Στο βάθος των αιώνων χάνεται η ιστορία της πόλης των Τρικάλων. Η πόλη κατοικήθηκε από την 3η χιλιετία π.Χ. Αρχαιολογικές έρευνες αποκάλυψαν απολιθώματα του Καινοζωικού αιώνα. Λείψανα οστών ζώων βρέθηκαν ελάχιστα και ανήκουν στην Μεσοπαγετώδη περίοδο και στην τελευταία Παγετώδη περίοδο. Στην Παλαιολιθική εποχή βρέθηκαν οστά και εργαλεία της ίδιας εποχή.
Αρχικά έφερε το όνομα Τρίκκη ή Τρίκη ή Τρίκα, από την νύμφη Τρίκη, κόρη κατ’ άλλους του Πηνειού ή κατ’ άλλους, κόρη του μυθικού ήρωα Ασωπού και της συζύγου του Υψέως.
Εδώ γεννήθηκε και εδώ έδρασε ο περίφημος γιατρός της αρχαιότητας, Ασκληπιός. Σημαντικά είναι σήμερα τα ιστορικά κτήρια της πόλης των Τρικάλων, τα οποία σύμφωνα με στοιχεία του δήμου Τρικκαίων, είναι τα εξής:
Το Ασκληπιείο Τρίκκης
Στην Τρίκκη υπήρχε το αρχαιότερο και επιφανέστερο, κατά τον Στράβωνα, ιερό του Ασκληπιού, στο οποίο προσέτρεχαν οι ασθενείς απ’ όλο τον ελλαδικό χώρο για θεραπεία.
Ο Ασκληπιός, ο ξακουστός γιατρός της αρχαιότητας, μάζευε τα βότανά του στα ριζά του βουνού του Κόζιακα και παρασκεύαζε αποτελεσματικά φάρμακα για πολλές ασθένειες.
Οι ανασκαφές που ανέδειξαν μέρος του Ασκληπιείου έγιναν στα ανατολικά του ναού του Αγίου Νικολάου. Υπολογίζεται ότι το κυρίως Ασκληπιείο βρίσκεται κάτω από την παλιά πόλη, το Βαρούσι, κάτω από το λόφο του Φρουρίου.
Το 1902 ο Παναγιώτης Καστριώτης, με συστηματικές έρευνες βρήκε σε βάθος 2μ. ερείπια ρωμαϊκού λουτρώνα και οικοδομήματος με ψηφιδωτά δάπεδα υστερορωμαικών χρόνων ενώ το 1964 αποκαλύφθηκε από τον Δ.Θεοχάρη η γωνία ενός μεγάλου δημοσίου οικοδομήματος των όψιμων ελληνιστικών χρόνων, το οποίο έφερε ρωμαϊκό ψηφιδωτό. Σ’αυτό παριστάνεται ο βασιλιάς των Ηδωνών της Θράκης Λυκούργος σε κατάσταση παραφροσύνης. Σύμφωνα με τη Μυθολογία ο Λυκούργος είχε καταδιώξει το θεό Διόνυσο και για τον λόγο αυτό τιμωρήθηκε από τους μαινάδες.
Δικαστικό Μέγαρο
Πέτρινο κτίσμα της τουρκοκρατίας στο οποίο στεγαζόταν το τούρκικο κυβερνείο και οι στρατώνες (συγκρότημα τριών κτιρίων) σε σχήμα πι. Μετά την απελευθέρωση χρησιμοποιήθηκαν από τους Έλληνες για τον ίδιο σκοπό για πολλά χρόνια.
Μύλος Ματσόπουλου
Στη Ν.Δ. άκρη της πόλης, στο δρόμο Τρικάλων-Άρτας, αμέσως μετά τη σιδηροδρομική γραμμή, βρίσκεται το Πάρκο του συγκροτήματος του Μύλου Ματσόπουλου. Κατασκευάστηκε το 1884 και το 1977 κληροδοτήθηκε στο Δήμο Τρικκαίων. Το 1984 σταμάτησε η λειτουργία του.
Το συγκρότημα του Μύλου σήμερα αποτελεί ένα ιστορικό – βιομηχανικό μνημείο, που βρίσκεται μέσα σ’ ένα χώρο πνιγμένο στο πράσινο.
Αισθητικά κερδίζει με την πρώτη ματιά τον επισκέπτη καθώς η ιδιαιτερότητα του Μύλου βρίσκεται όχι μόνο στο μεγάλο ύψος αλλά στην εξωτερική του επένδυση από πέτρα και στις εσωτερικές του εγκαταστάσεις που είναι ξύλινες.
Ο Μύλος σήμερα, ο οποίος έχει συντηρηθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος του, λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο.
Λειτουργεί σε μόνιμη βάση ο Δημοτικός Κινηματογράφος (θερινός-χειμερινός), το Δημοτικό Θέατρο και καφετέρια. Επίσης λειτουργεί και συνεδριακός χώρος, και αίθουσα πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Κουρσούμ Τζαμί
(Τζαμί του Οσμάν Σαχ)
Ένα σπάνιο μνημείο σαν το Κουρσούμ – Τζαμί ξυπνάει μνήμες μιας άλλης ιστορικής εποχής και φέρνει στο μυαλό του επισκέπτη εικόνες από τον πολιτισμό της Ανατολής. Βρίσκεται νότια της πόλης και μετά την είσοδο από την πλευρά της Καρδίτσας. Η παράδοση λέει, ότι ο πρίγκιπας Οσμάν Σαχ, γιος του σουλτάνου Σουλεϊμάν (1520 – 1566) ήλθε στα Τρίκαλα κυνηγημένος και άρρωστος. Επειδή στα Τρίκαλα γιατρεύτηκε, έχτισε το τζαμί αυτό σε ανάμνηση της σωτηρίας του.
Κτίστηκε στα μέσα του 16ου αι. από τον ονομαστό αρχιτέκτονα Σινάν Πασά (1490 – 1588), ο οποίος ήταν ελληνικής καταγωγής. Το Κουρσούμ Τζαμί είναι χαρακτηριστικό μνημείο της ανατολικής αρχιτεκτονικής και ξεχωρίζει για τον μεγαλοπρεπή θόλο του ο οποίος είναι ημισφαιρικός και μολυβοσκέπαστος – από εκεί και η ονομασία του, (κουρσούμ = μολύβι).
Ο επισκέπτης αισθάνεται δέος αντικρίζοντας τις διαστάσεις του. Η διάμετρός του είναι 18 μ. και η κορυφή απέχει από το έδαφος περίπου 22 μ. Είναι κτισμένο από πελεκητές πέτρες ανάμεσα στις οποίες μεσολαβούν στρώσεις ερυθρών πλίνθων. Είναι κατασκευασμένο, έτσι ώστε να έχει τέλεια ακουστική. Στα νότια του Τζαμιού σώζεται ο Τουρμπές (μαυσωλείο) του Οσμάν Σαχ, που είναι οκταγωνικό κτίσμα με θόλο.
Το 1993 το Τζαμί ανακατασκευάστηκε και είναι μνημείο προστατευόμενο από την UNESKO. Σήμερα, πραγματοποιούνται εκδηλώσεις ήπιου χαρακτήρα, όπως εκθέσεις έργων τέχνης, ομιλίες. Το όμορφο θέαμα συμπληρώνουν το σιντριβάνι που βρίσκεται στην είσοδο και το άφθονο πράσινο στον περιβάλλοντα χώρο.
Το επιβλητικό Φρούριο της πόλης των Τρικάλων
Στα βόρεια της πόλης των Τρικάλων δεσπόζει επιβλητικό το Φρούριο με τον Πύργο και το Ρολόι του. Οι ρίζες του βυθίζονται στα Κλασσικά και Ελληνιστικά χρόνια.
Ανακατασκευάστηκε ριζικά από τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου Ιουστινιανό τον 6ο αιώνα μ.Χ. Αναφέρεται στο χρυσόβουλο (1336) του Ανδρόνικου Γ’ Παλαιολόγου. Με τριπλή περιτείχιση, κατέχει τη θέση της αρχαίας ακρόπολης, που περιβαλλόταν από τείχος κλασσικής εποχής. Πολλές μετατροπές υπέστη το μεσαιωνικό φρούριο και κατά την τουρκοκρατία μετά τις θεσσαλικές επαναστάσεις του 1854 και 1878.
Στο πρώτο διάζωμα, νοτίως, βρέθηκε βαθύ πηγάδι της εποχής της ίδρυσης του φρουρίου.
Στο δεύτερο διάζωμα, στην ανατολική πλευρά, στο κύριο σώμα του φρουρίου, με τον πιο ψηλό τοίχο οι τούρκοι είχαν τοποθετήσει, στα μέσα του 17ου αι. ένα μεγάλο ρολόι. Η καμπάνα του ζύγιζε 650 κιλά και έφερε επιγραφή στα τούρκικα Στην ίδια θέση τοποθετήθηκε το 1936 από το δήμαρχο Τρικκαίων Θ. Θεοδοσόπουλο ένα άλλο ρολόι, ύψους 33 μ., το οποίο βομβαρδίστηκε από γερμανικά αεροπλάνα το 1941.
Δεξιά της πύλης εισόδου, μάλλον του δεύτερου διαζώματος, υπήρχε κατά την βυζαντινή εποχή ο ναός των Αρχαγγέλων (αρχαγγέλου Μιχαήλ), η ονομασία του οποίου βασίζεται σε κάποια επιγραφή ή αναγραφή στα δίπτυχα του ναού και ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα του 13ου αι.μ.Χ.
Στο τρίτο διάζωμα υπάρχει πηγάδι. Από τον πυθμένα του άρχιζε λιθόκτιστο λαγούμι που περνώντας κάτω από το τείχος και ακολουθώντας Β.Α. κατεύθυνση διέσχιζε τη νότια πλαγιά του λόφου του Προφήτη Ηλία και κατέληγε μετά 21 χλμ. στην Καλαμπάκα.
Το Φρούριο φιλοξενεί το υπαίθριο θέατρο, όπου κάθε καλοκαίρι, ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει ποικίλες θεατρικές παραστάσεις. Μπορεί, επίσης, να επισκεφθεί τον Πύργο του Ρολογιού και να θαυμάσει από ψηλά ολόκληρη την πόλη και μεγάλο μέρος του θεσσαλικού κάμπου.
Η πιο μαγευτική στιγμή είναι η ώρα του ηλιοβασιλέματος. Ο επισκέπτης, καθισμένος στα σκαλοπάτια του Φρουρίου, μένει εκστασιασμένος από το όμορφο θέαμα που του προσφέρει απλόχερα η φύση.
Σιδηροδρομικός Σταθμός
Πραγματικό κόσμημα και αρχιτεκτονικό μνημείο αποτελεί για την πόλη των Τρικάλων το κτήριο του Σιδηροδρομικού Σταθμού που βρίσκεται στο τέρμα της οδού Ασκληπιού.
Την κατασκευή του κτηρίου την ανέλαβε το 1886 η γαλλική κατασκευαστική εταιρεία του δικτύου των σιδηροδρόμων την εποχή της κυβέρνησης του Χαρίλαου Τρικούπη.
Το κτήριο του Σταθμού ανακαινίστηκε πρόσφατα μαζί με το δίκτυο που αναβαθμίστηκε σύμφωνα με τα σύγχρονα διεθνή πρότυπα.
Έναντι του Σιδηροδρομικού Σταθμού εκτίθεται αναπαλαιωμένο το Τρενάκι, “θρυλικός Καρβουνιάρης”, που αποτελεί το παρελθόν των σύγχρονων σιδηροδρόμων.
ΑΠΕ/ΜΠΕ
