Γιατί τέτοια πρεμούρα για ιδιωτικά πανεπιστήμια;

Όταν με ρωτούν «γιατί δεν θέλετε τα ιδιωτικά πανεπιστήμια;», απαντώ μ’ ένα δικό μου ερώτημα. «Ξέρετε εσείς κανέναν ιδιώτη που να ήταν διατεθειμένος να πληρώνει κάποιον σαν κι εμένα έναν σοβαρό μισθό για να διδάσκει μόνον έξι ώρες την βδομάδα – και τον υπόλοιπο χρόνο να διαβάζει ή να γράφει κατά το δοκούν πράγματα χωρίς εμπορική αξία για τον ιδιώτη-εργοδότη;» Να γιατί δεν μπορεί να υπάρξει, ποτέ και πουθενά, σοβαρό ιδιωτικό πανεπιστήμιο – δηλαδή, πανεπιστήμιο το οποίο να βγάζει τα έξοδά του από δίδακτρα και άλλες εμπορικές υπηρεσίες.

Με το άκουσμα της απάντησής μου, δέχομαι σειρά ενστάσεις, υπό μορφή νέων ερωτημάτων, που αποδεικνύουν πόση σύγχυση επικρατεί όσον αφορά τον χαρακτήρα των πανεπιστημίων. Τα αναφέρω εδώ με την σειρά που τα αντιμετωπίζω: «Γιατί να διδάσκει ο καθηγητής μόνο έξι ώρες;» «Στην υπόλοιπη Ευρώπη πώς υπάρχουν καλά ιδιωτικά πανεπιστήμια;» «Στις ΗΠΑ;» Ας πάρουμε ένα-ένα αυτά τα ερωτήματα.

«Γιατί να διδάσκει ο καθηγητής μόνο έξι ώρες;» Επειδή αλλιώς δεν είναι πανεπιστήμιο! Ο πανεπιστημιακός έχει υποχρέωση, πέραν της μεταφοράς της γνώσης (της διδασκαλίας), να παράγει νέα γνώση (έρευνα, δημοσιεύσεις). Πάρτε για παράδειγμα τους διδάσκοντες στα ιδιωτικά κολλέγια που η εργοδοσία τούς αναγκάζει να διδάσκουν 20 και 25 ώρες την εβδομάδα. Αν λάβετε υπ’ όψη και την προετοιμασία, δεν τους μένει χρόνος να διαβάσουν, να κάνουν έρευνα, να γράψουν.

Πολλά από αυτά τα νέα παιδιά έχουν καλές σπουδές, καλά διδακτορικά από ξένα πανεπιστήμια κλπ αλλά, για δικούς τους λόγους (π.χ. έπρεπε να είναι κοντά στους γονείς τους ενώ τα ΑΕΙ μας προκηρύσσουν θέσεις με το σταγονόμετρο), αναγκάζονται να διδάσκουν στα κολλέγια αυτά ολημερίς. Εντός μιας πενταετίας, το πολύ, «καίγονται» – δηλαδή, το βιογραφικό τους είναι κενό σοβαρών δημοσιεύσεων κι οι ίδιοι έχουν πάψει να μπορούν να βρουν θέση σε οποιοδήποτε πανεπιστήμιο σέβεται τον εαυτό του.

«Στην υπόλοιπη Ευρώπη πώς υπάρχουν καλά ιδιωτικά πανεπιστήμια;» Είναι απλό: Δεν υπάρχουν! Πάρτε τη Βρετανία. Το μόνο ιδιωτικό πανεπιστήμιο είναι το Buckingham, το οποίο φυτοζωεί και συντηρείται και αυτό από το κράτος. Οξφόρδη, Κέιμπριτζ, LSE, Γιορκ, Σάσσεξ, Έσσεξ είναι όλα δημόσια. Το ίδιο και στη Γαλλία ή την Γερμανία. Όσο για τα ιδιωτικά της Κύπρου, για τα οποία τόσος λόγος γίνεται, πρόκειται για ιδρύματα ιδιαίτερα χαμηλού επίπεδου, αντίστοιχου με τα κολλέγια που ήδη λειτουργούν στην Ελλάδα.

«Και το MIT, το Princeton, το Columbia κλπ των ΗΠΑ; Αυτά ιδιωτικά δεν είναι;» Ναι, αυτά είναι ιδιωτικά. Ας δούμε, όμως, τι σημαίνει αυτό. Πάρτε το Columbia του οποίου τα οικονομικά στοιχεία τα έχω πρόχειρα. Κατ’ αρχάς, μιλάμε για τρομακτικά δίδακτρα. Εβδομήντα χιλιάδες ευρώ το χρόνο για ένα προπτυχιακό πτυχίο κοινωνικών επιστημών (χωρίς έξοδα διαμονής, διαβίωσης κλπ) και εκατό χιλιάδες για πτυχίο Ιατρικής.

Κι όμως: Παρόλα αυτά τα τεράστια δίδακτρα, ξέρετε τι ποσοστό του προϋπολογισμού του Columbia καλύπτεται από τα δίδακτρα; Μόνο το 40%. Το υπόλοιπο 60% χρηματοδοτείται κατά 30% από ερευνητικά προγράμματα, που στην ουσία καλύπτονται από το κράτος (π.χ. το Πεντάγωνο, την CIA-NSA, τη φαρμακοβιομηχανία που χορηγείται η ίδια από το υπουργείο κοινωνικής ασφάλισης), και κατά 30% από δωρεές πλούσιων απόφοιτων που έτσι εξασφαλίζουν την εισαγωγή των τέκνων τους.

Ιδιωτικά πανεπιστήμια προδιαγραφών Columbia ή Yale στην Ευρώπη δεν μπορούν να υπάρξουν. Άρα;

Τέτοια πανεπιστήμια στην Ελλάδα, ή και στην υπόλοιπη Ευρώπη, δεν θα δημιουργηθούν ποτέ. Αυτό το γνωρίζει η άρχουσα τάξη καθώς οι ευρωπαϊκές κοινωνίες ούτε έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώνουν τόσο εξωφρενικά δίδακτρα ούτε διαθέτουν το κρατικοδίαιτο στρατιωτικό-βιομηχανικό-φαρμακευτικό κατεστημένο των ΗΠΑ έτοιμο να βάλει το χέρι στην τσέπη.

Ναι, και βέβαια υπάρχουν Έλληνες και Ιταλοί μεγιστάνες που έχουν τα χρήματα να κάνουν μεγάλες χορηγίες. Όμως, κι αυτοί προτιμούν να χορηγήσουν μια πανεπιστημιακή έδρα στο Columbia στη Νέα Υόρκη παρά εδώ στην Ελλάδα ή στην Ιταλία. Ακόμα και να «έρθει» το ίδιο το Columbia να ανοίξει franchise στην Ελλάδα ή στην Ιταλία (κάτι που είναι πολύ πιθανόν), ουσιαστικά θα μισθώσει το όνομά του σε ένα από τα υπάρχοντα κολλέγια – όπως χρόνια τώρα κάνουν Βρετανικά πανεπιστήμια – στο οποίο βέβαια οι ντόπιοι «καθηγητές» δεν θα πληρώνονται όπως οι συνάδελφοί τους στο Columbia της Νέας Υόρκης για να διαβάζουν και να γράφουν!

Οπότε, γιατί τέτοιος ντόρος για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων; Γιατί η ολιγαρχία τα θέλει διακαώς; Ένας λόγος είναι ότι θέλουν να πριμοδοτήσουν τους φίλους τους τους κολλεγιάρχες. Δεν είναι, όμως, ο βασικός λόγος. Δύο άλλοι λόγοι κάνουν τους υπουργούς του ακραίου κέντρου να ποθούν την κατάργηση, ή την παραγκώνιση, του Άρθρου 16 του Συντάγματος που κατοχυρώνει (στα χαρτιά) την δημόσια ανώτατη εκπαίδευση:

• Μείωση των δαπανών για δημόσια πανεπιστήμια (στα οποία τα παιδιά της ολιγαρχίας δεν θα πάνε ποτέ), και
• Ηγεμονία στο μοναδικό μέρος της δημόσιας σφαίρας που η ολιγαρχία δεν ελέγχει.

Ας δούμε αυτά τα δύο κίνητρα πιο αναλυτικά.

Το οριστικό διαζύγιο της άρχουσας τάξης από το ελληνικό πανεπιστήμιο

Τα παιδιά των ολιγαρχών έχουν πάψει από καιρό όχι μόνο να σπουδάζουν στα ελληνικά πανεπιστήμια αλλά ακόμα και να μπορούν να σπουδάσουν σε αυτά. Τι εννοώ; Η απάντηση δίνεται με δύο λέξεις: International Baccalaureate ή ΙΒ. Πρόκειται για το διετές διεθνές πρόγραμμα που αντικαθιστά την Β’ και Γ’ Λυκείου στα καλά ιδιωτικά σχολεία όπου φοιτούν τα παιδιά της άρχουσας τάξης. Αυτό το (κατά τα άλλα, αξιόλογο) πρόγραμμα, το ΙΒ, τα προετοιμάζει για απευθείας εισαγωγή στα πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Β. Αμερικής. Όμως, έχοντας από τα 15 τους χρόνια βγει από το ελληνικό Λύκειο, τα παιδιά αυτά – και να θέλουν – δεν μπορούν να συμμετάσχουν στις Πανελλήνιες εξετάσεις για εισαγωγή στο ελληνικό πανεπιστήμιο.

Είναι ως εάν τα παιδιά της άρχουσας τάξης να έχουν μεταναστεύσει μαζικά εκτός Ελλάδας – από τα 15 τους χρόνια! Δεδομένου αυτού του οριστικού διαζύγιου της άρχουσας τάξης από το ελληνικό πανεπιστήμιο (με εξαίρεση ίσως τις Νομικές/Ιατρικές Σχολές, για τώρα), πώς μπορεί κανείς να περιμένει ότι ελληνικές κυβερνήσεις (αποτελούμενες από υπουργούς των οποίων τα παιδιά ούτε θέλουν ούτε και μπορούν να πάνε ποτέ στο ελληνικό πανεπιστήμιο) θα εγκρίνουν νέα κονδύλια για το ελληνικό πανεπιστήμιο; Το αντίθετο: Έχουν κάθε λόγο να αντιμετωπίσουν τον προϋπολογισμό των πανεπιστημίων ως το πρώτο κονδύλι που θα περικόψουν. Ο μόνος τους περιορισμός είναι το πιθανό εκλογικό κόστος καθώς γονείς-ψηφοφόροι θυμώνουν.