ΓΕΦΥΡΑ ΜΑΡΟΥΓΚΑΙΝΑΣ – σεβασμός και αγάπη για την παράδοση – Νικολέτα και Θύμιος Σαλιαχης

(όχι όμως πισωγύρισμα με αντιγραφή του παρελθόντος)

Μετά τα δημοσιεύματα των προηγούμενων ημερών στα τοπικά ΜΜΕ και όχι μόνο, για αναπλάσεις γεφυρών στο Δήμο Τρικκαίων και ειδικότερα στο κέντρο της πόλης μας, η ανακατασκευή της γέφυρας Μαρούγκαινας και η εξέλιξή της, όπως τουλάχιστον παρουσιάζεται, αποτελεί σοβαρό θέμα για την πόλη, την παράδοση, την αρχιτεκτονική και την επιστήμη.

Συνδέει την οδό Όθωνος με την πλατεία Κιτριλάκη, ήταν πετρόκτιστη στην αρχική της μορφή, με δύο τόξα και μεσόβαθρο, κτίσθηκε τον 18^ο αιώνα και βομβαρδίστηκε το 1941. Με τη λήξη του πολέμου (1944) δεν κατέστη δυνατόν να αναδομηθεί και στα ερείπιά της στήθηκε η σημερινή τσιμεντένια γέφυρα, με μικρές τροποποιήσεις κατά καιρούς.

Συγκαταλέγεται στα αμέτρητα μνημεία της πλούσιας πολιτισμικής μας κληρονομιάς που χάθηκαν την περίοδο του πολέμου 1940-1944, όταν μια ολόκληρη ιστορία, λαϊκής κυρίως αρχιτεκτονικής έγινε ερείπια και εξαφανίστηκε.

Σε αντίθεση με μας, όταν η χώρα ρήμαζε από την μετέπειτα πολυετή εμφυλιοπολεμική της κατάσταση, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες που είχαν υποστεί παρόμοιες ή και χειρότερες καταστροφές, η προσπάθεια ανασυγκρότησής τους άρχισε την επομένη της λήξης του πολέμου, με αποτέλεσμα σήμερα να θαυμάζουμε διατηρημένα μεμονωμένα κτίσματα ή οικιστικά σύνολα προηγούμενων αιώνων.

Σήμερα, για την εξέλιξη της γέφυρας, χωρίς να αναφερθούμε σε λεπτομερή επιστημονικά – τεχνικά επιχειρήματα, θέτουμε τους παρακάτω προβληματισμούς:

• είναι δυνατόν να κτισθεί, ογδόντα δύο χρόνια (82) μετά την κατάρρευσή της, σύμφωνα με σχέδια και υλικά μιας εποχής τριών αιώνων πριν, όταν έχουν γίνει άλματα στην επιστήμη και την τεχνική, που δίνει απεριόριστες δυνατότητες στήριξης αλλά και στην αισθητική, που καθιστά σχεδόν ‘’αέρινες’’ τις μορφές για σύζευξη τέτοιου ανοίγματος και ειδικά για πεζογέφυρα;
• είναι δυνατόν η παρακείμενη πλατεία Κιτριλάκη να σχεδιάζεται σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα και για τη γέφυρα να ανατρέχουμε στα σχέδια του 18^ου αιώνα; Ακόμη και μετά τον πόλεμο η νέα κατασκευή σεβάστηκε τα υλικά και τις τεχνικές της εποχής της (οπλισμένο σκυρόδεμα με μορφή δοκών επί στύλων αντί πέτρινων τόξων).
• είναι δυνατόν ν’ αγαπηθεί από τους μελλοντικούς χρήστες όπως παλιά, όταν υπάρχει ένα χάσμα, μεγαλύτερο των δύο γενεών στην ιστορική της διαδρομή, στη συνέχειά της, στην ανθρώπινη μνήμη;
• είναι δυνατόν ν’ αποτελέσει σημείο αναφοράς (landmark) για τον αστικό ιστό της πόλης, μια πόλη που οραματίζεται το μέλλον της με τη δημιουργία μιας ισχυρής ταυτότητας (brandnaming) μέσα από καινοτομίες και παρεμβάσεις ή επανασχεδιασμούς για βελτιώσεις στον αστικό χώρο;

Παράλληλα, η συγκεκριμένη γέφυρα, που θα ‘’συνδιαλέγεται’’ με την παράπλευρή της- ομολογουμένως αξιολογότατη κεντρική γέφυρα- με το ογκώδες μεσόβαθρο θα αποτελεί εμπόδιο όχι μόνο στη ροή του ποταμού αλλά και στις δυνατότητες οπτικής φυγής για τους πεζούς αλλά και για τις νέες χρήσεις πάνω ή δίπλα στο ποτάμι.

Σίγουρα, η παράδοση της πόλης και ειδικότερα η αρχιτεκτονική αποτελεί σημαντικό τμήμα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ευρύτερη εικόνα που προβάλλει και αντιπροσωπεύει η πόλη στην κοινή γνώμη και οφείλουμε με κάθε θυσία να τη διατηρήσουμε γιατί μας συνδέει με το παρελθόν, είναι η ιστορία μας!!!

Οφείλουμε ν’ αναστοχαστούμε, να μην επαναλαμβάνουμε λάθη του παρελθόντος (κατεδάφιση παλαιάς αγοράς και προσπάθεια ανακατασκευής της) και να διατηρήσουμε ο,τιδήποτε αξιόλογο μας έχει απομείνει. Οραματιζόμενοι το μέλλον και σκεπτόμενοι ότι τα σημερινά ‘’οικοδομήματα’’ αποτελούν τα αυριανά ‘’μνημεία’’ που θα συνδιαλέγονται με το περιβάλλον τους, θα αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της εποχής τους, θα διηγούνται την ιστορία του τόπου, της αρχιτεκτονικής και της τεχνικής, θα παρέχουν πληροφορίες για τους ανθρώπους και τις δραστηριότητές τους, προχωράμε παραπέρα.

Είναι γεγονός ότι υπάρχει έλλειμμα από ενδιαφέρουσες γέφυρες στον Ληθαίοˑ γέφυρες με ‘’ταυτότητα’’, πλην της κεντρικής γέφυρας (κτίσθηκε το 1888) και η γέφυρα Μαρούγκαινας, αν πρόκειται να γίνει, έχει πολλά προβλήματα να επιλύσει (στάθμες περιμετρικά, πρόσβαση ΑμεΑ κ.ά.) που σε συνδυασμό και με τη μελέτη ανάπλασης της περιοχής στην πλατεία Κιτριλάκη, αποτελεί μια ευκαιρία για κάτι μοναδικό!!!

Να υπενθυμίσουμε ότι ναι, υπάρχουν παραδείγματα από ‘’σοφές αποφάσεις’’ για επανακατασκευή ιστορικών γεφυρών που για διαφορετικούς λόγους κατέρρευσαν και σε σύντομο χρόνο ανακατασκευάσθηκαν. Το Γεφύρι της Πλάκας στο Νομό Άρτας (κατέρρευσε μετά από ισχυρή καταιγίδα το 2015 και η ανακατασκευή ολοκληρώθηκε το 2019), αλλά και η γέφυρα Μόσταρ στη Βοσνία- Ερζεγοβίνη (βομβαρδίστηκε το 1993 και παραδόθηκε ξανά σε χρήση το 2004) αποτελούν δείγματα μιας δυνατής ανθρώπινης μνήμης και μιας ιστορικής συνέχειας που όφειλε να συνεχισθεί και συνεχίζεται.

ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΣΑΛΙΑΧΗ,  Αρχιτέκτων ΑΠΘ., MR ARCH

ΘΥΜΙΟΣ ΣΑΛΙΑΧΗΣ,  Αρχιτέκτων ΑΠΘ, Γεωπόνος

MR of LANDSCAPE ARCHITECTURE