Παπανδρέου όταν αυτός έδινε µάχη για τη ζωή του στο «Χέρφιλντ». Ηταν τότε που γρονθοκόπησε γνωστό δηµοσιογράφο µέσα στο νοσοκοµείο και στη συνέχεια τον πήρε στο κυνήγι στον προαύλιο χώρο χτυπώντας τον άσχηµα µε κλοτσιές και χαστούκια επειδή είχε διεισδύσει για να βγάλει λαβράκι.
Στο λεγόµενο «βρώµικο ’89» η Αντιτροµοκρατική έκανε έφοδο σε ένα από τα σπίτια του Ζιάγκα ψάχνοντας στοιχεία για την τροµοκρατική οργάνωση «17 Νοέµβρη»! ∆εν βρήκε, βέβαια, τίποτα ενοχοποιητικό, αλλά η εν λόγω ενέργεια δείχνει το κλίµα της εποχής, αλλά και την προσπάθεια να ενοχοποιηθεί ο Ανδρέας. Ο Μιχάλης άρχισε σταδιακά να παραγκωνίζεται όσο η ∆ήµητρα Λιάνη εγκαθίστατο στη ζωή του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ.
Η Μιµή αποµάκρυνε το παλαιό στενό περιβάλλον του Ανδρέα επιδιώκοντας να δηµιουργήσει ένα νέο, που θα είχε σηµείο αναφοράς µόνο εκείνη. Παρά την άτυπη εξορία του από τον στενό κύκλο του προέδρου, ο ίδιος δεν πρόδωσε ποτέ την εµπιστοσύνη του Ανδρέα. ∆εν αποκάλυψε τίποτα από τη ζωή του µε τον ηγέτη του ΠΑΣΟΚ. Συναντιόταν µε φίλους και γνωστούς ανταλλάσσοντας απόψεις για τα τεκταινόµενα χωρίς ποτέ να πει µια πικρή κουβέντα για το ίνδαλµά του.
Στο τέλος της ζωής του ζούσε, ταλαιπωρηµένος από χρόνια προβλήµατα υγείας, ήσυχα µε τη σύζυγό του Βέρα Μεσσήνη και τον θετό γιο του Τάσο, µεταξύ Αθήνας και Τρικάλων”.
Νεφέλη Λυγερού (Πρώτο Θέμα)
